"W" jak wojna, "w" jak wojsko. Dziecięce interpretacje rzeczywistości. Konteksty rozwojowe i edukacyjne

Jubileuszowy tom, ukazujący się w 80 lat od daty publikacji pierwszego zeszytu „Chowanny”, poświęcony został problematyce modalnych aspektów kształcenia. Zbiór otwiera artykuł okolicznościowy, którego autor omawia dzieło filozofa i pedagoga Bronisława F. Trentowskiego, twórcy tryptyku pedagogicznego Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej jako umiejętności wychowania, nauki i oświaty, słowem wykształcenia naszej młodzieży. Pozostałe teksty zostały zgrupowane w pięciu częściach wokół następujących zagadnień: pojmowania modalności, modalnościowych aspektów systemów edukacji, statycznych i dynamicznych aspektów treści kształcenia, pytań i modyfikacji treści w komunikacji edukacyjnej, edukacyjnych aspektów modalności znaku i znaczenia.

W prezentowanym tomie „Chowanny” Nauczyciel we współczesnej kulturze podjęto dyskurs nad kulturowym aspektem konstytuującym unikatowość i społeczną rangę nauczycielskiej profesji. Uznając, iż kultura współczesna zasadniczo sytuuje rolę nauczyciela w triadzie „pewność- wątpliwość- pokora” nakreślono, w pryzmacie różnych teorii i danych empirycznych, nauczycielskie powinności i dylematy związane z ich realizacją. Podstawowe dla pracy pytanie o to jakie miejsce może i powinien zajmować nauczyciel we współczesnej kulturze, wyznaczyło dwa obszary prezentowanych analiz. Pierwszy, określający kulturowe aspekty funkcjonowania nauczyciela. Drugi, ukazujący postawy nauczycieli wobec wymagań współczesnej kultury. Praca nie ma charakteru opracowania całościowego, nie sposób bowiem poruszyć, choćby nawet powierzchownie, wszystkich interesujących wątków zagadnienia. Jest jedynie zbiorem myśli, impulsem do dalszej refleksji nad rolą nauczyciela we współczesnym, skomplikowanym świecie nieoczywistości, nieograniczonych możliwości, zawieszenia i niepewności. Praca kierowana jest do nauczycieli, pedagogów, adeptów zawodu nauczycielskiego, ale także do każdego Czytelnika, któremu namysł i refleksja towarzyszy w codziennym kontakcie ze współczesną kulturą.

Red. naczelna Ewa Syrek, redaktor części monograficznej Alicja Żywczok

Intencją redaktora części monograficznej ("Kierunki rozwoju etyki pedagogicznej i teorii wychowania moralnego", red. Alicja Żywczok) było włączenie się w dyskusję dotyczącą funkcji oraz przedmiotu badań etyki pedagogicznej i teorii wychowania moralnego w obecnych warunkach społecznych, kulturowych, cywilizacyjnych i ekonomicznych, z nadzieją, że dyskusja zainspiruje odbiorców kultury do refleksji nad tradycyjnymi i nowoczesnymi zasobami kultury etycznej, wzorcami postępowania, jakością życia moralnego i stylem wychowania moralnego. Część ta tworzona była z przekonaniem o istotnej funkcji etyki w konstruktywnej zmianie obyczajów, poprawie relacji międzyludzkich, samokontroli i samodoskonaleniu. Strukturę części tworzy siedem artykułów przedstawicieli różnych nauk (pedagogiki, psychologii, filozofii) i ośrodków uniwersyteckich, zarówno naukowców znanych w kraju, jak i młodszych pracowników naukowych, jednak mających już w swej dziedzinie pewne osiągnięcia. Zastosowanie dedukcyjnego układu treści pozwala czytelnikowi przeanalizować w pierwszej kolejności artykuły o dużym znaczeniu teoretycznym, by następnie zwrócić uwagę na szczegółowe kwestie pedagogiczne przydatne zwłaszcza nauczycielom, wychowawcom, opiekunom i pedagogom; treść zainteresować również przedstawicieli nauk pokrewnych pedagogiki: filozofów, antropologów, socjologów i psychologów.

Tematyka części tekstów tematycznie rozproszonych tomu oscyluje wokół takich zagadnień, jak: młodzież i kara pozbawienia wolności, wykorzystanie metafory stołu dla poszerzania myślenia andragogicznego, kategoria duchowości w pedagogice kontemplatywnej, percepcja wsparcia społecznego pacjentów z zaburzeniami odżywiania, psychologiczne mechanizmy moralności czy sens życia jako wyznacznik zdrowia oraz kategoria badawcza.

Część monograficzna tomu 1/2018 „Chowanny” pod redakcją Aliny Budniak została zatytułowana Perspektywy edukacji małego dziecka w kontekście zmian oświatowych. Treści zawartych tu rozważań odnoszą się do kształtu, celów, zakresu, przebiegu i znaczenia edukacji małego dziecka; stanowią głos w dyskusji i wyraz troski o jej stan w trakcie bezustannie trwających szkolnych reform. Z jednej strony ogromny rozwój zakresu wiedzy merytorycznej, łatwość dostępu do różnych źródeł informacji, przemiany celów i ideałów wychowania na przestrzeni lat, rozwój wiedzy psychologicznej i pedagogicznej na temat możliwości uczenia się dzieci, a z drugiej kilkukrotne zmiany podstaw programowych, zasad organizacji kształcenia w szkołach, narzucenie obowiązku szkolnego dla dzieci sześcioletnich, a następnie odstąpienie od niego, ekspansywna działalność wydawnictw oferujących szkolne podręczniki i liczne materiały edukacyjne, sukcesywne wprowadzenie jednolitego („rządowego”) zestawu podręczników dla klas początkowych, a po ledwie kilku latach rezygnacja z niego – to zaledwie parę przykładów ciągłego dokonywania zmian, często bez możliwości sprawdzenia efektów dopiero co podjętych działań. O ile poszukiwanie lepszych, bardziej efektywnych metod edukacji, atrakcyjnych dla dzieci, odpowiadających ich potrzebom sposobów działania jest zadaniem koniecznym każdego nauczyciela, o tyle ilość narzucanych zmian, ich często chaotyczne wprowadzanie, brak możliwości i czasu do właściwego przygotowania się do nowych zadań mogą wywoływać niepokój, zagubienie i dezorganizację pracy szkoły i nauczycieli. Przedstawione w części monograficznej postulaty wskazują na konieczne uzupełnienie zagadnień programowych czy działań nauczycieli w sytuacji permanentnych przeobrażeń i przebudowy systemu oświaty.

Dział tekstów rozporoszonych tomu 1/2018 tematycznie odnosi się m.in. do takich zagadnień, jak nadzór pedagogiczny, postawy rodzicielskie, otwartość na karierę międzynarodową młodych dorosłych, wizerunek starości i osób starszych czy płciowość.

„Cieszyński Almanach Pedagogiczny” jest periodykiem o tematyce ogólnopedagogicznej, otwartym na szeroko rozumianą współpracę. Powstał z inicjatywy Dyrekcji Instytut Nauk o Edukacji Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie. Tom I almanachu na temat Tradycja i współczesność w myśli pedagogicznej obejmuje swoją problematyką teksty, w których poruszono zagadnienia historii nauczania, szczególnie na Śląsku, tradycji we współczesnej kulturze i aktualnych tematów w pedagogice. W części Recenzje omówiona została publikacja pod redakcją Bronisławy Dymary, Bogusławy Cholewy-Gałuszki, Ewy Kochanowskiej Sztuka bycia człowiekiem. Wychowanie a poszukiwanie wartości i sensów życia. Artykuły, eseje, wspomnienia, notatki, szkice (Kraków 2011). Całość zamyka Kronika, w której podano wybrane osiągnięcia z pracy Instytutu. Publikacja jest skierowana do teoretyków i praktyków historii wychowania i nauczania, pedagogów, nauczycieli, studentów pedagogiki, historii, wiedzy o kulturze i osób zainteresowanych problematyką pedagogiczną.

Niniejsza książka tematycznie wyrasta z podjętego kilka lat wcześniej projektu badawczego, którego rezultatem były wydane w 2010 r. trzy publikacje pt. Czasopiśmiennictwo XIX i początków XX wieku jako źródło do dziejów wychowania, poświęcone problemowi czasopiśmiennictwa jako źródła do historii edukacji i nawiązuje do niego.
Jest ona pierwszą z kolejnych trzech monografii, w których zostały zamieszczone artykuły przedstawiające możliwości czerpania wiedzy z różnorodnych wydawnictw ciągłych, ukazujących się w XIX i początkach wieku XX.
Wydawany tom należy traktować jako suplement poszerzający „listę” periodyków, których zawartość treściowa może służyć odkrywaniu edukacyjnej przeszłości.