Wieś i Rolnictwo nr 2(183)/2019

Ziemniaki od dziesiątków lat odgrywają istotną rolę w produkcji rolniczej oraz w żywieniu mieszkańców Polski. Wyróżnia je wszechstronność użytkowania i wysokość uzyskiwanych plonów oraz są pożądanym przedplonem pod inne rośliny uprawne. Niemniej jednak narażone są na zachwaszczenie, występowanie chorób czy też atak szkodników.

W ochronie roślin ważna jest umiejętność identyfikacji, tych agrofagów, znajomość ich biologii i wiedza o możliwościach ich zwalczania. Również niedobór pierwiastków może znacznie wpłynąć na uzyskiwane plony. Atlas Ziemniak to książka będąca efektem 17 lat Autorki – Katarzyny Rębarz. Zawiera ona informacje o najważniejszych chorobach i szkodnikach atakujących ziemniaki oraz o chwastach i niedoborach składników pokarmowych oraz uszkodzeń występujących na plantacjach ziemniaka.

Bogactwo fotografii i opisów sprawia, że książka ta jest niezbędnym narzędziem każdego plantatora ziemniaków. Książka zawiera opisy chwastów oraz fotografie we wszystkich fazach rozwojowych. Ponadto porusza zagadnienia związane z chorobami wirusowymi, bakteryjnymi i grzybowymi, jakie można spotkać zarówno w trakcie trwania wegetacji, jak i podczas przechowywania. Pokazuje szkodniki oraz objawy ich żerowania, a także choroby i uszkodzenia spowodowane przez czynniki nie infekcyjne, tj. uszkodzenia herbicydowe, wtórny wzrost czy pustowatość bulw.

Książka zawiera wymagania pokarmowe ziemniaka oraz zalecenia co do nawożenia jego uprawy. W publikacji pokazane zostały niedobory składników pokarmowych, zarówno na nadziemnych częściach roślin, jak i bulwach. Książka zawiera również metody zwalczania i ograniczania agrofagów, które zgodne są z zasadami integrowanej ochrony roślin.

Atlas Ziemniak to wydanie opisujące całościowo uprawę ziemniaka. Książka jest napisana językiem zrozumiałym i dostępnym dla wszystkich przez co polecana zarówno dla osób początkujących, jak i tych profesjonalnie zajmujących się uprawą ziemniaka.

Bogato ilustrowany atlas identyfikacji najważniejszych chwastów, chorób, szkodników i niedoborów występujących w uprawie kukurydzy. Zawiera opisy rozwoju, szkodliwości i zwalczania najgroźniejszych agrofagów kukurydzy. Atlas pomaga rozpoznać 38 gatunków chwastów (m. in. bylica pospolita, chwastnica jednostronna, ostrożeń polny, rdesty), 36 gatunków szkodników (m. in. omacnica prosowianka, ploniarka zbożówka, stonka kukurydziana, urazek kukurydziany), 9 chorób (m. in. głownia pyląca kukurydzy, drobna plamistość liści kukurydzy, choroba szalonych wiech) i aż 10 objawów niedoborów wynikających z nieodpowiedniego odżywienia kukurydzy w azot, fosfor, potas, cynk, magnez, siarkę, żelazo, mangan, wapń i bor.

Spis treści [Contents]

Editors’ Note, s. 7-10



Tran Thi Minh Thi: Institutional and Cultural Perspectives in Elder Care in Rural Vietnam [Instytucjonalne i kulturowe aspekty opieki nad starszymi mieszkańcami obszarów wiejskich w Wietnamie], doi 10.7366/wir032019/01, s. 11-30;

Sylwia Michalska, Anna Rosa, Ryszard Kamiński: Innovative Forms of Care for Seniors in Rural Areas of Poland [Innowacyjne formy opieki nad osobami starszymi na obszarach wiejskich w Polsce], doi 10.7366/wir032019/02, s. 31-48;

Tran Quy Long: Access to Social Security for the Rural Elderly in Vietnam [Dostęp osób starszych mieszkających na obszarach wiejskich Wietnamu do świadczeń z ubezpieczenia społecznego], doi 10.7366/wir032019/03, s. 49-70;

Trinh Thai Quang, Vasoontara Yiengprugsawan: Older People’s Capacities and Mutual Intergenerational Support Provision in Vietnam [Wydolność osób starszych a międzypokoleniowe świadczenie wzajemnego wsparcia w Wietnamie], doi 10.7366/wir032019/04, s. 71-94;

Dang Thanh Nhan: The Role of the Family in Daily Care for the Elderly in Changing Rural Vietnam [Rola rodziny w codziennej trosce o osoby starsze w świetle zmieniającej się sytuacji na obszarach wiejskich w Wietnamie], doi 10.7366/wir032019/05, s. 95-120;

Roman Tesliuk, Vitaliy Krupin: The Ageing of Ukraine’s Population: Demographic Trends, Social and Economic Implications [Starzenie się ludności Ukrainy. Trendy demograficzne, implikacje społeczne i gospodarcze], doi 10.7366/wir032019/06, s. 121-136;



One Hundred Years of Polish Countryside

Marcin Makowiecki: As the Years Passed, With the Flow of Events. A review of Glimpses of the Countryside: One Hundred Years of Polish Countryside by Andrzej Rosner, Ruta Śpiewak, Edyta Kozdroń, doi 10.7366/wir032019/07, s. 137-140;

Uwagi: red. naczelny – Mirosław Drygas periodyk wydawany wraz z Instytutem Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN

Kawitacja, polegająca na wytwarzaniu i gwałtownym zanikaniu pęcherzyków gazowo-parowych w cieczach, towarzyszy procesom hydrodynamicznym i jest wywoływana przez drgania mechaniczne. Zjawisko to w złożony sposób oddziałuje na ciecze oraz ciała stałe i powoduje zmiany ich właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych. Mimo że kawitacja jest wykorzystywana w medycynie, technice, przemyśle chemicznym, farmaceutycznym, spożywczym i innych, wciąż budzą wątpliwości skutki jej oddziaływania na substancje biologiczne i organizmy.
Badaniom poddano zmiany właściwości fizykochemicznych substancji znajdujących się w układach biologicznych żywności pod wpływem kawitacji.
Wykorzystano instrumentalne metody fizyczne, optyczne, elektroanalityczne, chromatograficzne i mikrobiologiczne stosowane w analizie i ocenie jakości żywności. Materiałem badawczym były substancje modelowe i ich naturalne kompozycje, takie jak: woda, białko, tłuszcz, węglowodany, bakterie i tkanka mięśniowa. Poddawano je działaniu kawitacji indukowanej ultradźwiękami o niskiej częstotliwości 37,5 kHz i o średnim natężeniu 2,5 W·cm-2.
Lokalny i przypowierzchniowy charakter kawitacji w materiałach oraz zależność skutków oddziaływania od odległości od źródła drgań są istotnym problemem w postępowaniu technologicznym i wpływają na możliwości oraz warunki wykorzystania kawitacji w technologii żywności. Zróżnicowanie właściwości fizykochemicznych substancji i materiałów biologicznych stosowanych jako składniki żywności istotnie ogranicza możliwości fizycznego modelowania skutków oddziaływania kawitacji, a optymalizacja procesów wykorzystujących kawitację wymaga prowadzenia badań empirycznych w kierunku jakości technologicznej i bezpieczeństwa żywności. Wyniki przedstawionych badań są obiecujące, ukazują duże i wciąż nie do końca rozpoznane możliwości wykorzystania kawitacji w technologiach spożywczych, a także mogą być wskazówką w projektowaniu aparatury procesowej. Implikują także empiryczną optymalizację procesów wspomaganych ultradźwiękami i kawitacyjnie w celu poprawy jakości produktów żywnościowych.

Nasiona soi ze względu na korzystny skład chemiczny stanowią poszukiwany, wartościowy składnik pożywienia lub paszy. Wykorzystanie nasion soi jest jednak limitowane poprzez liczne substancje przeciwżywieniowe, które ograniczają przyswajalność składników pokarmowych produktu przez organizm konsumenta. Ogrzewanie jest jednym z podstawowych, powszechnie stosowanych w przetwórstwie rolno-spożywczym sposobów przekształcenia właściwości surowca, np. nasion soi, nieodzownym do uzyskania produktu o wymaganej przydatności konsumpcyjnej. Ogrzewanie surowców żywnościowych lub paszowych ma na celu redukcję aktywności zawartych w nim czynników przeciwżywieniowych i skażenia mikrobiologicznego oraz przyczynia się do wzrostu przyswajalności składników pokarmowych produktu, a także wykształcenia jego pożądanych cech reologiczno-organoleptycznych. Zapewnienie właściwej jakości produktów sojowych wymaga jednak zastosowania odpowiedniej formy, sposobu i czasu ogrzewania surowca, dzięki którym przekształca się w produkt o narzuconych właściwościach, kontrolowanych za pomocą czułego i zarazem precyzyjnego systemu oceny jakości. Odczuwalny jest jednak brak uniwersalnego, prostego, szybkiego i zarazem dostatecznie czułego sposobu oceny.
Badania miały na celu określenie wpływu różnych form obróbki termicznej na wybrane wskaźniki jakości nasion soi, pełnotłustej śruty sojowej i śruty poekstrakcyjnej oraz opracowanie matematycznych modeli zmian tych wskaźników w przetworach sojowych na skutek zastosowanych form obróbki termicznej.
Obiektem badań były nasiona soi polskiej odmiany ‘Aldana’ oraz pełnotłusta i poekstrakcyjna śruta sojowa, które poddano obróbce termicznej, stosując różne sposoby ogrzewania. W doborze tych sposobów uwzględniono najczęściej wykorzystywane w tego typu procesach przetwórstwa rolno-spożywczego formy obróbki termicznej oraz nośniki ciepła, z uwzględnieniem obróbki ciśnieniowo-termicznej (ekstruzji lub granulowania).
Praktyczne zastosowanie przeprowadzonych badań może polegać na wykorzystaniu metody BCPI do oceny skuteczności obróbki termicznej nasion i przetworów sojowych w co najmniej trzech przypadkach: 1) jako uzupełnienie dotychczas stosowanych sposobów oceny, 2) zastąpienie nią dotychczas stosowanych sposobów (CRI, TIA, UA) z możliwością przeliczenia uzyskanych wyników za pomocą opracowanych równań regresji, 3) całkowite zastąpienie nią dotychczasowych metod w laboratoriach przemysłu paszowego i pożywczego. W każdym z zaproponowanych wariantów zastosowanie metody BCPI umożliwia zmniejszenie czasochłonności i pracochłonności oznaczeń, nie wymaga skomplikowanego i drogiego wyposażenia laboratorium, opiera się na łatwych w wykonaniu procedurach analitycznych, a przy tym charakteryzuje się wysoką czułością oznaczeń i sprzyja redukcji kosztów związanych z procesem przetwórstwa nasion soi na skalę przemysłową.

Celem pracy było określenie zasiedlenia Aronia melanocarpa przez gąsienice Acrobasis advenella na plantacjach w Polsce oraz porównanie zasiedlenia przez tego fitofaga kwiatostanów trzech gatunków roślin żywicielskich. Podjęto także próbę określenia wpływu żywicieli na wybrane parametry populacyjne A. advenella na tle składu chemicznego roślin żywicielskich. Ponadto celem było wyodrębnienie metabolitów biorących udział w interakcjach roślina – owad, a także określenie wpływu żerowania gąsienic A. advenella w kwiatostanach aronii czarnoowocowej na skład chemiczny owoców. W badaniach uwzględniono trzy gatunki roślin: A. melanocarpa, Crataegus monogyna i Sorbus aucuparia. Analizom chemicznym poddano niedojrzałe owoce będące miejscem składania jaj przez samice oraz kwiatostany, w których żerują gąsienice. Kwiatostany analizowano w dwóch terminach uwzględniających początkowy i końcowy okres występowania fitofaga. Zbadano także skład chemiczny owoców aronii w fazie dojrzałości zbiorczej.
Wyniki badań wykazały, że A. advenella zasiedla krzewy aronii na wybranych plantacjach na terenie całej Polski i występuje w niewielkim nasileniu.
Uzyskane wyniki stanowią źródło informacji o biochemicznych reakcjach A. melanocarpa, C. monogyna i S. aucuparaia na żerowanie gąsienic A. advenella i mogą być podstawą do praktycznego wykorzystania występujących w badanych gatunkach roślin allelozwiązków w celu ograniczania liczebności populacji A. advenella.