Wobec nadchodzącej drugiej wojny światowej

Książka Wojciecha Pestki to zbiór reportaży o mieszkańcach wschodnich ziem II Rzeczpospolitej – Polakach, Ukraińcach, Żydach, Łotyszach, Białorusinach… Doświadczenie totalitaryzmu: hitlerowskiego i komunistycznego, w sposób tragiczny odcisnęło się na ich życiu niezależnie od narodowości i wyznania. Próbowano pozbawić ich ludzkiej godności, języka ojczystego i wiary w imię absurdalnych, zbrodniczych idei. Wśród bohaterów książki jest Alfred Schreyer z Drohobycza – wychowanek Brunona Schulza, Irena Sandecka z Krzemieńca – ucząca potajemnie dzieci języka polskiego, Stanisław Vincenz – miłośnik i znawca Huculszczyzny i Pokucia, ks. Ludwik Rutyna, który przeżył napady ukraińskich nacjonalistów, „repatriację” i po rozpadzie ZSRR wrócił do rodzinnego Buczacza, Knuts Skujenieks – jeden z najwybitniejszych poetów łotewskich... Reportaże Wojciecha Pestki mają wymiar ponadczasowy: autor przenosi punkt ciężkości z „wielkiej polityki” na losy jednostki wypowiadającej posłuszeństwo systemowi, w którym przestępstwem jest posiadanie zasad moralnych albo chociażby zwykła ludzka przyzwoitość. Większość bohaterów reportaży już nie żyje – to docierający do nas z zaświatów, uchwycony w ostatniej chwili głos tych, którzy przeszli przez piekło. Książka została przetłumaczona na język ukraiński (?? ????????? ? ?????,  przekład Andrij Pawłyszyn, Lwów 2012) oraz rosyjski (?? ???????? ? ???, przekład Sergiej Morejno, Moskwa 2019) i uhonorowana licznymi nagrodami, między innymi: nominacją do Nagrody im. J. Mackiewicza, Ogólnopolską Literacką Nagrodą im. B. Prusa, Międzynarodową Nagrodą Literacką im. Hryhorija Skoworody (Ukraina) i Międzynarodową Nagrodą Literacką im. Mikołaja Gogola (Ukraina).

Jak istnieją prawa ekonomiczne, jak istnieje prawo popytu i podaży, tak istnieje prawo rządzące polityką polską. Znaczenie polityczne Polski jest funkcją stosunków rosyjsko-niemieckich. Z chwilą, kiedy te stosunki są złe, znaczenie Polski urasta, Polska odzyskuje polityczną samodzielność. Kiedy stosunki rosyjsko-niemieckie naprawiają się, samodzielność polityki polskiej pada. W chwili niemiecko-rosyjskiej politycznej jedności działania – niepodległość Polski zamiera.

Rozbiory Polski poprzedzone były chwilą odrodzenia narodowego. Sejm Czteroletni, zwany Wielkim, zawarł przymierze zaczepno-odporne z Prusami, skierowane przeciw Rosji. Sejm ten potrafił stworzyć wojsko, skarb, przeprowadzić wielkie reformy ustrojowe i społeczne. Prusy żądają od Polski w zamian za przymierze antyrosyjskie Gdańska i Torunia. Polska odmawia. Prusy zdradzają nas, układają się z Rosją, która druzgocze Polskę, dzieląc się jej terytorium z Prusami i Austrią. Historia ta dość dokładnie przypomina ostatnią historię sprzed 1 września 1939 roku.

Stanisław Cat-Mackiewicz


Historia… przyciągała i może przyciągać nadal barwnością narracji, nagromadzeniem trafnie dobranego materiału anegdotycznego, sugestywnością sądów, plastycznością opisów, umiejętnością prostego, przekonującego wyjaśniania nawet skomplikowanych procesów historycznych. Trudno sobie wyobrazić, że ktokolwiek, kto interesuje się dziejami II Rzeczypospolitej, mógłby do niej nie sięgnąć.

prof. Czesław Brzoza


Recenzje:

Dajcie tę książkę komuś, kto uważa, że historia to najnudniejsza rzecz pod słońcem. Jest szansa, że zmieni zdanie.

Krzysztof Niewiadomski, Histmag.org
(Stanisław Cat-Mackiewicz - „Historia Polski”)

Ten przepiękny album, barwny jak strój huculski, zawiera ponad 200, często unikalnych, zdjęć i kart pocztowych.

Znajdziemy na nich nie tylko ciekawe wizerunki Hucułów, sceny rodzajowe z ich codziennego życia, huculskie cerkwie, ale też różne przejawy turystycznej eksploatacji tych niegdyś południowo-wschodnich rubieży Polski, jak choćby schronisko PTT na Kostrzycy czy sanatorium Apolinarego Tarnawskiego w Kosowie.
Równie ważne są tu góry, bez których trudno wyobrazić sobie Hucułów, o czym mówią słowa popularnej piosenki:
"Dla Hucuła nie ma życia,
Jak na połoninie.
Gdy go losy w doły rzucą,
Wnet z tęsknoty ginie".

Każda epoka ma swoje celebrytki. Wszyscy je znają. Każdy pożąda ich towarzystwa. Są ozdobą imprez, tematem plotek, bohaterkami rubryk towarzyskich i obyczajowych skandali… Rozpieszczane, podziwiane, adorowane, nieco niemoralne. Ich portrety kreśli autor bestsellerowych książek historycznych Sławomir Koper.

Drugi tom listów Witkacego do żony zawiera 321 listów z lat 1928–1931. To istotny okres w jego życiu i twórczości. Pisze wtedy najważniejszą powieść Nienasycenie i w listach szczegółowo informuje Jadwigę o pracy nad wersją brulionową, a potem nad czystopisem. Przygotowuje także książkę polemiczną Ostatnia pigułka dla „wrogów”, której nie zdołał wydać i która zaginęła. W roku 1930 intensywnie pracuje nad broszurą o narkotykach, w której wykorzystuje swoje doświadczenia i eksperymenty z narkotykami (m.in. z peyotlem), a potem rozpoczyna pisać ostatnią powieść, Jedyne wyjście. Boryka się z różnymi chorobami i kłopotami materialnymi, a jego małżeństwo przeżywa poważny kryzys. Jedną z przyczyn jest romans z młodszą o siedemnaście lat mężatką, który przysparza mu wiele przykrych i dramatycznych przeżyć. Trudny rok 1931 zamyka śmierć matki, Marii Witkiewiczowej. Ze wszystkich tych spraw i zdarzeń Witkacy spowiada się w listach do żony.

Nowa edycja została uaktualniona o odsyłacze do kolejnych tomów Dzieł zebranych Witkacego, które od 2005 roku ukazały się nakładem PIW-u, a więc poza Listami do żony tomy 2, 3 i 4, przede wszystkim do dwóch dotąd wydanych tomów Listów (do rodziny, przyjaciół, znajomych i tzw. wrogów), Pism krytycznych i publicystycznych czy tomu filozoficznego Nauki ścisłe a filozofia i inne pisma filozoficzne. Tworzy to aktualną sieć odniesień, przynosi stan wiedzy na chwilę obecną. Poza tym poprawiono biogramy niektórych osób, uściślono daty śmierci, urodzin, rozbudowano biogramy o nieznane wcześniej fakty, wciąż odkrywane przez witkacologów, kilka razy sprostowano personalia, kolejne niewyjaśnione wcześniej zagadki witkacowskie – lingwistyczne, topograficzne itp. – znalazły swoje rozwiązanie. Nowa edycja jest wynikiem narastania zasobów wiedzy witkacologicznej.

Z frontu litewsko-białoruskiego oficera sztabowego gen. Szeptyckiego i Sikorskiego do świeżo poślubionej żony. Relacje przeplatane listami ze zdobycia Lidy, Wilna, bojów w obronie Brześcia Litewskiego, opinie o dowódcach i podkomendnych.