Abiit non obiit. Studia historyczne poświęcone pamięci Profesora Andrzeja Czarnika

W ciągu 45 lat rządów w Polsce komuniści zbudowali profesjonalny, skuteczny i precyzyjnie działający system cenzury prewencyjnej – Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Pracownicy Głównego Urzędu i jego placówek terenowych nie przejawiali zbyt wielkiej gorliwości ideologicznej, przez całe lata wielu nie było nawet członkami rządzącej partii, ale gotowi byli spełniać wszystkie polecenia władz.

Książka Mariusza Patelskiego poświęcona została urzędowi cenzury w województwie opolskim, jego pracownikom oraz ich zadaniom. Autor ukazał historię opolskiej placówki przez pryzmat zmian zachodzących w strukturze i zadaniach GUKPPiW. Teren działalności opolskich cenzorów został wybrany w sposób zamierzony. Region ten miał wyjątkowy charakter w PRL – od innych części Polski odróżniał go zwłaszcza mieszany skład etniczny. Obecność ludności rodzimej Górnego Śląska determinowała też w dużym stopniu działania funkcjonariuszy urzędów cezury pracujących na tym terenie.

W pracy ukazano działania opolskich cenzorów wobec redakcji publicznych gazet i wydawnictw, opolskich teatrów zawodowych oraz zespołów amatorskich, a także wydawnictw oraz czasopism katolickich i kościelnych, m.in. opolskiego tygodnika „Katolik” oraz drukowanego w Opolu w latach 80. XX w. tygodnika katolickiego „Niedziela”. Istotną część książki stanowi także rozdział poświęcony ingerencjom oraz nadzorowi opolskich cenzorów nad programem i występami artystów estradowych oraz zespołów kabaretowych uczestniczących w kolejnych edycjach Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Działający z polecenia ówczesnych władz pracownicy cenzury mieli znaczący wpływ na przebieg i ostateczny kształt jednej z najpopularniejszych imprez rozrywkowych w dobie PRL. W książce zostało omówione także niszczenie księgozbiorów bibliotek publicznych i kościelnych, dokonywane zwłaszcza w latach 50. i 60. ubiegłego wieku.

„Płonęli gniewem” to napisana w 1934 roku autobiografia i zarazem dziennik żydowskiego nastolatka z Bielska Podlaskiego, ukrywającego się pod pseudonimem „Beniamin R”. W tomie znalazł się też napisany w 1935 roku przez tego samego autora list do wybitnego filologa i językoznawcy Maksa Weinreicha.
W prezentowanych tekstach Czytelnik znajdzie fascynujący opis dzieciństwa i dorastania. Przedstawiona została w nich międzywojenna żydowska kultura młodzieżowa, a także syjonizm, socjalizm, komunizm i ostra rywalizacja między nimi. W tomie znajdują się też opisy katastrofy humanitarnej okresu pierwszej wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej czy też przemocy antyżydowskiej na podlaskiej prowincji w połowie lat trzydziestych XX wieku.
„Płonęli gniewem” jest też zapisem burzliwego procesu dorastania i konfliktów międzypokoleniowych, napięć między światem żydowskiej tradycji a procesami sekularyzacji. Na stronach autobiografii i listu Beniamina R. Czytelnik spotka też takie postaci, jak przyszły premier Państwa Izrael Menachem Begin czy też odwiedzający Polskę w 1931 roku największy hebrajski poeta XX wieku Chaim Nachman Bialik.

Książka 11 września. Przyczyny i konsekwencje w opiniach intelektualistów pod redakcją Phila Scratona to praca pełna zaangażowania, w pewnym sensie filozoficzna, prezentuje bowiem filozofię i światopogląd określonego, opiniotwórczego środowiska skupiającego naukowców, dziennikarzy i działaczy społecznych, słowem intelektualistów.

A study of a prominent figure on both Jewish and Polish political landscapes in the historical period which lasted from the beginning of the final years of the nineteenth century to the late 1930s, represents a scholarly undertaking of a particularly challenging nature. The project revives, so-to-speak, a practically forgotten epitome of the era, the multifaceted figure of a Jewish scholar, rabbi, and Zionist, who supported the idea of the Jewish state and who, at the same time, was an ardent believer in full integration of Polish-Jewish citizens into the Polish national and cultural landscape.
Shoshana Ronen’s embarking on an intellectual biography of Thon is an extremely courageous undertaking not only because of the purely technical difficulties involved in locating the relevant archival materials, but also because the catastrophic event of the Holocaust that followed Thon’s death forebodes an anachronistic dismissal of Thon as a seemingly outdated figure. Ronen deals with these problems with admirable tact and expertise. Both her painstaking and thorough use of primary sources, which supports the profound historical, sociological, and political nature of the period, and as well as her ability to empathically step into Thon’s complex Weltanschauung defy these concerns.
I would argue that the fascinating and very much alive portrait of Thon as a philosopher, community leader, and politician that emerges from her study is of invaluable merit not only to the history of the Polish Jewry, but also for the understanding of the Polish mentality of the period as well as their interaction. Interestingly, the figure of Thon in Ronen’s insightful study displays qualities which prove relevant to the presentday Polish-Jewish interaction. His “naive” optimism about the Polish acceptance of the Jews as part of Polish history and culture seems to come true in today’s widely spread inclination in Polish academia, arts, and politics to acknowledge the Jewish contributions to the history of Polish cultural heritage. … Ronen’s book represents not only a major scholarly accomplishment, but also a timely contribution which will speak to the public beyond the academia. /Rachel F. Brenner, University of Wisconsin-Madison/

Praca ma charakter biograficzny, skupia się na pokazaniu kariery politycznej ostatniego wojewody mińskiego w dziejach Rzeczypospolitej Adama Chmary. Jest ona sama w sobie interesująca, ale przede wszystkim robi wrażenie skalą awansu, od łowczego mińskiego do wojewody mińskiego, dodajmy co nie jest bez znaczenia pierwszego senatorstwa w rodzinie Chmarów. Jakkolwiek kariera polityczna bohatera stanowi szkielet tego studium, to obejmuje ma ona znacznie szerszy zakres problemów. Przedstawia funkcjonowanie i mechanizmy tworzenia elit w czasach stanisławowskich, pokazuje obraz polityczny prowincji litewskiej, a w tej przestrzeni, przejście od politycznych rozgrywek województwa mińskiego do polityki państwowej państwa polsko-litewskiego. Prezentowane w rozprawie są różne podejścia obywateli – nie tylko A. Chmary – do najistotniejszych kwestii związanych z istnieniem Rzeczypospolitej oraz ogólnie odrysowane są codzienne sprawy w życiu elit stanisławowskich. Sfera polityczna to tylko jedna z nich i to nie zawsze najważniejsza. Na takiej szerokiej płaszczyźnie pokazano także sposoby osiągania sukcesu na drodze publicznej posługi, ale też polityczne meandry życia publicznego na Litwie i słabnącą rolę wielkich litewskich rodów.

Andruszkowice - monografia podsandomierskiej wsi. Książka omawia zagadnienia z przeszłości osadnictwa wiejskiego na terenie Sandomierszczyzny, położenie geograficzne opisywanej miejscowości, etymologię jej nazwy, jej dzieje do rozbiorów, w dobie niewoli narodowej, w Polsce niepodległej, w PRL-u i obecnie. Zawiera wiele starych fotografii, mapy, plany i tabele.