Znak 742 3/2017

W monografii przedstawiane i analizowane wyzwania tożsamościowe zawarte w Tomaszu Mrocznym Maurice’a Blanchota oraz Ksiedze niepokoju Fernanda Pessoi w kontekście problemów filozoficznych podejmowanych m.in. przez Davida Hume’a, Immanuela Kanta, Martina Heideggera, a przede wszystkim w perspektywie – zaprezentowanej przez autora w kilkudziesięciu tekstach – estetyczno-filozoficznej koncepcji „uobecniania indyferencji”. Książka stanowi trzeci tom cyklu Wobec indyferencji. O możliwości konstytuowania całości poindyferencjalnej. W tomie drugim – Epiktet, Stirner, Hume na ścieżkach indyferencji (aspekt wyzwań tożsamościowych – część pierwsza) – badaniom poddane zostały wyzwania tożsamościowe powiązane z aktami „antycypacji indyferencji”, a trzeci rozszerza zakres badań na akty „retrospekcji indyferencji”.

Autorka prezentuje podstawy systematycznej koncepcji myśli mających treść, czyli reprezentacji umysłowych. Wykorzystuje przy tym przykłady z praktyki naukowej kognitywistów: psychologów, neuronaukowców, specjalistów od sztucznej inteligencji czy filozofów umysłu. Uzasadnia przyjęte rozstrzygnięcia teoretyczne, posługując się listą wymagań wobec koncepcji reprezentacji umysłowych – najważniejsza jest tu, jej zdaniem, możliwość stwierdzenia, że dana reprezentacja jest błędna, oraz ustalenia, na czym ten błąd polega. Ponieważ żadna z dotychczas zaproponowanych koncepcji nie spełnia tego wymogu w sposób zadowalający, autorka broni własnej koherencyjnej koncepcji błędności reprezentacji.

Czym są myśli?
Dzięki czemu mogą mieć treść?
Co to znaczy, że odpowiadają rzeczywistości?
Na te fundamentalne pytania próbują szukać odpowiedzi filozofowie umysłu, a od niedawna także kognitywiści – przedstawiciele interdyscyplinarnej grupy dyscyplin naukowych badających procesy poznawcze.

Autorka dokonuje systematycznego przeglądu dotychczasowych koncepcji reprezentacji umysłowych pod kątem przedstawionych wymagań oraz praktyki kognitywistycznej, zatem publikacja może też posłużyć jako podręcznik dla osób zainteresowanych współczesną filozofią umysłu i kognitywistyką.

******

I err, therefore I think. What is misrepresentation?

The publication is concerned with the issue of thought content, interpreted in contemporary studies as mental representation. The author focuses on describing the content of false or inaccurate thoughts, i.e. on misrepresentation, and proposes her own coherence-based model of representational error. The monograph also includes a survey of other contemporary theories of mental representations. Keywords Cognitive studies, mental representations, misrepresentation, teleosemantics

Kim jest Jean-Luc Nancy? Jest dzieleniem myśli z Heglem, Kantem, Kartezjuszem, Heideggerem, Bataille'm, Derridą... Jest cogito, które istnieje, o ile jest słyszane; jest synkopacją dyskursu filozoficznego; jest współ-byciem, jest ontologią ciała, jest wspólnotą, jest wielością sztuk, jest sensem, kreacją, jest dotykiem, jest zdarzeniem myśli.

Emil Cioran (1911–1995) należy do najbardziej oryginalnych – i kontrowersyjnych – filozofów XX wieku. Urodził się i spędził młodość w Rumunii. Tam powstały jego wczesne dzieła, przede wszystkim to jedno najsłynniejsze: Na szczytach rozpaczy (1934; Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2007). W 1937 roku wyjechał do Francji, gdzie już pozostał na resztę życia. Dziesięć lat później definitywnie zaprzestał pisania po rumuńsku. Do dziś jednak odnajdują się jego wcześniejsze niepublikowane teksty w tym języku. Możliwe, że Dywagacje, wydane w 2012 roku w Bukareszcie, są już ostatnie z tej serii. Pochodzą prawdopodobnie z lat 1945–1946. Ich rumuński tytuł Razne sugeruje swoim słowiańskim pochodzeniem „różności”, „rozmaitości”, różnorodne wątki. Tematyka jest klasycznie „cioranowska”: nuda, ból, smutek, ludzka ułomność, iluzje wiary – bezsens, a zarazem urok życia, jedno i drugie ukazane w na poły poetyckiej, aforystycznej formie („ostatnia tęsknota: pójść na dno razem ze słońcem”); heroizm: „zdrowie to brak jakiejkolwiek wiary i świadomość nieodwracalnego”. Pisarstwo miało dla Ciorana sens terapeutyczny, pisał, kiedy czuł, że musi jakoś leczyć swoją „chorobę istnienia”, „tęsknotę do zniknięcia”. Jego książki jednakże, choć powstawały doraźnie w osobistej sprawie, mają rzesze czytelników, którym ta trudna, bolesna, a zarazem pełna fascynacji życiem myśl pomaga zrozumieć własną egzystencję.

Tom "Inedita" obrazuje różnorodność, bogactwo i zachęcający do eksploracji potencjał myślenia, którym Marek J. Siemek wypełniał swój oryginalny zamysł społecznego transcendentalizmu, porównywalny z transcendentalizmem dyskursu społecznie „usytuowanego” przez Habermasa i postmetafizyczno-pragmatycznymi modelami racjonalności od McCarthy’ego po Brandoma. Niepublikowane dotąd materiały pozwolą Czytelnikowi znaleźć odpowiedź między innymi na pytania:
• jakiego rozumu i racjonalności potrzeba, by dopełnił się – a nade wszystko: nie cofał – jakże burzliwy proces nowoczesnego uspołecznienia,
• czy jest dziś możliwa samorządność według reguł, jakie ich „dawcy” i zarazem „biorcy” aprobowaliby z tą samą autonomią i z mocą tego samego prawidła, któremu wyraz daje Kantowska „transcendentalna jedność apercepcji”.

Works. Inedita
The volume shows the diversity and richness of intellectual potential, which Marek J. Siemek used in his original idea of “social transcendence”. The idea can be compared with the transcendence of the discourse socially “placed” by Habermas and with the post-metaphysical rationality models from McCarthy to Brandom. It allows to answer such questions as: what reason and rationality is needed for the process of modern socialization to take place, and if it possible today for the “givers” and the “takers” to approve the rules of self-government having the same autonomy and within the same law which is expressed by the Kantian “transcendental unity of apperception”.

Czwarty tom „Dzieł zebranych” Feliksa Konecznego, obejmujący prace z lat 1902-1903, zawiera dwie ważne popularyzatorskie publikacje – „Dzieje Polski” oraz „Dzieje Polski za Piastów”. Pisząc je Feliks Koneczny miał na celu upowszechnienie wiedzy o chwalebnej przeszłości Polski oraz uświadomienie narodowe niższych warstw społeczeństwa.
Ponadto w niniejszym tomie można odnaleźć artykuły Konecznego, w których podejmuje wątek czeskiego odrodzenia narodowego. Krakowski historyk w broszurze „W sprawie górnośląskiej” zajął z kolei stanowisko wobec sporu, który pojawił się wśród Polaków na Górnym Śląsku w sprawie odpowiedniej taktyki walki politycznej z niemieckim zaborcą. Koneczny jawi się w niej jako krytyk wczesnej działalności Wojciecha Korfantego. Z kolei w tekstach „Konserwatyzm chłopski” i „Spór o folklor” rozwija swoje poglądy na temat warstwy ludowej, wchodząc w polemikę z ówczesnymi popularnymi koncepcjami. Tom zawiera również recenzje sztuk wystawianych na deskach krakowskiego teatru.