Zrzeszenie Studentów Polskich w socjalizmie państwowym 1950-1973

Urodzony w 1917 roku Adam Humer do partii komunistycznej wstąpił jeszcze przed II wojną światową. W latach stalinizmu był wicedyrektorem Departamentu Śledczego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Prowadził postępowania przeciwko antysystemowemu podziemiu, bił i torturował. Po ponad pięćdziesięciu latach stanął przed sądem i trafił do tego samego więzienia na warszawskim Mokotowie, w którym pół wieku wcześniej stosował bestialskie metody przesłuchań.
Sprawa Adama Humera wstrząsnęła opinią publiczną. Po jednej stronie kaci, po drugiej żyjące ofiary, pomiędzy nimi opieszały sąd. Piotr Lipiński kreśli losy Humera od młodości przez karierę w UB po głośny proces o zbrodnie stalinowskie. Światopoglądowa schizofrenia, syndrom wyparcia czy ślepa wierność ideologii? Trudno określić postawę antybohatera tego reportażu, człowieka, który stał się symbolem powojennego terroru komunistycznego.
„Dość trudno precyzyjnie powiedzieć, czym jest ta książka. Na pewno nie jest to bowiem pełna naukowa biografia Adama Humera. Nie jest to jednak także tylko dziennikarski reportaż z procesu jednego ze „zwyczajnych zbrodniarzy w mundurze”. Nie jest to wreszcie swoista autorska próba Piotra Lipińskiego „rozliczenia się” z pisania o stalinizmie w Polsce, której to tematyce poświęcił wiele swoich tekstów. Wszelako na pewno jest to lektura obowiązkowa nie tylko dla każdego z „peerelistów”, ale także dla tych wszystkich osób, które nie tylko chcą wiedzieć, jak było, ale także spróbować zrozumieć, dlaczego tak było, co w żadnym razie nie musi oznaczać rozgrzeszania zbrodniarzy, ani tym bardziej wybaczania im win w cudzym imieniu."
prof. Jerzy Eisler

Czas debat jest pierwszą antologią zbierającą teksty polskiej krytyki artystycznej z okresu od końca wojny do zmierzchu socrealizmu. Artykuły zawarte w książce budują złożony i nieoczywisty obraz pola sztuki z lat 1945-1954, naświetlając z różnych stron kluczowe dla tej epoki dyskusje dotyczące m.in. mecenatu państwowego, czy też społecznej roli sztuki nowoczesnej. Książka zawiera przedruki 139 tekstów, które sproblematyzowane zostały w redaktorskich notach oraz rozbudowaną bibliografię. t.1. Upowszechnianie kultury i mecenat państwowy Ta część antologii porusza problem miejsca sztuk plastycznych w nowej rzeczywistości społeczno-politycznej, a tym samym w nowo utworzonym polu instytucjonalnym. Kluczowe zagadnienia w prezentowanych dyskusjach stanowią: mecenat państwowy oraz upowszechnienie kultury. Problemy te rozpatrywane są zarówno poprzez pryzmat powojennej sytuacji artystów, ich postulatów, jak i tworzonych w tym czasie instytucji, m.in. Ministerstwa Kultury i Sztuki, czy Instytutu Wzornictwa Przemysłowego. T.2. Realizm i formalizm Artykuły zebrane w drugim tomie poświęcone są kwestii rozstrzygnięć wewnątrzartystycznych związanych z pytaniem o „dobry obraz”. Przedrukowane teksty na różny sposób tłumaczą i definiują istotne dla tego czasu pojęcia realizmu i formalizmu oraz stawiają pytania o adekwatności języka artystycznego w świetle zmienionej sytuacji powojennej. Wydobywają również złożoność postaw artystycznych związanych z projektami sztuki nowoczesnej, ale również socrealizmu. T.3. Wektory geografii artystycznej, reinterpretacje tradycji, sylwetki Teksty składające się na trzeci tom odsłaniają inne wymiary przywoływanych uprzednio debat i problemów. Przedrukowane artykuły obrazują jak polscy krytycy, artyści i literaci postrzegali rozwój sztuk wizualnych po obu stronach żelaznej kurtyny, konstruując tym samym globalną geografię artystyczną. Ukazują również w jaki sposób, poprzez pryzmat bieżących dyskusji artystycznych, reinterpretowano tradycję sztuki polski. Przywołują również pojedynczych twórców, postaci najczęściej omawiane i najważniejsze z perspektywy ówczesnej krytyki artystycznej, które często wykraczają poza znany nam kanon. Prof. Marta Leśniakowska (IS PAN) w recenzji książki napisała: Lektura tych tekstów (...) jest więc równie pouczająca jak pasjonująca, gdyż za ich sprawą odsłania się dramaturgia mało lub zupełnie nieznanych faktów, wydarzeń i okoliczności towarzyszących sztuce. Agata Pietrasik (ur. 1985). Historyczka sztuki, absolwentka Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą sztuki wczesnego powojnia oraz wzajemnych relacji pomiędzy estetyka, etyka i polityka. Stypendystka Niemieckiej Centrali Wymiany Akademickiej DAAD, autorka artykułów naukowych poświęconych sztuce lat czterdziestych. Piotr Słodkowski (ur. 1985). Historyk sztuki, absolwent Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Artes Liberales. Asystent w Katedrze Historii Sztuki Polskiej Najnowszej na Wydziale Zarządzania Kulturą Wizualną warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Współtwórca projektu i redaktor książki Przestrzeń społeczna. Historie mówione Złotego Grona i Biennale Sztuki Nowej (2014). Zajmuje się polską sztuką nowoczesną, szczególnie malarstwem po 1945 roku.

Drugie wydanie unikalnego zbioru wszystkich dokumentów, które podawał do publicznej wiadomości Komitet Obrony Robotników i Komitet Samoobrony Społecznej KOR, w łącznej liczbie 317 pozycji:
oświadczeń, listów, komunikatów, telegramów, apeli, broszur i innych.

Operacja ,,Bieszczady ’40” – to największa i najbardziej znana akcja harcerska lat powojennych, która rozpoczęła się w 1974 roku i miała trwać 10 lat – do czterdziestolecia Polski Ludowej. Miała włączyć harcerzy w zagospodarowanie i ożywienie kulturalne Bieszczadów i równocześnie umożliwić im przeżywanie wakacji wśród wspaniałej przyrody dzikich i niedostępnych wtedy gór. Niestety, dobrą i pożyteczną w założeniach ideę, obudowano taką ilością propagandy, sloganów i pustych haseł, a także zaplanowano na tak ogromną skalę, że musiała przekroczyć rozsądne granice i została uznana jako przykład propagandy sukcesu.

Książka nie mówi jednak tylko 10 latach operacji ,,Bieszczady’ 40”, harcerze bowiem związali się z tą krainą dużo wcześniej i są tutaj do dnia dzisiejszego. Chce przypomnieć kiedy pojawili się w Bieszczadach po II wojnie światowej, co tutaj robili i jakie skutki do dzisiejszego dnia, ma obecność młodych ludzi w szarych, zielonych i granatowych mundurach. A jeżeli lektura tej opowieści przypomni komuś własną młodość, jeżeli „oczyma duszy” zobaczy ognisko i niesamowite bieszczadzkie niebo, to będzie znaczyło, że trud nasz nie poszedł na marne.

Małgorzata Jarosińska jest rzeszowianką, historykiem, instruktorem ZHP w stopniu harcmistrza i społecznym instruktorem Muzeum Harcerstwa w Warszawie. Całe życie zawodowe związana z Muzeum Okręgowym w Rzeszowie, a życie „społeczne” i prywatne – z harcerstwem, dziećmi i górami.

Dzięki polskiej rewolucji, która przyniosła ze sobą swobodę wypowiadania się, zadawania pytań i utrzymywania kontaktów z Zachodem, w Polsce, jak nigdzie indziej, można dowiedzieć się, co piszczy za potężnymi zazwyczaj i dźwiękoszczelnymi murami reżimu komunistycznego. W Polsce, jak nigdzie indziej, można uzyskać informacje o toczących się sporach, ukrytych motywach działania, skrywanych konfliktach osobowości, które tworzą politykę w komunizmie i wpływają na funkcjonowanie jego administracji. Przede wszystkim jednak, na podstawie polskiego doświadczenia można starać się określić, jak dużo wolności mogą wyszarpać dyktaturze odważni ludzie oraz jakie są szanse na to, żeby mogli pójść o krok dalej i zdobyć jeszcze więcej.

Fragment Wprowadzenia

Autorka książki, Flora Lewis (1922–2002), należy do najwybitniejszych dziennikarek amerykańskich ubiegłego stulecia. Błyskotliwa, niezwykle ambitna, niestrudzona, potrafiła być ostra i krytyczna, ale zawsze trzymała się zasad dobrej praktyki dziennikarskiej.
Przetarła szlaki wielu kobietom starającym się o najwyższe pozycje i osiągnięcia w zdominowanym dotąd przez mężczyzn zawodzie dziennikarza. Flora Lewis to pierwsza zagraniczna korespondentka „Washington Post”, pierwsza kobieta, która otrzymała stanowisko dyrektora z nowojorskim biurze „Washington Post”, pierwsza dziennikarka posiadająca własną kolumnę felietonową w „New York Times”. Jej osiągnięcia doceniły liczne uczelnie wyższe i organizacje pozarządowe. Otrzymała doktoraty honoris causa od takich uczelni jak Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles, Uniwersytet Columbia, Princeton, Mount Holyoke, Bucknell, Muhlenberg, Manhattan Marymount. Jest laureatką wielu prestiżowych nagród. W 1981 r. uhonorowana została francuską Legią Honorową.

Książka zawiera niepublikowaną korespondencję prowadzoną w latach 1959–2003 między wybitnymi i znanymi osobistościami z zakresu historii Polski i powszechnej: Janem Nowakiem-Jeziorańskim i Zbigniewem Brzezińskim.
W tej ciekawej wymianie myśli, opinii i komentarzy obaj wybitni mężowie stanu poruszają rozmaite kwestie związane m.in. z: sytuacją międzynarodową okresu „zimnej wojny”, funkcjonowaniem Radia Wolna Europa, polityką Stanów Zjednoczonych względem krajów tzw. bloku wschodniego, a zwłaszcza PRL, środowiskiem emigracji polskiej, w tym „Kultury”, wątkami biografii własnych i innych publicznych osób czy wizerunkiem Zbigniewa Brzezińskiego kreowanym w ówczesnej polskiej prasie.
Dzięki tej wyjątkowej lekturze poznajemy obu korespondentów z nieznanej, bardziej prywatnej, nieoficjalnej strony. Publikacja ukazuje też mało znane fakty, przytacza zaskakujące opinie i komentarze odnośnie do ówczesnej sytuacji międzynarodowej i krajowej.
Wydanie w 2014 roku zbiegnie się w czasie ze stuleciem urodzin Jana Nowaka-Jeziorańskiego i uchwalonym przez Senat RP rokiem Jana Nowaka-Jeziorańskiego.