Zmienność i uwarunkowania cyrkulacyjne występowania postaci i typów opadów atmosferycznych na przykładzie Krakowa

Geologia historyczna to uniwersalny podręcznik dla studentów wydziałów przyrodniczych. Zawiera najbardziej aktualne informacje dotyczące dziejów Ziemi, skorupy ziemskiej, ewolucji pozostałych sfer planety, historii atmosferycznego tlenu, a także rozwoju świata organicznego w przeszłości.
Nowe wydanie książki niesie za sobą istotne zmiany dotyczące podziału dziejów Ziemi oraz uzupełnienia o ważne, poprzednio nieeksponowane elementy historii różnych części litosfery. Wymieniona została znaczna części ilustracji, w tym dotyczące rozmieszczenia kontynentów i oceanów. Ponadto wzbogacono książkę o ilustracje nowe, pokazujące między innymi charakterystykę nie przedstawianych wcześniej obszarów w poszczególnych okresach dziejów Ziemi. Opisując kolejne epoki geologiczne autorzy posługują się zwykle przykładami z obszaru Polski. Często prezentują wybrane zagadnienia w nawiązaniu do historii litosfery z pozostałej części Europy i innych kontynentów Ziemi. Autorzy dołożyli starań, aby wysokiemu poziomowi merytorycznemu książki towarzyszył przestępny język, dzięki czemu może ona zaciekawić nie tylko studentów.

W książce opisano etapy rozwoju geologicznego Polski – od utworzenia fundamentu krystalicznego niespełna 2 mld lat temu po okres czwartorzędowy i epokę lodową, do czasów obecnych i najbliższej przyszłości. Dzisiejsza budowa kraju jest przedstawiona jako efekt nakładających się kolejno na siebie procesów i zdarzeń geologicznych, częściowo wykorzystujących wcześniejsze plany i struktury tektoniczne. Etapy historii omówiono w nawiązaniu do aktualnej międzynarodowej skali stratygraficznej, na rozległym tle globalnym i kontynentalnym.

Autor odwołuje się do wyników najnowszych badań geofizycznych i geologicznych prowadzonych między innymi z jego udziałem. Każdy rozdział kończy się podsumowaniem problemów otwartych, czekających na rozstrzygnięcie i będących przedmiotem dyskusji.

Publikacja jest cenną lekturą dla pracowników naukowych zajmujących się szeroko pojętymi naukami o Ziemi, dla studentów, doktorantów, a także nauczycieli przedmiotów geograficznych szkół średnich.

Przedstawiona ewolucja geologiczna obszaru Polski jest wywodem nie tylko kompletnym, ale również eleganckim, jeżeli można użyć tego słowa w odniesieniu do tekstu naukowego. Historia zaczyna się tak dawno jak tylko współczesna wiedza to umożliwia, a kończy nawet wybiegnięciem w nieodległą geologicznie przyszłość. […] Narkiewicz bardzo umiejętnie przybliża czytelnikowi wszystkie zasadnicze hipotezy, wnikliwie przedstawia argumentację i akcentuje swoją opinię, nie pomijając innych poglądów. […]cenne jest kończenie rozdziałów podsumowaniem obejmującym kwestie sporne i problemy otwarte. To uświadamia czytelnikowi czy jego wątpliwości wynikają z prostej niewiedzy, czy też są obiektywnym rezultatem aktualnego stanu poznania. (Z recenzji prof. dr. hab. Stanisława Skompskiego)

Recenzowana praca […] jest bardzo aktualnym i oryginalnym dziełem autorskim, niepodobnym do innych publikacji zajmujących się podobną tematyką. Jest to dojrzałe dzieło naukowe bardzo potrzebne i pożyteczne, napisane przez kompetentnego naukowca o ogromnej wiedzy, doświadczeniu i dorobku naukowym. Praca ta wnosi – bez wątpienia – istotny wkład do bardzo szerokiego obszaru wiedzy obejmującego całokształt geologicznej historii Polski oraz podejmuje próbę uporządkowania lawinowo przyrastających, coraz to nowszych wyników badań. Podejmując tę tematykę, bardzo dobrze wpisuje się w aktualną dyskusję naukową dotyczącą różnych aspektów ewolucji geologicznej naszego kraju na tle rozwoju Europy. Mieści się ona w czołówce najlepszych pozycji o tej tematyce. (Z recenzji prof. dr. hab. Jerzego Żaby)

Marek Narkiewicz – absolwent Wydziału Geologii UW, gdzie doktoryzował się w 1977 roku w dziedzinie geologii stratygraficzno-poszukiwawczej pod kierunkiem prof. Michała Szulczewskiego. Od końca lat 70. prowadzi geologiczne badania regionalne jako pracownik Państwowego Instytutu Geologicznego-Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie. Zajmuje się stratygrafią dewonu, a także analizą basenów fanerozoicznych w Polsce i w sąsiednich krajach europejskich, zwłaszcza sedymentacją i diagenezą oraz modelowaniem subsydencji i rozwoju termicznego. W ostatniej dekadzie brał udział również w badaniach geofizyczno-geologicznych głębokiej struktury i ewolucji tektonicznej Polski.

******

Geological History of Poland

The book describes successive stages of Poland’s geological history: from accretion of the crystalline basement nearly 2 billion years ago to recent times and the near future. Present geological structure of the country is shown as the result of overlapping processes and events, using earlier tectonic patterns and structures. Historical phases are discussed against the current chronostratigraphy, in the continental and partly even global context. The author refers to the results of latest geophysical and geological research.

Prezentowana książka jest monografią wskazującą na prawidłowości występowania naturalnych geologicznych barier izolacyjnych. Autorka - wykorzystując wyniki wieloletnich prac prowadzonych na wybranych obszarach Niżu Polskiego (na Równinie Bielskiej, Wysoczyźnie Nidzickiej, w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich oraz w dolinie Wisły Środkowej), wykazała istnienie związku pomiędzy zdolnościami do zatrzymywania zanieczyszczeń osadów powierzchniowych, a genezą i układem form geomorfologicznych. Przedstawiła opracowaną przez siebie klasyfikację form geomorfologicznych uwzględniającą zdolności izolacyjne budujących je osadów oraz zaproponowała metodykę poszukiwania i wyznaczania stref występowania naturalnych geologicznych barier izolacyjnych na podstawie wydzielonych typów krajobrazu.

Publikacja zawiera elementy koncepcyjne, faktograficzne i metodyczne, a liczne kolorowe rysunki, zdjęcia oraz mapy stanowią merytoryczne dopełnienie tekstu. Jest przeznaczona dla geologów oraz innych specjalistów zainteresowanych inżynierią i ochroną środowiska, a także planowaniem przestrzennym.

Książka przedstawia wybrane aspekty zachodzących przemian gospodarczych w małych miastach w kilku regionach kraju. Wskazano w niej na główne kierunki rozwoju ośrodków lokalnych w latach 1989-2008, takie jak: przekształcenia tradycyjnych terenów przemysłowych, dynamiczny rozwój sektora usług (w tym również turystycznych), rozwój sektora budownictwa mieszkaniowego czy rolę stref ekonomicznych oraz centrów handlowych w kształtowaniu gospodarki lokalnej.
Analiza przemian gospodarczych i ich efektów w różnych częściach kraju, obok możliwości porównania sytuacji w poszczególnych ośrodkach lokalnych, może stanowić punkt wyjścia do formułowania zaleceń na potrzeby samorządowej polityki ekonomicznej.

Niniejszy podręcznik stanowi kompendium wiedzy na temat regionu śląsko-krakowskiego, obejmującego Wyżynę Śląsko-Krakowską oraz przylegające od zachodu i północy fragmenty Niziny Śląskiej i Niziny Środkowopolskiej, o zróżnicowanej budowie geologicznej i urozmaiconej rzeźbie. Powstawała ona w ciągu ostatnich 65 mln lat, gdy obszar ten stawał się lądem, okresowo tylko i lokalnie zalewanym przez morze mioceńskie. Podczas kenozoiku wielokrotnie zmieniał się tu klimat — od tropikalnego i subtropikalnego w paleogenie i miocenie, przez sawannowy i stepowy w pliocenie, po umiarkowany i subarktyczny w czwartorzędzie. Zmiany te zarejestrowane są w osadach i strukturach geologicznych oraz zróżnicowanych genetycznie formach rzeźby. Szczególnie burzliwe dzieje geologiczne przechodził omawiany region w czwartorzędzie, kiedy to wielokrotnie wkraczał na ten obszar lądolód skandynawski, zostawiając osady i formy glacigeniczne.

Z uwagi na występujące w regionie surowce naturalne (węgiel kamienny i brunatny, rudy metali) formy antropogeniczne (hałdy i wyrobiska oraz zapadliska poeksploatacyjne) wywierają szczególne piętno na krajobraz i przyrodę górnośląską.

Publikacja przedstawia wyniki badań autora w paśmie Nového Města (Sudety Środkowe), znajdującego się częściowo na terenie Polski, a w większości położonego na terenie Czech. Stanowi ona ważny wkład do znajomości form występowania, petrografii, składu chemicznego oraz regionalnych i uniwersalnych uwarunkowań genetycznych, a także ewolucji tektonometamorficznej badanych skał.

Jest to pierwsze tak szczegółowe opracowanie tego rejonu, wykorzystujące nowoczesne metody badań geochemicznych i petrologicznych. Pozwoliły one uzyskać nowe, nigdzie dotąd nie publikowane dane, na podstawie których sformułowano interesujące wnioski dotyczące genezy badanych skał i ich powiązania z budową geologiczną Sudetów, pomocne w wyjaśnieniu historii geologicznej i rozwoju Masywu Czeskiego.

Ważnym elementem tej publikacji są starannie opracowane ilustracje dokumentujące badania i wnioski Autora, a jej cennym uzupełnieniem − bogaty spis literatury, składający się z 355 pozycji i zawierający głównie prace najnowsze, a także najważniejsze prace o znaczeniu historycznym. Publikacja interesująca nie tylko dla polskich petrologów i geochemików, ale i geologów czeskich zajmujących się badaniami Masywu Czeskiego.