Wańka-wstańka Z Januszem Rolickim rozmawia Krzysztof Pilawski

Andrzej Kijowski zostawił po swojej śmierci kilkadziesiąt małych, niepozornych notesów. Spisywał w nich zwierzenia o twórczych lękach, projekty i próbki literackie, fragmenty felietonów, komentarze polityczne i barwne obrazki z życia pisarzy w PRL-u. Dziennik pisał „zamiast” wielkiej powieści, o jakiej stworzeniu marzył, w chwilach twórczej jałowości i gdy wydarzenia polityczne nabierały rozpędu. Paradoksalnie zapiski te okazały się fascynującą autobiografią i najważniejszą książką Andrzeja Kijowskiego. (Nie)napisane arcydzieło to wielowymiarowy portret bohatera swoich czasów, sumiennego świadka wydarzeń drugiej połowy XX wieku, wrażliwego poszukiwacza religijnej tożsamości, pisarza przeżywającego męki artysty i potyczki z cenzurą, zmagającego się z upływającym czasem, chorobą i własną słabością.

Krystyna Mazurówna jest tak ekscentryczna, że aż archetypiczna. Jej konsekwentne poszukiwanie wolności i radości życia oraz brawurowa fantazja sprawiły, że blisko poznawała najciekawszych mężczyzn, jakich napotykała na swej drodze. A było ich naprawdę wielu – lgnęli do niej z całej Europy niczym opiłki do magnesu, przyciągani jej wrażliwością, odwagą i buntowniczym charakterem. Bo tylko tchórze i mięczaki boją się Krystyny Mazurówny! Dla tych, którzy mają charakter, jest jasne, że spotkanie z nią to wyzwanie i rozkosz dla inteligencji.
Gdy była awangardową tancerką w Polsce lat 60., kochali się w niej Krzysztof Teodor Toeplitz, Sławomir Mrożek i Wacek Kisielewski. Później, gdy występowała jako solistka w Casino de Paris oraz tańczyła dla Claude’a Leloucha i Josephiny Baker, rozpalała wyobraźnię Omara Sharifa i Jean-Paula Belmondo.
Lista facetów, którzy ją facynowali składa się z samych wybitnych osobowości: począwszy od ojca, Stanisława Mazura – profesora matematyki, poprzez partnerów, mężów i kochanków, aż do postaci takich jak Gérard Depardieu, Yves Montand, Janusz Głowacki, Jerzy Gruza, Leszek Kołakowski, Czesław Niemen, Rafał Olbiński, Roman Polański, Gerard Wilk, Leopold Tyrmand, czy święcący sukcesy awangardowy kompozytor operowy Kasper Toeplitz, czyli własny syn. O każdym z nich opowiedziała w tej książce – uczciwie, bezpardonowo, a niekiedy nawet wręcz szokująco szczerze...

Zmartwiona sytuacją finansową rodziny, a jednocześnie motywowana pragnieniem poszerzenia własnych horyzontów, młodziutka Agnes Grey postanawia zostać guwernantką. Przepełnia ją nadzieja i przekonanie, że wystarczy jej pamiętać siebie taką, jaką była w wieku swoich podopiecznych, by zdobyć ich zaufanie i przyjaźń. Jednak dzieci, którymi przyjdzie jej się zajmować okażą się niezwykle rozpieszczone i niesforne, a pracodawcy wymagający, wyniośli i nieprzyjemni. Czy objęcie posady u innej rodziny przyniesie tytułowej bohaterce choć odrobinę szczęścia? A może nawet spotka miłość życia?

Agnes Grey to powieść inspirowana prawdziwymi przeżyciami Anne Brontё, pokazująca determinację kobiety, by zdobyć wykształcenie i pracę oraz by uzyskać niezależność, a jednocześnie demaskująca prawdę o trudach, samotności i upokorzeniach doświadczanych przez guwernantki – przedstawicielki jedynej profesji, jakiej mogła się podjąć się szanowana niezamężna kobieta w dziewiętnastowiecznej Anglii.

Historia człowieka, który wciąż, ponad pięćdziesiąt lat po swojej śmierci, dzieli dwa sąsiadujące narody. Dla części Ukraińców Stepan Bandera jest bohaterem narodowym, dla Polaków – mordercą.?

Trzeci tom monumentalnego dzieła o początkach polskiej państwowości. Powieść historyczna z czasów Mieszka I i początków panowania Bolesława Chrobrego.

Wielkie już i potężne księstwo trzyma w garści Bolesław. Mocny to ksiądz i władyka.
Gońce skaczą z Krakowa do Poznania, Gniezdna, Wrocławia, Kołobrzegu. Trzeba wiedzieć co się w księstwie dzieje i co na granicach
Drogi już wyrąbane, stróże w trzemach osadzone pilnują porządku, świątki w cyrkwiach modlą się i tłumaczą nową wiarę.
Bolesław, pełny ottonowej misji pragnie zjednoczonej słowiańszczyzny. Do Pragi wjeżdża jako król, którego witają zielonymi gałązkami.
Nie pogodzić się z tym Henrykowi – za duże to księstwo bolesławowe, za mocne . Musi mu część zabrać a może i całe…..

Antoni Gołubiew we wspaniałej powieści, pełnej historycznych wydarzeń i historycznych postaci portretuje wszystkie warstwy społeczne – od pospolitego raba, po księcia Bolesława czy cesarza Ottona III. Splata losy bohaterów , tak jak splatała się polska państwowość, wytrwale, cierpliwie, w boju i politycznych rozgrywkach.

Michał Wiśniewski w książce „Budowanie świata. Wokół twórczości Tomasza Mańkowskiego” nakreślił niezwykłe dzieje bohatera na tle losów polskiej architektury, wyjątkowo skomplikowanych ze względu na polityczną historię naszego kraju.

Historia Tomasza Mańkowskiego to alternatywna historia polskiej architektury, która zdarzyła się naprawdę. Zaczynał w Krakowie w epoce Nowej Huty, ale ominął go socrealizm. Uczył architektury mieszkaniowej, lecz nie budował blokowisk, ale wręcz promował domki jednorodzinne. Był zza żelaznej kurtyny, ale studiował u Louisa Kahna. Wcześnie odkrył postmodernizm, ale nigdy nie wyrzekł się modernizmu. A kiedy upadł PRL i wszyscy rzucili się w biznes, zaprosił przyjaciół z Polski i zagranicy do projektu eksperymentalnego ośrodka opiekuńczego – Wioski Dziecięcej. Fascynujący dorobek i postawa twórcy, który w każdych okolicznościach tworzył architekturę głęboko humanistyczną i najlepszą możliwą w danych warunkach.

Grzegorz Piątek



[…] wkład [Tomasza Mańkowskiego] w wychowanie pokoleń architektów i znacząca dla polskiej architektury twórczość od lat domagały się podsumowania i rzetelnej prezentacji. Ponadto ja i wielu współpracowników oraz wychowanków Profesora nie wiedzieliśmy o Nim wszystkiego. Tę lukę wypełnia znakomita książka pióra Michała Wiśniewskiego, systematyzująca zawodowe dokonania Tomasza Mańkowskiego, uzupełniona doskonałym wstępem prof. Jacka Purchli oraz przejmującą relacją córki Profesora Ewy Mańkowskiej-Grin i jej męża Irka Grina, odsłaniającą tragiczne losy rodziny Eibenschützów. W czasie II wojny światowej uległ bowiem całkowitej zagładzie świat młodości Profesora, a on sam, cudem przeżywszy, stracił większość swojej rodziny i szkolnych przyjaciół.

Gorąco polecam tę ważną historycznie i poruszającą publikację.

Krzysztof Ingarden