Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie (1946-1955)

Ja tej wojny nie wywołałem, ba, pewnie byłbym jej przeciwny! Robiłem, co mogłem: urodziłem się, gdy zdawało się, że jest już po wszystkim, w kwietniu 1947 roku, więc było dosyć czasu, żeby ruiny uprzątnąć, poległych pochować, a winnych złapać i ukarać. Byłem jedynakiem, moi poprzednicy, czy może poprzedniczki zostały usunięte, bo mamie­‑Różyczce ciąża wciąż groziła śmiercią. Lekarze odradzali, zresztą mama­‑Różyczka dobrze wiedziała, że po getcie krakowskim, obozie w Płaszowie, Auschwitzu, Ravensbrücku i Malhoffie noszenie ciąży mogłoby mieć tragiczne konsekwencje. Dopiero dr Konstantynowicz, ginekolog­‑legenda krakowska, człowiek głębokiej wiary i dobroci, którego miałem poznać dużo później i grać z nim w brydża, dał, nie bez wahania, zielone światło, by zachować ciążę. Czyli mnie. Ułożony byłem poprzecznie, poród był trudny, za to los obdarzył mnie czepkiem. Na krótko, rzecz jasna, i bez spodziewanych przywilejów losu.
[fragment]

Cała prawda o złotej epoce gierkowskiej. Edward Gierek doszedł do władzy po odsunięciu przez towarzyszy z Biura Politycznego KC PZPR Władysława Gomułki, który krwawo stłumił robotnicze protesty na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku. Cieszył się opinią dobrego gospodarza na Śląsku, miał też poparcie Moskwy. Siła Gierka brała się z tego, że był inny od Gomułki. Nosił eleganckie, dobrze skrojone garnitury, kolorowe krawaty i nie miał wciąż ponurej miny, która cechowała jego poprzednika. Propaganda gierkowska lansowała hasło: „Żeby Polska rosła w siłę, a ludziom żyło się dostatniej”, i wielu Polaków w nie uwierzyło. Bolesne przebudzenie nastąpiło w 1976 roku, wraz z buntami robotników z Radomia i Ursusa, a fala strajków w sierpniu 1980 roku ostatecznie zmiotła Gierka i jego ekipę. Piotr Gajdziński, historyk, dziennikarz, autor popularnych biografii Gomułki, Gierka, Jaruzelskiego i Mateusza Morawieckiego, błyskotliwie opisuje dekadę lat 70. XX wieku. Pokazuje, jak wyglądała i zmieniała się ówczesna Polska, skąd wziął się mit „złotej epoki gierkowskiej”, czy nasz kraj rzeczywiście rozwijał się jak nigdy przedtem, otwierał na świat i był „najweselszym barakiem w obozie komunistycznym”. Tropi też liczne absurdy tamtych czasów, które dowodziły, że ustroju komunistycznego (wówczas zwanego realnym socjalizmem) na dłuższą metę nie da się zreformować i usprawnić. Świetna lektura dla tych, którzy chcą sobie przypomnieć młode lata albo dowiedzieć się, w jakich warunkach żyli i dorastali ich dziadkowie i rodzice.

Praca niniejsza stawia sobie za cel przedstawienie dokumentów, przywołanie faktów, aby zapoznać czytelnika
z nieuzasadnionymi i wręcz fałszywymi zarzutami Żydów obywatelstwa polskiego wobec ówczesnych władz. Zacząć należy od bezpośredniej przyczyny oburzenia Żydów, które wywołane zostało przemówieniem Pierwszego Sekretarza KC PZPR, Władysława Gomułki w marcu 1968 roku, kiedy wezwał do przestrzegania zasady lojalności wszystkich polskich obywateli wobec swojej ojczyzny.
Peter Raina

Pozycja Petera Rainy pokazuje przyczyny, przebieg i późniejszy skutek "Marca'68". Dodatkowym atutem jest bogata baza dokumentów zawartych w niniejszej publikacji. Czytelnik może dotknąć materiału źródłowego, a nie opierać się na "radosnych" wspomnieniach osób, które często jeszcze kilkanaście lat wcześniej zajmowały prześladowaniem i eliminacją podziemia niepodległościowego.
Jarosław Kornaś
Instytut Promocji Kultury

Peter Raina (ur. 1935) – historyk pochodzenia indyjskiego, absolwent historii na Uniwersytecie Oksfordzkim, doktoryzował się w 1966 na Uniwersytecie Warszawskim. Działacz opozycyjny w okresie PRL. W swojej twórczości porusza głównie temat polskiego Kościoła katolickiego. Mieszka w Berlinie. W 1995 odznaczony Medalem Polonia Mater Nostra Est.

Autor odpowiada Wojciechowi Gąsowskiemu: "gdzie się podziały tamte wspomnienia naszych szalonych wspaniałych lat", poczynając opowieść od opisu okupacyjnej Warszawy, widzianej oczyma malca i dalej życie i zabawy na warszawskich rumowiskach. W intrygujący sposób przedstawia swą szkołę, dla dzieci "partyjnych bonzów" przy ulicy parkowej, słynne TPD V. Polski Październik i i rozgromienie przez Gomółkę tygodnika "Po Prostu". Ale te prawdziwie najwspanialsze lata to dopiero okres studiów lekarskich, działalność w Radzie Uczelnianej ZSP, zawsze krnąbrnej wobec Partii, szaleństwa w Stodole, Hybrydach, Medyku czy u Plastyków, brydż, jazz w wykonaniu Dudusia Matuszkiewicza, taki do ostatniego tchu, oczywiście w towarzystwie najpiękniejszych warszawskich dziewcząt, bez których jakże mogły by się obejść nasze prywatki.

Prezentowana książka jest trzecią z serii „Łódź w PRL, PRL w Łodzi”. Autorzy serii w pięciu tomach podejmą wysiłek ukazania kolejnych etapów funkcjonowania miasta nad Łódką w latach 1945–1989, by w sposób jak najbardziej przystępny popularyzować wiedzę o Łodzi w kontekście PRL-owskiej rzeczywistości.

W książce pokazano różne aspekty funkcjonowania Łodzi i jej mieszkańców w gomułkowskich realiach lat 1956–1970, stałego rozmijania się potrzeb z możliwościami zarówno w sferze konsumpcji, jak też inwestycji. Opisano dynamikę zmian podczas tzw. postalinowskiej odwilży oraz rozwój administracyjno-społeczno-kulturalny miasta. Scharakteryzowano aparat partyjno-państwowy i mechanizmy jego działania, a także stosunki świeckiego państwa ze strukturami Kościoła katolickiego, w tym konflikt między tymi podmiotami na tle sporu o charakter obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski. Ponadto na przykładzie rewolty studenckiej z marca 1968 r. omówiono niechlubny koniec „siermiężnego socjalizmu” na gruncie łódzkim.
Publikacja może być przydatna dla osób, które zastanawiają się, czy w Łodzi doby gomułkowskiej zostało coś jeszcze z ducha „ziemi obiecanej”, ile prawdy było w określeniu mówiącym o „czerwonej Łodzi”, czy po okresie 1956–1970 pozostało jakieś godne uwagi dziedzictwo.

Zbrodnia z 10 lipca 1941 r.
Tom I - Sprawcy, ofiary, rekonstrukcja, śledztwo
Tom II - Dokumenty

10 lipca 1941 r. w Jedwabnem przybyli z zewnątrz Niemcy dokonali masakry miejscowej ludności żydowskiej. Zbrodnia ta rozwijała się w kilku etapach i nikt z miejscowych nie miał pojęcia jaką straszną kulminacją proces ten miał się zakończyć. Okupanci rozkazali Żydom zebrać się na rynku i w innych punktach zbornych, a jednocześnie przykazali miejscowym katolikom (a wiec osobom głównie kojarzonym z polskością), aby uczestniczyli w doprowadzeniu i wyłapywaniu tych spośród ludności mojżeszowej, którzy nie stawili się na rozkaz. Po wykonaniu tego zlecenia przykazano katolikom pilnować i eskortować zgromadzonych ludzi. Następnie Niemcy wymordowali Żydów, najpewniej w dwóch grupach.

Poprzez skrupulatną, obiektywną ocenę ogromnej ilości dowodów, w tym niedostępnych wcześniej najważniejszych dokumentów, niniejsza praca wykazuje, że poprzednich interpretacji zbrodni w Jedwabnem, zwłaszcza Jana T. Grossa i prokuratora Radosława Ignatiewa nie da się obronić. C ważniejsze, w toku szczegółowej analizy dostępnych dowodów wykazano, ze odpowiedzialność za zamordowanie 300-400 żydowskich mieszkańców miasteczka bezsprzecznie spoczywa na doświadczonych w podobnych zbrodniach jednostkach niemieckich. Zaangażowanie w proces zbrodni małej liczby sterroryzowanych, przymuszonych do nakazanych i m działań, etnicznych Polaków było w toku zbrodni minimalne, jeśli nie bez znaczenia.
Ta świetna, przełomowa praca zasługuje na najwyższe uznanie.
Prof. Peter Stachura, UK