Wymiary antropologicznego poznawania Afryki. Szkice z badań ostatnich

Doskonały wybór tekstów po raz pierwszy tłumaczonych na język polski! Część druga świetnie przyjętego przez czytelników zbioru artykułów z zakresu współczesnej antropologii. Podobnie jak w pierwszej części, prezentowane teksty zostały ułożone w pięć działów odpowiadających najważniejszym kierunkom zainteresowań teoretycznych i przedmiotowych antropologii.

Po świetnie przyjętej serii „Bestiariusza słowiańskiego” jeden z jej autorów, Witold Vargas, przygotował kontynuację tego tytułu, tym razem całkowicie poświęconą zwierzętom. To one towarzyszyły człowiekowi od początku cywilizacji, żyjąc tuż obok i stanowiąc dla niego źródło przetrwania w postaci pożywienia i odzienia. Ich pradawne opisy zawierają mnóstwo nadprzyrodzonych, wręcz magicznych cech, dzięki czemu opisywane istoty stają się częścią pasjonującego świata fantastycznego. Autor po przestudiowaniu niezliczonej ilości opracowań etnograficznych, starych kronik, dokumentów, baśni, legend i podań starał się każdemu miłośnikowi słowiańskiej fantastyki ów świat znacząco przybliżyć.

Wilamowice – niewielkie miasteczko na południu Polski, pod wieloma względami jest zupełnie wyjątkowe. Zasiedlone w XII wieku przez osadników germańskich, przez długie lata zachowywało swoją odrębność kulturową. Jego mieszkańcy posługiwali się własnym językiem, posiadali odmienne stroje i zwyczaje. Dzięki swoim talentom kupieckim szybko się też bogacili, co przyczyniało się do rozkwitu miasta i jego kultury.

W XX wieku sytuacja zaczęła się jednak zmieniać na skutek wydarzeń wojennych i powojennych. Kultura wilamowska zaczęła zanikać. Dzięki wysiłkom badaczy i lokalnych aktywistów czynione są dziś starania o rewitalizację języka i stroju. Wiele na ten temat już napisano. Tematem całkiem niezbadanym do niedawna pozostawała kwestia kultury muzycznej Wilamowic. Ta książka stara się ten brak uzupełnić.

Na podstawie badań etnograficznych, a także materiałów archiwalnych autorka próbuje dokonać rekonstrukcji dawnej dźwiękosfery Wilamowic, a także pokazać, jak muzyka funkcjonuje tam dziś. Czym jest dla Wilamowian, w jakich sytuacjach staje się ważna, w jaki sposób przyczynia się do postrzegania własnego dziedzictwa i tożsamości. W końcu stara się odpowiedzieć na pytanie, czy jest coś takiego, jak muzyka wilamowska i jaka ona jest.

Książka wzbogacona jest o aneks zawierający teksty wilamowskich piosenek wraz z ich tłumaczeniem na język polski.

******

Without music, without song, the world is gone. Music in Wilamowice

Wilamowice, a small town in southern Poland is, in many ways, absolutely unique. It was settled in the 13th century by Germanic people and for a long time it preserved its distinct culture. The inhabitants of Wilamowice spoke their own language – Wymysorys, wore original clothing and practiced local customs. They were skilled merchants and became a wealthy community, which resulted in the most prosperous period of the town and its culture.

This situation changed in the 20th century when, as a result of dramatic war and post war circumstances, the culture of Wilamowice began to disappear. Today, thanks to the work of local activists and scholars, intensive revitalization of Vilamovian language and traditional dress has begun. This process has been treated in various studies but Vilamovian musical culture remains almost completely unexplored. This book strives to fill that gap.

What kind of music can be called “Vilamovian” and how does it sound? Through her ethnographic and archival research, Maria Małanicz-Przybylska seeks to reconstruct the forgotten soundscape of Wilamowice and describe the modern contexts in which music is used by the local community, as it recovers its heritage and forges its identity.

The book contains an appendix of Vilamovian songs, with their original texts in Wymysorys and translations into Polish.

„Tylko w bliskości rodzi się prawdziwa rozmowa ” – mówi Katarzyna Kubisiowska. Zadebiutowała w „Przekroju”, pisała w „Filmie”, „Rzeczpospolitej”, „Gazecie Wyborczej”. Do rozmów zaprasza kluczowe postaci polskiej kultury. Jej rozmówcy zgodnie twierdzą, że potrafi budować bezpieczną atmosferę, stawiać nieszablonowe pytania, drążyć tematy, o których wcześniej nigdy z nikim nie rozmawiali. Z Katarzyną Nosowską o nadziei, z Agnieszką Holland o wspólnocie, z Ireną Santor o pasji – to tylko niektóre z rozmów o tym, co najważniejsze. Inspirujące, mądre, skłaniające do refleksji – bliskie spotkania, z których każde może na zawsze odmienić nasze spojrzenie na świat. Katarzyna Kubisiowska – dziennikarka „Tygodnika Powszechnego”. Absolwentka filmoznawstwa UJ. Współautorka Panoramy kina najnowszego 1980–1995. Leksykonu oraz Lektur na ekranie, czyli małego leksykonu adaptacji filmowych. Autorka książek Rak po polsku, biografii Jerzego Pilcha Pilch w sensie ścisłym, biografii Danuty Szaflarskiej Grać, aby żyć i wywiadu rzeki z Wojciechem Mannem Głos.

Po raz pierwszy wydana w Polsce, książka Elaine Scarry to klasyczne studium nad kulturowym i politycznym znaczeniem bólu jako zjawiskiem trudno wyrażalnym w języku, a zarazem wymagającym uwagi i społecznej wrażliwości. Nie jest to abstrakcyjny traktat, lecz nasycona moralną wrażliwością praca oparta z jednej strony na bogatym materiale empirycznym, obejmującym świadectwa osób cierpiących, dane medyczne, dokumenty dotyczące wojen i tortur, a z drugiej – na tekstach z obszaru literatury pięknej, filozofii, medycyny, czy strategii militarnej, w których Scarry tropi ból jako fundamentalny, często spychany na drugi plan problem.
"Dzieło Elaine Scarry do dzisiaj pozostaje najlepszym studium znaczenia bólu. Przede wszystkim kulturowego i politycznego. Ból nie jest tutaj traktowany jako topos kultury lub motyw literacki, lecz jako fenomen, zjawisko egzystencjalne, którego odpowiednie opisanie wymaga wzięcia pod uwagę relacji między tym, co najbardziej intymne dla podmiotu a sferą językową, łączącą ludzi. Dlatego ogromną rolę odgrywa w tej pracy swoista „fenomenologia bólu”. Dzięki temu książka Scarry nie jest abstrakcyjnym traktatem filozoficznym ani teoretyczno-literackim, lecz pracą opierającą się na rzeczywistych zjawiskach dotykających rzeczywistych ciał: torturach, mechanizmach wojny czy klinicznym zarządzaniu bólem. Jednocześnie w tekstach z obszaru literatury pięknej, strategii militarnej, polityki międzynarodowej, filozofii i medycyny Scarry tropi ból jako wątek podstawowy, choć ukryty. To połączenie rzeczywistego doświadczenia i rozmachu teoretycznego stanowi o unikalnej wartości książki."
Prof. dr hab. ANDRZEJ LEDER
"Książka Elaine Scarry jest subtelnym i bogatym studium bólu cielesnego jako zjawiska, które może być źródłem alienacji, ale też węzłem początkowym kreacji i restytucji wyalienowanego życia. Jest to książka napisana bogatym językiem należącym do kilku teoretycznych idiomów – Autorka porusza się pomiędzy filozofią, polityką, literaturą, antropologią kulturową, i kilkoma innymi dziedzinami, włącznie z medycyną i ekonomią, których potrzebuje do pełnego oświetlenia badanego fenomenu. Nie tylko więc ze względu na temat, co jest oczywiste, lecz także z uwagi na metodę i język jest to książka bardzo godna polecenia."
Prof. dr hab. ROBERT PIŁAT

Uparte, niekiedy rozpaczliwe poszukiwanie formy. Tęsknota za bezpiecznym zestawem słów, za „formułą”, która choć na chwilę zatrzymałaby nieustanny potok mowy, znaków i obrazów. Nowe próby, wynalazki, pomysły, do utraty sił, do utraty tchu, do końca. Niektórzy się domyślają, że tego marzenia nie da się zrealizować, że to tylko mrzonka, majak, niebezpieczna ułuda. Niebezpieczna, gdyż grozi ostateczną utratą poczucia rzeczywistości, pogrążeniem się w oparach mitu, w odmętach wyobraźni. Mimo to brną w te próżne rejony, wyruszają w podróże bez powrotu. Czy tak zwana rzeczywistość oferuje coś lepszego? Inni znowu obnażają jałowość tych prób, pokazują, że szukać należy inaczej i gdzie indziej. Choć i tak się nie znajdzie. Forma zawsze się wymyka, wyślizguje, wypada z rąk i wychodzi z kadru. Mniej więcej tak mogłaby wyglądać opowieść o tym, co zwykliśmy nazywać nowoczesnością. Roussel, Bataille, Deleuze, Barthes, Rainer – między innymi to o nich jest ta opowieść.
Wydawnictwo Przypis Łódź 2021 r.