Wybór pism estetycznych

Bazgracz reinterpretuje twórczość jednego z najbardziej zagadkowych artystów XVIII wieku – Jeana-Pierre’a Norblina. Jest opowieścią o wkraczaniu młodego adepta sztuki w dorosłość, o dostosowywaniu się do wymogów kultury elitarnej oraz o poszukiwaniu artystycznej wolności w oświeceniowej Europie.
Książka polemizuje z kliszami dotyczącymi recepcji Norblina i przenosi spojrzenie na problemy zazwyczaj z nim niekojarzone – społeczne, klasowe i tożsamościowe. Obok dzieł dobrze znanych znalazły się tu reprodukcje prac ukrywanych w muzealnych magazynach, zaginionych lub „niskich”, jak choćby rysunki przedstawiające żebraków czy karykatury innych artystów.

Niniejsze rozważania stanowią promocję kultury spotkania z seniorami, babciami i dziadkami. Ulżyć, pomóc, docenić, czyli kochać ich.

Publikacja Pism Urszuli Czartoryskiej jest poświęcona historii fotografii jako odrębnej sztuki, która kształtuje swoje oblicze przez niemal dwa stulecia. Świadomość tego, że fotografia przynależy do grona sztuk obrazowych, była zarzewiem najostrzejszych dyskusji wśród teoretyków i praktyków tej dyscypliny. Prestiżem cieszyła się tendencja, która wiązała fotografię z emocjonalnym malarstwem pejzażowym (impresjonistycznym) albo uszlachetnionym stylizacją „rembrandtowską” malarstwem portretowym. Zupełnie inne, węższe środowiska wiązały estetykę fotografii z radykalnym malarstwem racjonalistycznej abstrakcji albo repertuarem motywów surrealistycznego wizjonerstwa. Te m.in. problemy polskiej kultury artystycznej, a głównie sztuk wizualnych z przełomu wieków, porusza Czartoryska w niniejszym tomie.

Książka omawia interesujący artystycznie i ikonograficznie zespół 9 miniatur ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. Pierwsza część zawiera syntetyczne wprowadzenie w tematykę indyjskiego malarstwa miniaturowego (jego funkcje, zasady teoretyczne i techniki malarskie) oraz przedstawienie najważniejszych szkół malarstwa miniaturowego w północnych Indiach. W części drugiej Autorka omawia miniatury. Wychodząc od wnikliwej analizy ikonograficznej, wskazuje dzieła literackie, które zainspirowały twórców miniatur, wyjaśnia typ przedstawienia i znajdujące się w nim symbole i atrybuty, by na końcu na podstawie szerokiego materiału porównawczego ustalić miejsce i czas powstania miniatur z warszawskiej kolekcji.

Paula Modersohn-Becker jest dziś uważana za najwybitniejszą malarkę niemiecką XX wieku. Na najwcześniejszym zachowanym autoportrecie ma siedemnaście lat. Naszkicowała się węglem – skupiona, patrzy nam prosto w oczy. Czternaście lat później, na jednym z ostatnich obrazów, ściska w dłoniach kameliową gałązkę. Jej rysy są monumentalne i uspokojone. Jakby z zaświatów śledziła losy swojego dzieła. Paula Modersohn-Becker przeżyła zaledwie trzydzieści jeden lat. Kiedy w 1907 roku umierała w Worpswede, nie wyschła jeszcze farba na Pannach Awiniońskich Picassa.

Przed śmiercią westchnęła podobno „Jaka szkoda”. Nie zobaczyła narodzin kubizmu, nie doczekała się własnej wystawy. Od najmłodszych lat chciała „stać się kimś”, „nareszcie coś osiągnąć”. Jako pierwsza kobieta namalowała siebie nago. Kładzie rękę na brzuchu i ciekawie wygląda z obrazu. W swojej sztuce osiągnęła spełnienie.

Muzeum wyobraźni. Notatki o sztuce
Tego muzeum nie ma na żadnej mapie. Istnieje tylko w mojej głowie.
Prywatna kolekcja latami uzupełniana, a wciąż otwarta. Obudowana podróżami, lekturami, spotkaniami, rozmowami… Setki dzieł sztuki z dziesiątków muzeów… A wśród nich te widziane lepiej, doświadczane bardziej, pamiętane dłużej. Każde warte osobnej opowieści, uważnego spojrzenia. Blisko, niemal intymnie. Te, które od lat fascynują, prowokują, na które wciąż chcę patrzeć, które zmuszają do próby połączenia obrazu, myśli i słowa, do próby odpowiedzi na najprostsze „dlaczego?”.
Muzeum wyobraźni – ślad doświadczeń i tęsknot.



ANNA ROMANIUK
Historyczka literatury, edytorka, krytyczka literacka. Autorka książki Drobina białka. Motywy roślinne i zwierzęce w liryce Haliny Poświatowskiej (Adam Marszałek, 2005) oraz tomu esejów Orzeszkowo 14. Historie z Podlasia (Czarne, 2019). Opracowała tomy: Dusza czyśćcowa. Wspomnienia o Stanisławie Grochowiaku (PIW, 2010), Obecność. Wspomnienia o Czesławie Miłoszu (PWN, 2012) oraz Wierność. Wspomnienia o Zbigniewie Herbercie (PWN, 2014). Przygotowała także do wydania tom korespondencji Tadeusza Różewicza i Henryka Voglera (Warstwy, 2019) oraz była współedytorką zbioru korespondencji Jarosława Iwaszkiewicza Listy do córek (PIW, 2010). Recenzje publikowała m.in. na łamach „Nowych Książek”, „Zeszytów Literackich”, „Twórczości”, „Kwartalnika Artystycznego”, „Odry”, „Dekady Literackiej”, „Studium”, „Tygodnika Powszechnego”, „Czasu Kultury”. W 2021 roku drukiem ukazał się jej esej Anna Karenina to ja („Twórczość”, 3/2021).