Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831

Tematem książki Alicji Przybyszewskiej jest historia sceny poznańskiej obejmująca dwunastolecie kierownictwa Edmunda Rygiera, przybyłego z Krakowa artysty dramatycznego. Teatr w Poznaniu zaczął wówczas funkcjonować jako przedsiębiorstwo i instytucja artystyczna, wyraźnie ujawniła się (do dziś aktualna) zależność: oblicze artystyczne teatru kształtuje się w zależności od sytuacji ekonomicznej całego przedsiębiorstwa. Analiza działań Rygiera umożliwia zrozumienie tego mechanizmu i w tym sensie proponowana książka może stać się lekturą obowiązkową nie tylko dla badaczy teatru oraz miłośników historii Poznania, ale również dla dzisiejszych dyrektorów i animatorów teatralnych.

Człowiek posiadający „pewne cnoty, które ludzi pociągają, i pewne wady, które ludzie wybaczają. Reprezentacyjny wyjątkowo, o pięknej męskiej, jakby stale ogorzałej twarzy, o postaci krzepkiej, w każdym calu rasowy, dziarski, szorstki momentami, obraca się z jednakową swobodą w salonie, w sali narad, w taniej kuchni na Starym Mieście (…) w temperamencie jego nie ma nic z surowości zakonnika. (…) Nie gardził rozrywką, nie stronił od uciechy. Chętnie za zwierzem dzikim po zielonej kniei gonił i najmilszym towarzyszem był w klubie, w wykwintnych salonach rozmarzone spojrzenia tkliwie za nim błądziły…” – w ten sposób w „Dzienniku Polskim” z 1915 roku został przedstawiony książę Zdzisław Lubomirski – mąż Marii z Branickich, prezydent Warszawy, od 1917 roku członek Rady Regencyjnej. Opowieść o jego życiu przenosi nas w jakże fascynujące, ale też burzliwe czasy przełomu XIX i XX wieku i pokazuje, z jakimi dylematami musieli zmagać się ci, którzy na swoich barkach dźwigali losy ojczyzny… Obchodzone w tym roku stulecie niepodległości Polski to doskonała okazja, aby przypomnieć czytelnikom życie Księcia Regenta – jednej z ważniejszych postaci tamtej epoki.

Pierwszy tom korespondencji Stanisława Ignacego Witkiewicza z rodziną, przyjaciółmi, znajomymi oraz tzw. wrogami obejmuje m.in. dziecięce dopiski do listów Stanisława Witkiewicza ojca, listy do Bronisława Malinowskiego, do matki – Marii Witkiewiczowej, do Ireny Solskiej, Stefana Żeromskiego, Kornela Makuszyńskiego, Jarosława Iwaszkiewicza i wielu innych. W korespondencji tej można wydzielić trzy okresy. Pierwszy okres obejmuje listy powstałe od dzieciństwa do 21 lutego 1914, tj. daty samobójczej śmierci narzeczonej Stanisława Ignacego, Jadwigi Janczewskiej. Drugi ­­– listy z podróży do tropików, pisane przez Witkacego będącego na granicy życia i śmierci w związku z bólem po śmierci narzeczonej. Trzeci okres to lata 1918­­–1926, gdy Witkacy – odmieniony doświadczeniem okropności wojny i rewolucji w Rosji – wraca do kraju i rozpoczyna intensywną twórczość malarską, literacką i teoretyczną. Chronologiczny układ listów pozwala prześledzić ewolucję kształtowania się jego osobowości – od kilkuletniego Stasia z listów do babci, z charakterystycznym dla dziecka stylem i ortografią („Kochana Babciu widzialem Panią Helene i pszywiozła mi małpe królika”), przez artystę na progu dorosłości, piszącego do przyjaciółki, Heleny Czerwijowskiej: „[…] ze mną coś się dzieje zawiłego i ciemnego w ukrytym zakamarku”, aż do Witkacego-dramaturga, który przeżywa pierwsze sukcesy i porażki swoich sztuk w teatrze. Tom I zawiera korespondencję w większości już publikowaną (ale także wiele nieznanych i wciąż odnajdywanych listów!!!), do tej pory jednak rozproszoną, tu zebraną w całość, ponownie opracowaną i opatrzoną szczegółowymi przypisami, uwzględniającymi najnowszy stan badań nad życiem i twórczością S.I. Witkiewicza. bogato ilustrowany.

Książka Dedykowana jest przede wszystkim tym, którzy chcieliby się dowiedzieć, kim była Zofia Brzeska-Gaudier. Fantazje o tej postaci były tworzone już kilka lat po jej śmierci (choć umarła zupełnie zapomniana w szpitalu psychiatryczym w Glouster) m.in przez Jimie’go Eda w książce „Dziki Mesjasz”. Ta bohaterka, przestawiona w książce a następnie powielona w filmie Kena Russella o tym samym tytule, stała się ucieleśnieniem, twarzą Brzeskiej na wiele dekad, a jaka była ona naprawdę? „Dzięki publikacji tych rękopisów możemy po raz pierwszy wysłuchać opowiedzianą jej słowami historię jej życia” – pisała Gillian Raffles we wstępie do angielskiego wydania książki. I tak też jest. „Matka i inne zapiski” jest książką autobiograficzną, którą można podzielić na 3 części, wątki. Początek jest wprowadzeniem do życia Brzeskiej przed poznaniem Henrego Gaudiera, z którym się związała w Paryżu w 1909 roku. Jest skrótowym przedstawieniem jej życia w Galicyjskiej wiosce, a następnie w miastach europejskich i amerykańskich w których szukała pracy oraz niezależnego, na ile to było możliwe dla kobiety w początkach xx wieku, życia. Następne fragmenty odnoszą się do czasu wspólnie spędzonego z Gaudierem - młodszym o 20 lat francuskim artystą. Są to krótkie opowiadania, w których Brzeska daje wyraz swojemu talentowi literackiemu. Ostatnią część stanowią zapiski kobiety samotnej, umęczonej cierpieniem po stracie ukochanego. W tej części znajduje się również korespondencja, jedna z ostatnich przed nasilającą się u niej chorobą psychiczną. Brzeska nie kamufluje się za społecznymi konwenansami, nie upiększa się, nie mizdrzy do czytelnika, może dlatego, że nie była w stanie przewidzieć czy jej teksty kiedykolwiek zostaną wydane, ale dzięki temu są tak wyjątkowe, a przede wszystkim prawdziwe i mocne. Książka Brzeskiej nie należy do łatwych lektur, ale jest wspaniałym uzupełnieniem informacji o zupełnie zapomnianej pisarce.? Niekiedy czepiając się życia, odczuwałam pustkę, którą musiałam zostawić za sobą - wszystko niedokończone, żadnej kochającej duszy, która żałowałaby mojego odejścia. Cóż za pustka, cóż za przygnębiająca pustka. Szłam przez życie jak chamka, kretynka, nie zostawiając Ludzkości po sobie żadnych śladów, a jednocześnie płonąc zapałem twórczym.

Książka jest pokłosiem konferencji naukowej zorganizowanej w rocznicę ostatniej koronacji cara w Warszawie w 2019 roku. Opublikowane w niej referaty pozwalają przyjrzeć się całokształtowi stosunków polsko-rosyjskich lat 1815–1830 i pokazują różne konteksty eksperymentu, który zakończył się wybuchem powstania. Zarazem weryfikują pytania o możliwość innych scenariuszy rozwoju wypadków niż insurekcja.

Pani na Złotym Potoku to biograficzna opowieść o Marii Beatrix z Krasińskich Raczyńskiej (1850–1884). W książce tej możemy przyjrzeć się życiu córki romantycznego poety Zygmunta Krasińskiego. Kobiety, obdarzonej dużą inteligencją, artystycznymi talentami, ale także niełatwym charakterem. Wraz z bohaterką przemierzamy Europę podczas jej licznych podróży, poznajemy kulisy planowanego w tajemnicy królewskiego mariażu, bywamy na balach, odwiedzamy siedziby polskiej arystokracji. Autorka sięgnęła nie tylko do listów i pamiętników z epoki, XIX-wiecznej prasy, ale przede wszystkim do materiałów archiwalnych. Stare, pokryte patyną czasu dokumenty odkryły dawny świat: pełen szczęścia, zabaw, ale także rozterek i tragedii. Świat, który przeminął…