Z juweniliów Tadeusza Micińskiego

Antologia dwudziestowiecznego pamfletu polskiego to wybór tekstów z szeroko pojętej dziedziny krytyki literackiej, publikowanych w latach 1904–2004. Zarówno dobór pamfletów, jak i ich uporządkowanie według kryterium tematycznego stanowią pewną propozycję bliższego przyjrzenia się tej formie krytycznej, która uchodzi za niewyrafinowaną, marginalną, ściśle związaną z sytuacją, w której powstaje i przez to szybko popadającą w zapomnienie. Propozycję tę dopełniają: obszerny wstęp, zawierający rys historyczny i refleksje na temat pamfletu w dwudziestowiecznej krytyce, oraz przypisy umożliwiające wgląd w kontekst, w którym funkcjonowały poszczególne teksty pamfletowe. Szeroki wybór tekstów daje szansę poznania różnorodności form pamfletowych, ich inwencyjności, literackich i kulturowych odniesień. Pozwala dostrzec swoistą ciągłość różnych „gestów” pamfletowych i ulubione przez pamflecistów gatunki. Umożliwia również prezentację wielu krytyków w podwójnej roli – zarówno autorów, jak i „bohaterów” tekstów pamfletowych. Niejednokrotnie bowiem krytycy o mocnych przekonaniach i ciętym języku (a tacy właśnie są autorami pamfletów) stają się również celem pamfletowych ataków. Tak skomponowana antologia nie tylko pokazuje, że pamflet to niezwykle żywotny i ciągle atrakcyjny sposób wyrażania sprzeciwu czy walki o własne racje, ale i zachęca do refleksji nad niebagatelną rolą, jaką odgrywają pamflety w przestrzeni życia literackiego.

Nr 1/2 (2): Rozprawy i artykuły: Słowacki po dwustu latach. Prezentacje: Andrzej Bart Redaktor naczelny – Adam Dziadek Red. materiałów w części Słowacki po dwustu latach – Jacek Lyszczyna Rozprawy zamieszczone w drugim tomie „Śląskich Studiów Polonistycznych” dotyczą twórczości i biografii Juliusza Słowackiego. Przedmiotem analiz i interpretacji, dokonywanych z nowej perspektywy badawczej, stają się m.in. relacje Juliusza Słowackiego z Zygmuntem Krasińskim, a także związki poety z towianizmem. Odczytane na nowo zostają takie romantyczne dzieła, jak Król-Duch, Mazepa, Beatrix Cenci. Bohaterem części zatytułowanej Prezentacje jest Andrzej Bart. W tym dziale zamieszczono rozmowę z autorem Rewersu oraz dwa szkice komentujące jego pisarstwo. Ponadto tom zawiera Recenzje i omówienia (tu m.in. recenzje Feministycznej krytyki literackiej Krystyny Kłosińskiej, książki Ujmować. Henry David Thoreau i wspólnota świata Tadeusza Sławka) oraz Kronikę.

Dział główny „Śląskich Studiów Polonistycznych” poświęcony został badaniu relacji między filozoficzną, literacką i artystyczną nowoczesnością a materialnością języka i medium. O Benjaminowskim doświadczeniu szoku pisze Grzegorz Marcinkowski. Kacper Bartczak omawia nowoczesną poezję amerykańską w perspektywie materialności języka, Anna Kałuża – nowoczesną sztukę odkrywającą materialność medium, a Jakub Kornhauser śledzi ewolucję obiektu jako materialnego nośnika ekspresji twórczej. Katarzyna Trzeciak opisuje przeobrażenia nowohuckich materialności, a Katarzyna Szopa rewiduje poglądy na feminizm Anny Świrszczyńskiej. Dezydery Barłowski komentuje poglądy Williama Burroughsa w perspektywie genderowej. W dziale Varia znajdziemy artykuły dotyczące m.in.: wyobraźniowych i artystycznych pokrewieństw Brunona Schulza i Tomasza Różyckiego, specyficznego estetyzmu Witolda Gombrowicza oraz dyskusji nad kształtem polskich badań literackich, toczących się w związku z powstaniem Historii literatury polskiej Feliksa Bentkowskiego. Oprócz tego w numerze dział archiwalia (w nim Mowa na pogrzeb Zofii Lipskiej z Potockich w opracowaniu Agnieszki Łatajskiej), omówienia i polemiki oraz kronika.

To nie jest tradycyjna historia literatury ani podręcznik przekładoznawstwa. Andrzej Kopacki przełożył dwadzieścia jeden wierszy niemieckojęzycznych (od Goethego do dzisiaj) i opatrzył ich polskie wersje autokomentarzem translatorskim. Przekłady i szkice składają się tu na autorski układ figur poetyckich i dyskursów: od historycznoliterackich kamieni milowych (Goethe, Hölderlin) i wędrujących motywów (Trakl, Huchel) przez fenomeny estetyczne (Hofmannsthal, Rilke) i historię polityczną (Brecht, Eich), po problematykę żydowską (Lasker-Schüler, Ausländer) i toposy, takie jak natura versus kultura (Benn, Enzensberger). Książka o dwudziestu jeden wierszach dostarcza także materiału dowodowego na rzecz tezy, że przekład literacki przydaje się jako metoda literaturoznawcza. Jeśli pożytki płynące z jego lektury domagają się certyfikatu, znajdą go tutaj po wielekroć.

Attilio Begey stał się mitem. Mówią o tym wspomnienia, nekrologi oraz świadectwa odbytych spotkań.
Nekrologi Begeya to małe portrety literackie. W jednym syntetycznym rzucie przedstawiają jego żywot: adwokaturę, czyny patriotyczne, a przede wszystkim bogatą działalność polonofilską.

Spojrzenie na całość publikacji i prac Barbary Sosień pozwala docenić połączenie spójnej metody analizy z różnorodnością badanych tematów, motywów i autorów. Erudycja i jasność spojrzenia, kunszt analiz, które z finezją sondują głębie i meandry poetyckiego uniwersum, wreszcie znakomity styl pisarski opatrują prace Pani Profesor pieczęcią oryginalności i niepodważalnej wartości naukowej. Jeśli do tego dodać niezwykle żywą ciekawość intelektualną, talent polemiczny i umiejętność prowadzenia debaty literackiej, otrzymamy wierny portret niezwykłej osobowości, jaką jest Jubilatka w oczach swoich kolegów i studentów. Ta księga, której tytuł i tematyka są zainspirowane pracami Pani Profesor Barbary Sosień, jest tylko skromnym wyrazem wdzięczności i uznania, jakim darzą Ją wszyscy przyjaciele w Polsce, we Francji, w Hiszpanii, we Włoszech... Regina Bochenek-Franczakowa