Wazowie na polskim tronie

KSIĄŻKA AUTORKI KULTOWYCH DZIKICH ŁABĘDZI
„Myślę często, że na świecie nie ma chyba kobiety mądrzejszej ode mnie. Choć słyszałam wiele o królowej Wiktorii, to nie sądzę, by jej życie było w połowie tak ciekawe i urozmaicone jak moje. Spójrz na mnie, ode mnie zależy los 400 milionów ludzi” – mawiała.
W wieku szesnastu lat wygrała ogólnokrajowe wybory cesarskich nałożnic i dołączyła do haremu w Zakazanym Mieście. Po śmierci cesarza tron przypadł jej kilkuletniemu synowi, a Cixi szybko zorganizowała przewrót pałacowy i objęła faktyczną władzę w gigantycznym państwie. Miłosierna, Szczęśliwa, Promienista, Spokojna – tak brzmiały jej oficjalne tytuły. Cixi okazała się jednak skuteczną, zdeterminowaną władczynią. To za jej rządów w Chinach rozwinął się przemysł, powstała pierwsza kolej, zmodernizowano armię, wprowadzono elektryczność, telegramy i fotografię. Zniesiono karę „śmierci przez tysiąc cięć” oraz zwyczaj krępowania stóp dziewczynkom. Choć na jej rozkazy była trzecia część ludności ówczesnego świata, jako kobieta nigdy oficjalnie nie objęła tronu. Rządziła ukryta za zasłoną, otaczali ją eunuchowie. W jednym z nich zakochała się na zabój – z tragicznym skutkiem. Jung Chang to autorka słynnych Dzikich łabędzi oraz monumentalnej biografii Mao Zedonga.
W pracy nad biografią Cixi korzystała z liczącego 12 milionów akt Pierwszego Archiwum Historycznego Chin. Ogromnej większości cytowanych w tej książce źródeł nie widział i nie używał dotychczas nikt spoza Państwa Środka. Książki Chang są zakazane w Chinach.
„Cesarzowa wdowa Cixi jest prawdopodobnie najbardziej niezwykłą kobietą, jaka kiedykolwiek rządziła wielkim narodem. Epoka jej rządów to klucz do zrozumienia Mao i współczesnych Chin”. Andrew Adonis, „The New European” „Barwna, pełna dramatów opowieść o buncie, walce, intrygach, rywalizacji, obcej inwazji, karze i zakazanej miłości”. Bel Mooney, „Daily Mail” „Prawdziwy obraz rządów Cixi. Jej historia jest ważna i bardzo sugestywna”. Orville Schell, „The New York Times” „Pełna nowych odkryć, wciągająca i zaskakująca historia niesamowitej władczyni. Książka odsłania na nowo tę kobietę: ambitną, czasem okrutną, ale pragmatyczną i jedyną w swoim rodzaju”. Simon Sebag Montefiore, „BBC History Magazine”

Analiza przemiany wyobrażeń o Kleopatrze VII Filopator w procesie ponad dwutysiącletniej recepcji. Autorka, odkrywając kolejne warstwy mitu – od historycznej postaci po egipską POPkrólową – ukazuje, że obraz tej władczyni w każdej epoce traktowano instrumentalnie, dostosowując go do panujących trendów. Kim była Kleopatra? Boginią, oddaną matką, królową walczącą o swoje państwo, bezwzględną uwodzicielką, potworem, starożytną femme fatale, pięknością o twarzy Elizabeth Taylor, a może kobietą taką jak inne?

Ponad trzy tysiące dokumentów odkrytych przez Geoffreya Parkera, największego znawcę epoki Flipa II, stało się inspiracją do napisania nowej biografii hiszpańskiego monarchy. Część tych odręcznych notatek króla, z archiwum rodziny Altamira, była przechowywana w madryckiej Biblioteca de Zabálburu, do której nie można było zajrzeć z racji zawiłości spadkowych do 1987 roku. Kolejne zapiski autor odkrył w podziemiach Amerykańskiego Towarzystwa Hiszpańskiego (Hispanic Society of America) w Nowym Jorku. Zapieczętowane po śmierci Flipa II w 1598 roku przez królewskich sekretarzy, ujrzały światło dziennie dopiero w 2012 roku. Po raz pierwszy Parker nakreślił portret Filipa II w 1978 roku (w Polsce wydane nakładem PIW w 1985), ale waga nowo odkrytych dokumentów skłoniła go do napisania biografii od nowa w roku 2014. To nie jest wydanie rozszerzone, a świeży i o wiele głębszy obraz głównego bohatera i jego czasów.

Książka zawiera sylwetki wszystkich władców epok pryncypatu i dominatu, począwszy od Juliusza Cezara, a skończywszy na Romulusie Augustulusie. Kalendarium, obejmujące najważniejsze wydarzenia polityczne i militarne tego okresu, jest doskonałym uzupełnieniem pocztu cesarzy. Pomaga czytelnikowi umiejscowić w czasie fakty przedstawione w poczcie, zorientować się w przebiegu walk o władzę w państwie, prześledzić rozwój terytorialny imperium i wreszcie jego upadek.

Ta książka to dziewięć krwistych portretów wszystkich prezydentów Czechosłowacji plus jako bonus portret księdza Tiso – głowy marionetkowego państwa słowackiego z czasów drugiej wojny światowej. Jest w tych opowieściach nie tylko wiedza i rzetelny warsztat historyczny autora, ale także wiele pysznych anegdotek. Jest dramat trudnych wyborów Edvarda Beneša i Emila Háchy, są gangsterskie porachunki komunistycznych prezydentów – niczym z dobrego kryminału i jest też niezamierzona groteska ich politycznych poczynań, a na koniec barwny portret zmarłego przed dziesięciu laty Václava Havla, ostatniego prezydenta Czechosłowacji i pierwszego – Republiki Czeskiej. Lektura tej książki to wielka i pożyteczna przyjemność, polecam!
Andrzej S. Jagodziński

Książka Andrzeja Krawczyka o prezydentach Czechosłowacji oferuje atrakcyjne spojrzenie, bo polega na rzadkiej kombinacji: z jednej strony erudycji zawodowego historyka, specjalisty od historii Czech i Słowacji, oraz osobistym, głębokim doświadczeniu czeskiego środowiska, w którym Autor spędził wiele lat jako ambasador Polski. Akapit o ostatnim z bohaterów jest napisany też na podstawie autopsji i jest niezwykle ciekawym spojrzeniem w kontekście zbliżającej się dziesiątej rocznicy śmierci Václava Havla. Książka przekonująco pokazuje, że mając odpowiednią i przemyślaną koncepcję, można jednak pisać historię całych krajów i narodów w zwięzłej formie biografii czołowych polityków. Andrzejowi Krawczykowi udało się to dzięki wrażliwemu połączeniu fragmentów poświęconych osobowościom prezydentów oraz fragmentów wyjaśniających kontekst ich życia i działalności. Jako czeskiemu historykowi czytanie o prezydentach Czechosłowacji nigdy nie wydawało mi się tak interesujące.
Miloš Řezník

To jest poczet królów Czechosłowacji, czyli prezydentów tego państwa w dwudziestym wieku. Zarazem to ciekawa opowieść o losach naszych południowych sąsiadów; opowieść kompetentna i zajmująca. Autor stara się być obiektywny i sprawiedliwy, gdy kreśli tę panoramę dziejową od Masaryka, mędrca i skandalisty, do Havla mędrca i ironisty. A przecież to oni stanowią najlepszą tradycję Czechosłowacji. Łatwo dostrzec stanowisko ideowe Krawczyka, który jest zafascynowany Czechosłowacją, całym swym sercem liberalnego konserwatysty. Bardzo zajmująca lektura.
Adam Michnik


Andrzej Krawczyk – specjalista w dziedzinie historii Europy Środkowej i Bałkanów XIX/XX wieku. Wykładowca historii Europy Środkowej i Historii Prasy Polskiej na UW i KUL oraz historii Polski na Uniwersytecie Karola w Pradze i Komenskiego w Bratysławie. Autor ośmiu książek i ponad 150 artykułów, w tym przetłumaczonej na język czeski biografii Jozefa Tiso.

Po 1989 r. urzędnik państwowy – dyrektor gabinetu ministra Aleksandra Halla w rządzie Tadeusza Mazowieckiego, dyrektor generalny w Kancelarii Sejmu, doradca premier Hanny Suchockiej, minister w Kancelarii Prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Dyplomata – Ambasador w Czechach, na Słowacji oraz w Bośni i Hercegowinie. Przed 1989 rokiem wspólnie z Bronisławem Komorowskim wydawał podziemne pismo „ABC”.

Dlaczego tak wielu oddaje władzę tak nielicznym i jaką to wróży nam przyszłość. W dobie, gdy demokracje na całym świecie są w niebezpieczeństwie bądź się rozpadają, Kara Cooney szuka w starożytnym Egipcie – pierwszym w historii scentralizowanym mocarstwie – wytłumaczenia, dlaczego społeczeństwa tak ochoczo wspierały reżimy autorytarne. Prowokacyjnie odwołuje się do pięciu władców symboli, którzy rządzili Egiptem w sposób absolutny, poszukując w starożytności lekcji, którą odrabia współczesność. Narzędzia legitymizujące system, w którym jednostka rządzi ogółem, są dobrze znane: od monumentalnej architektury i religijnego zapału z jednej strony po nacjonalizm i kolonizację z drugiej. Autorka z przekonaniem, klarownie i zgrabnie zgłębia przeszłość, stawiając w nowym świetle naszą niespokojną teraźniejszość.