Wóz życia Czyli dylematy i radości wieku dojrzałego

Chłopskie życie to wyjątkowa książka. Opisał w niej autor swoją własną historię – losy chłopca, który od czternastu lat (lata 1911–1913) musiał pracować jako najemnik u gospodarza w jednej z dolnośląskich wsi. Z krowiarczyka awansował na wolarza, aż w końcu został głównym parobkiem. Praca ta trwała od czternastu do szesnastu godzin każdego dnia oprócz niedzieli. Miała ustalony porządek, była powtarzalna, dzień za dniem, rok za rokiem. Tak samo powtarzalny był jadłospis, ułożony przez gospodarza na wszystkie dni tygodnia. Te same były także oglądane codziennie twarze, te same powiedzonka i plotki. Życie najemników było ciężkie i monotonne. „Kto był tak biedny jak najemnik – pisze autor – był człowiekiem ledwie w połowie”. Siłą tej książki jest detaliczny opis tej rzeczywistości i fakt, że pod postacią Otto Fäustla, bohatera ambitnego, inteligentnego i mimo wątłej sylwetki wytrzymałego, kryje się sam autor i że wszystko, o czym czytamy, wydarzyło się naprawdę.

Dziwne jest serce kobiece... Wspomnienia galicyjskie to lektura dla czytelnika, który skądinąd znając dzieje polityczne Polski, odnajdzie tu zapis emocji, marzeń, nadziei, radości i smutków dziesiątków barwnych postaci z krwi i kości, których wielowątkowe losy wpisane są w kontekst ledwo co zarysowanych wydarzeń wielkiej historii.

Matkę mego Ojca widziałem nie więcej niż dwa, trzy razy w życiu. Miałem wówczas lat kilka, Babcia odpowiednio więcej...

Była więc osobą mało mi znaną i emocjonalnie dość odległą; tak poukładały się rodzinne losy. Ale wszystko się odmieniło, gdy okazało się, iż w zasadzie bez większego trudu potrafię odczytać dość specyficzny, zawiły charakter Jej pisma. A było co czytać i przepisywać; pozostawiła dwadzieścia jeden stukartkowych zeszytów zapisanych gęsto, trudno czytelnym pismem. Wspomnień obejmujących osiemdziesiąt lat życia, niemal dzień po dniu notowanych.

Przepisując rękopis poznawałem nieznaną mi wcześniej Babcię, lepiej niż gdybym spędził z nią dzieciństwo. Poznawałem Jej myśli, marzenia i poglądy. Stawała mi się coraz bliższa z każdą przeczytaną i przepisaną stronicą. Dowiadywałem się o Jej dniu powszednim, o zajęciach domowych, dzieciństwie mego Ojca i jego rodzeństwa, o Jej pasjach społecznych, zamiłowaniach artystycznych, współpracy z prasą początkowo lwowską, później sądecką, krakowską, pomorską...
Rafał Skąpski

Karol Szymanowski (1882–1937) wchodził na estrady europejskie i światowe z muzyką, która splatała w niezwykły sposób to, co uniwersalne w kulturze śródziemnomorskiej, z której wyrastał, z tym, co rdzennie polskie, co przetrwało w patriotycznych genach rodziny Szymanowskich. Szymanowski pisał wiele. Zapisywał papier partyturowy i czystą kartkę z równym zacięciem i równie znakomicie. Mamy zebrane i wydane jego Pisma muzyczne, a także Pisma literackie, zawierające fragmenty powieści, a nawet wiersze. A do tego niezwykle obszerną korespondencję. Świadomość swojej roli w polskiej kulturze muzycznej kazała mu nieraz chwytać za pióro i wymierzać przy tej sposobności sprawiedliwość widzialnemu światu… A piórem władać lubił i umiał. Setki pism, literatura, libretta… Przymierzał się także — zachęcany przez bliskich — do pamiętnika. I rzeczywiście zaczął pisać swój życiorys… od roku 1919. Niniejsza książka to zebranie tego, co kompozytor napisał o sobie samym, to lektura dla czytelników ceniących sobie ciekawy styl i piękną polszczyznę. To wiarygodna, bo z pierwszej ręki opowieść o życiu twórcy na tle historycznym, społecznym, środowiskowym w burzliwych czasach przełomu dziejów.

Ulica Wolność, a raczej jej połowa przedzielona murem, prowadzi na cmentarz żydowski. Jedyna wolność, jaką jeszcze mają Żydzi w getcie, to wolność śmierci. Zresztą dla Niemców nawet sama nazwa tej ulicy jest zbyt rewolucyjna zmienili więc ją na Zegarmistrzowską – Uhrmacherstrasse. Henryk Makower Chciałabym przeżyć tę wojnę i mieć jeszcze dzieci z moim kochanym Mańkiem. Dzieci, które nigdy nie widziały pożogi, mordów i zezwierzęcenia ludzkiej natury, dzieci, które tego nie zobaczą, które będą żyły w szczęśliwym kraju bez wojen i antagonizmów rasowych. Piszę to, co czuję, ale wiem, że to niemożliwe. Po pierwsze dlatego że mało prawdopodobne jest nasze przetrwanie, a po drugie czyż jest na świecie kraj, w którym nie będzie już w przyszłości wojny? Wojna tak się sprzęgła z historią ludzkości, że chyba zniknie z powierzchni ziemi razem z życiem tej ludzkości. Noemi Makower

Dowcipny, zawadiacki, a jednocześnie liryczny dziennik, którego autorka obserwuje codzienną rzeczywistość. Jest w niej matką, pasażerką ZTM, mieszkanką warszawskiej Pragi, poetką i po prostu kobietą. W każdej z tych ról jest pełna dystansu, przekory, ale i czułości wobec życia i samej siebie. Dzieli się z czytelnikami własną pogodną wizją świata - uniwersalną, bo prawdziwąw lokalnych szczegółach. Przeżywa pełną gamę uczuć, a mimo to lektura jej historii pozostawia czytelnika z uśmiechem na twarzy.

Wybór dziesięciu opowiadań I.L. Pereca (Podróż w czasie, Jak wyswatano parę, czyli Sore bas Tojwim, Skarb, Jeśli nie wyżej, Światło Chanuki, Z opowieści mełameda Jochanana, Opowiadania, Martwe miasto, Golem) w przekładzie, ze wstępem i posłowiem Belli Szwarcman-Czarnoty

„Miasto, o którym opowiada pasażer, jest martwe w trzech aspektach: formalno-prawnym, instytucjonalnym i społecznym. Nie miało prawa do istnienia, ale istniało jak gdyby w zawieszeniu. Perec pokazuje to między innymi za pośrednictwem motywu aguny (powracającego dwukrotnie), aż wreszcie samo miasto staje się niczym aguna – przykute do swego losu, zawieszone, pozbawione perspektyw, nieautonomiczne. Ocalenie musi nadejść z zewnątrz, ale czy nadejdzie?
Czy wobec powyższego martwe miasto może podlegać kwalifikacji moralnej? Nawet kary i nagrody – powiada Perec – nie mają tu przecież zastosowania, albowiem ci, którzy nie dokonują wyborów, nie czynią dobra ani zła – nie mogą być karani czy nagradzani.
Czy jest możliwe inne życie, jeśli nie ma się praw do życia? Czy można mieć moralną siłę, jeśli się jest wyzutym z realnych praw? Czy religia może w tej konkretnej sytuacji pomóc mieszkańcom wznieść się na wyższy poziom etyczny?
Odpowiedź Pereca jest twarda: nie. Społeczność miasta jest martwa w samych swoich fundamentach, łącznie z rabinem, łącznie z bal tfile, całą elitą miasta. Miasto jest w całkowitym rozkładzie. Cuchnie”.
Bella Szwarcman-Czarnota