Współczesna dynamika prawa muzułmańskiego wobec problemów bioetycznych

George Berkeley (1685 - 1753). Po ukończeniu studiów teologicznych w Dublinie w roku 1707 przyjął święcenia kapłańskie i został duchownym anglikańskim. W roku 1734 objął biskupstwo w Cloyne w Irlandii.
Najważniejsze dzieło filozoficzne, "Traktat o zasadach poznania ludzkiego" ogłosił w roku 1710, jego wersja popularna, czyli "Trzy dialogi miedzy Hylasem a Filonousem" ukazały się trzy lata później. System Berkeleya stanowił dość niezwykłe połączenie, panującego wówczas na Wyspach Brytyjskich, empiryzmu z radykalnym immanentyzmem metafizycznym. Dowodził, iż świat materialny nie istnieje, stanowi jedynie zespół wrażeń postrzegającego podmiotu. Rzeczywistość przedmiotowa jest tylko wytworem idei poznającego umysłu.
Posiadał wszechstronną wiedzę i odwagę w głoszeniu swoich przekonań. Wykorzystywał ją zarówno w propagowaniu swojej filozofii, w pracy pedagogicznej i duszpasterskiej, jak również w zwalczaniu deizmu i ateizmu. Angażował się w pracy misjonarskiej (przebywał na placówce w latach1729 - 1731). Podsumowaniem polemik Berkeleya z poglądami ateuszy była książka Alciphron (1732).

Czym jest asceza i czy we współczesnym świecie jest jeszcze dla niej miejsce? Czy może mieć ona wymiar filozoficzny oraz etyczny – być asc-etyką? Jaki jest związek ascezy z etyką umiaru? Jakie wartości związane są z ascezą? Książka jest próbą odpowiedzi na te pytanie na podstawie filozoficznych i etycznych analiz, z duża dozą przekonania, że to właśnie filozofia i etyka mogą być dziś siłą dającą ludziom coś dobrego; podejmuje problematykę nadmiaru we współczesnym świecie, a także kryzysu wynikającego z przesytu. Jest w dużej mierze ujęciem aksjologicznym, koncentrującym się na wartościotwórczym wymiarze ascetycznych umiejętności. Asceza jest tu przedstawiona jako sposób życia w odniesieniu do autoedukacji, ekowartości oraz etyki codzienności. Stara się znaleźć punkty oparcia dla poszukiwań osobistej równowagi pomiędzy wystarczalnością a nienasyceniem. Jednak przede wszystkim książka jest zachętą do współmyślenia: do ochłonięcia z przesytu bezrefleksyjności na rzecz namysłu nad znaczeniem naszej etycznej kondycji.

Autorka prezentuje podstawy systematycznej koncepcji myśli mających treść, czyli reprezentacji umysłowych. Wykorzystuje przy tym przykłady z praktyki naukowej kognitywistów: psychologów, neuronaukowców, specjalistów od sztucznej inteligencji czy filozofów umysłu. Uzasadnia przyjęte rozstrzygnięcia teoretyczne, posługując się listą wymagań wobec koncepcji reprezentacji umysłowych – najważniejsza jest tu, jej zdaniem, możliwość stwierdzenia, że dana reprezentacja jest błędna, oraz ustalenia, na czym ten błąd polega. Ponieważ żadna z dotychczas zaproponowanych koncepcji nie spełnia tego wymogu w sposób zadowalający, autorka broni własnej koherencyjnej koncepcji błędności reprezentacji.

Czym są myśli?
Dzięki czemu mogą mieć treść?
Co to znaczy, że odpowiadają rzeczywistości?
Na te fundamentalne pytania próbują szukać odpowiedzi filozofowie umysłu, a od niedawna także kognitywiści – przedstawiciele interdyscyplinarnej grupy dyscyplin naukowych badających procesy poznawcze.

Autorka dokonuje systematycznego przeglądu dotychczasowych koncepcji reprezentacji umysłowych pod kątem przedstawionych wymagań oraz praktyki kognitywistycznej, zatem publikacja może też posłużyć jako podręcznik dla osób zainteresowanych współczesną filozofią umysłu i kognitywistyką.

*********

I Err, Therefore I Think. What is Misrepresentation?

The publication is concerned with the issue of thought content, interpreted in contemporary studies as mental representation. The author focuses on describing the content of false or inaccurate thoughts, i.e. on misrepresentation, and proposes her own coherence-based model of representational error. The monograph also includes a survey of other contemporary theories of mental representations. Keywords Cognitive studies, mental representations, misrepresentation, teleosemantics.

*********

Krystyna Bielecka – doktor filozofii, adiunkt naukowy w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Rozwija swoją koncepcję reprezentacji w ramach grantu NCN na temat przydatności pojęcia reprezentacji w badaniach nad psychopatologią. Książka Błądzę, więc myślę jest oparta na jej dysertacji doktorskiej wyróżnionej w 2016 roku Nagrodą im. Jerzego Perzanowskiego.

W pierwszej połowie siedemnastego stulecia Descartes należał jeszcze nie tyle do grona postępowych medyków, co raczej wizjonerów i planistów, torujących dla przyszłych pokoleń drogę prowadzącą do wyzwolenia od niedogodności nietrwałego ciała, której przeznaczeniem było nawiązanie przez człowieka ściślejszych relacji z całą przyrodą. To bowiem jest przewidywanym skutkiem działań z zakresu nauk, do których należą rozwiązania medyczne, że uzdrowione ciało ludzkie, nigdy nie będąc izolowane i stanowiąc genetycznie część całego materialnego uniwersum, ma zostać z nim lepiej zintegrowane. To owa nieograniczona fizyczna rozciągłość, której wspomniane ciało jest tylko fragmentem, stanowi dla Descartes’a jedyne pewne pole jego działań jako rzeczy myślącej. Mówiąc w skrócie: jako taka, dusza ludzka, z uwagi na swe naturalne uposażenie, jest zobowiązana do poświęcenia swojego czasu i zdolności na zaznajomienie się z warunkami umożliwiającymi przedłużanie zdrowia i życia materii, z jaką została połączona. Zjednoczona zaś jest z ciałem konkretnego człowieka, którego żywotne interesy zostają odtąd rozpoznane jako dające się szacować oraz diagnozować w pytaniu o to, jak się ów „człowiek cielesny” czuje. Dodajmy jeszcze jedno. Otóż, od chwili, kiedy możemy o sobie powiedzieć, że odczuwamy swoje ciało i się z nim utożsamiamy, przestaje ono być częścią materialnie rozumianego wszechświata, a zaczyna być naszą, palącą nas sprawą; tym, co określa nosze miejsce w przestrzeni tego świata, ale nie jako rzecz posiadającą rozmiary, lecz jako materię specyficznie odczutą, odczutą aż do bólu. W tym związku człowiek nie tylko nie łączy się już z resztą przedmiotów, ale nawet z którymkolwiek z innych ludzi. Jest sobie dany bez jakichkolwiek zapośredniczeń, ale dokonuje się to w objęciu wszechogarniającego go cierpienia, z którego może go uwolnić znający tajniki natury ciała lekarz.
Ze Wstępu: Dlaczego medycyna?

Autor prezentuje historię pojęcia „cywilizacja” od około 1750 roku do około 1880 roku. Analizuje teksty pisane przez twórców różnych narodowości i specjalności: filozofów, historyków, językoznawców, antropologów, polityków, podróżników, pisarzy i poetów. Przyjęta metoda pracy, prowadząca od analizy filologicznej do interpretacji filozoficznej, jest inspirowana badaniami nad pojęciem „cywilizacji” prowadzonymi przez historyków ze szkoły Annales, nawiązuje też do metod pracy badaczy z kręgu warszawskiej szkoły historii idei.

Pierwsze rozdziały poświęcone są pojawieniu się pojęcia „cywilizacja” w oświeceniowej myśli francuskiej, angielskiej i szkockiej oraz niemieckiej w kontekście narodzin nowożytnej filozofii dziejów, problematyzowania kontaktów z ludami pozaeuropejskimi oraz krytyki aktualnego stanu społeczeństw europejskich. Następnie analizowane jest wykorzystanie tytułowego pojęcia w piśmiennictwie polskim i rosyjskim do opisu odmienności rozwoju krajów Europy Zachodniej i Wschodniej. Ostatni rozdział poświęcony został koncepcji cywilizacji jako samoistnego typu historyczno-kulturowego, sformułowanej przez Nikołaja Danilewskiego, uznawanej za prekursorską wobec XX-wiecznych teorii pluralizmu kulturowo-cywilizacyjnego.

Pojęcie „cywilizacji” towarzyszyło XIX-wiecznej refleksji na temat sensu dziejów. Początkowo było synonimem procesu dziejowego w jego najogólniejszym ujęciu. Wraz z pojawieniem się katastrofizmu, pesymizmu dziejowego i przekonania o kryzysie kultury europejskiej około połowy XIX wieku nabrało negatywnych znaczeń, stając się określeniem całokształtu zjawisk społeczno-ustrojowo-kulturowych zasługujących na potępienie i zniszczenie lub samoistnie zmierzających ku zagładzie. Pojęcie to odegrało ważną rolę w powstaniu nowej gałęzi nauk społecznych – antropologii kulturowej, łączącej nowy paradygmat naukowy ze starymi schematami historiozoficznymi.

The author presents the history of the concept of "civilization" from around 1750 to around 1880. He analyzes texts written by the creators of various nationalities and specialties: philosophers, historians, linguists, anthropologists, politicians, travelers, writers and poets. The adopted method of work, leading from philological analysis to philosophical interpretation, is inspired by research on the concept of "civilization" conducted by historians of the Annales school; it also refers to the methods of work of researchers from the Warsaw school of the history of ideas.

Aretologia to nauka o cnotach intelektualnych i moralnych. Nam, laikom, cnota czy życie cnotliwe kojarzy się prawie wyłącznie ze sferą seksu. Tymczasem cnotą jest nie tylko wstrzemięźliwość seksualna, ale także np. męstwo, roztropność czy umiarkowanie. A czym jest męstwo lub roztropność w życiu codziennym – o tym właśnie jest ta książka. Pojęcia dzisiaj zupełnie niemodne, zapomniane czy wręcz wyśmiewane w świecie, w którym najważniejszą „wartością” jest dobra zabawa, coś, co jest „very funny” lub „very exciting”. Dzisiaj panuje powszechny indywidualizm, który jest skrajnie różny od chrześcijańskiego personalizmu, choć wydaje się, że pojęcia są zbieżne. To jednak złudzenie. To właśnie dzisiaj, w tzw. postmodernizmie, w którym panuje totalny permisywizm i relatywizm moralny, nastąpił gwałtowny wzrost zachorowań na schizofrenię, chorobę afektywną dwubiegunową, autyzm, anoreksję, bulimię i wiele innych chorób psychicznych. Mnożą się jak króliki salony wróżbiarskie, horoskop w gazecie to norma, wróż czy wróżka w telewizji może nam przepowiedzieć przyszłość ze szklanego ekranu (niektórzy może pamiętają jeszcze słynnego Kaszpirowskiego). A wystarczy powrót do starych, tradycyjnych wartości, do życia w zgodzie z Panem Bogiem i własnym sumieniem. Ale choć to wydaje się takie proste, to dlaczego tego nie robimy?