Akcja Gestapo przeciwko polskiej inteligencji w rejencji ciechanowskiej. Aresztowani i deportowani do obozów koncentracyjnych w III Rzeszy w kwietniu 1940 roku

„Średniowiecze Polskie i Powszechne” jest jednym z niewielu w Polsce czasopism prezentujących teksty poświęcone tylko tej epoce, za to w bardzo szerokiej formie, obejmującej zarówno historię średniowieczną Polski, jak i powszechną. Na jego łamach publikują mediewiści z prawie wszystkich ośrodków naukowych w kraju, a także z zagranicy (Czechy, Ukraina, Niemcy), dzięki czemu potencjalny czytelnik ma możliwość zapoznania się z przeglądem badań i różnorodną tematyką, ograniczoną jednak do interesującej go epoki. Ten tom zawiera artykuły autorów z macierzystego ośrodka katowickiego, ale także z Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Gdańskiego, Uniwersytetu Rzeszowskiego, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, a także teksty autorów z Ukrainy i Islandii. Poruszane w niniejszej publikacji zagadnienia mają rozmaitą tematykę – od sag skandynawskich poczynając, na czasach Kazimierza Jagiellończyka kończąc. Każdy mediewista znajdzie tu zatem coś dla siebie. Warto również nadmienić, że powrócono do działu recenzji, który od teraz planowany jest w każdym tomie.

Wspomnienia Mietka Pachtera to niecodzienny dokument. Autor urodził się w Warszawie w 1923 r., w kochającej się żydowskiej rodzinie. W getcie pracował przy rozbiórce domów i jednocześnie zajmował się szmuglem, by wyżywić najbliższych. Po wywiezieniu młodszego brata i rodziców do Treblinki w styczniu 1943 r. przeżył ze starszym bratem Wilkiem powstanie w getcie, następnie zaś wywózkę do Treblinki i Majdanka, skąd przeniesiono ich do obozu HASAG w Skarżysku, a potem w Częstochowie, gdzie doczekali wyzwolenia. Bracia Pachterowie nie zostali w Polsce, wprawdzie na krótko osiedli na Dolnym Śląsku, ale wkrótce wyjechali do Niemiec, do obozu DP. Stamtąd Wilek udał się do Palestyny, a Mietek – chory na gruźlicę – do szwajcarskiego sanatorium. Tam, osamotniony i chory, spisał swoje wspomnienia.

Jego fenomenalna pamięć, niezwykła osobowość i dar opowieści dały w efekcie niepospolitą książkę, bezcenny opis życia i umierania w czasie Zagłady. Wspomnienia Mietka to opowieść o miłości – tej do rodziców, która pomogła mu przeżyć getto, oraz tej do brata Wilka, która pomogła mu przeżyć obozy.

„Bierzemy, powiedzmy, narzędzia stolarskie od pierwszego lepszego fachowca i idziemy na wachę. Dochodzimy do niemca i mówimy, że zostaliśmy przysłani z gminy żydowskiej i mamy mu zrobić szafę lub coś innego w budzie – czy by nie chciał być tak łaskawy i wejść z nami do budki, pokazać nam, co mamy zrobić i w jakim stylu itp. Gdy dodaliśmy jeszcze kilka pochlebnych słów dla niego, zachęcając go tym, ten bez namysłu wchodził do budki. Ja z Wilkiem wchodzimy też, ja trzymam narzędzia i staję przy okienku, by mnie widział, a nie okno, a Wilek pokazuje mu odpowiednie ściany i określamy w fantazji szafę i [co] tam jeszcze dusza zapragnęła. Ja, stojąc przy okienku, słyszę, ile wozów przeszło, tu panuje współpraca. Gdy się bierze na «ścianę» niemca, to mają przejechać wszystkie wozy, wszystko jedno czyje. Wiedząc, że robota nasza skończona, dajemy mu kartkę do podpisania z obstalunkami – pisaną po żydowsku – ten podpisuje i my mamy pójść do gminy po zatwierdzenie […]”.

Niniejsza książka przedstawia konflikt z sierpnia 2008 r. między siłami zbrojnymi Rosji, do których dołączyły siły separatystyczne regionów Gruzji: Abchazji i Osetii Południowej, a siłami zbrojnymi Gruzji. Praca nie skupia się tylko na najbardziej aktywnej fazie tego konfliktu (7-12 sierpnia 2008 r.), ale również stara się przedstawić także historyczne przyczyny tej, jak się okazuje, wielowiekowej konfrontacji.

Publikacja powstała z okazji 75. rocznicy urodzin Profesora Adama Massalskiego. Grono przyjaciół, współpracowników i uczniów Jubilata przygotowało tę księgę jako wyraz wielkiego uznania dla jego dorobku i dokonań. Profesor Adam Massalski jest nie tylko znakomitym historykiem: wytrawnym badaczem polskich dziejów XIX i XX wieku, lecz także doskonałym erudytą, archiwistą, muzealnikiem, organizatorem konferencji, paneli dyskusyjnych i badań zespołowych, pomysłodawcą licznych projektów naukowych, promotorem kilkudziesięciu doktoratów oraz inspiratorem wielu habilitacji.
W prezentowanym tomie zamieszczono artykuły przygotowane z okazji nadania Profesorowi w 2015 r. tytułu Członka Honorowego Kieleckiego Towarzystwa Naukowego.

Publikacja zainspirowana obchodami setnej rocznicy urodzin Profesora Aleksandra Gieysztora (2016). Zawiera zarówno teksty wspomnieniowe, jak i szkice, które są efektem pogłębionej refleksji naukowej na temat działalności tego wybitnego uczonego.

Niezwykła aktywność Aleksandra Gieysztora widoczna była w wielu dziedzinach: w badaniach naukowych, w kierowaniu instytucjami nauki i kultury, we współpracy z jednostkami administracji państwowej i organizacjami społecznymi. Przeważająca część tekstów poświęcona została Aleksandrowi Gieysztorowi jako dyrektorowi Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Uczony sprawował tę funkcję przez 20 lat, co stanowiło ważną epokę zarówno w jego historii osobistej, jak i w dziejach Instytutu.

W tomie zawarte zostały m.in. rozważania dotyczące roli Profesora w kształtowaniu ceremoniału Uniwersytetu Warszawskiego. Nie zabrakło także refleksji o jego wkładzie w rozwój badań nad historią Zamku Królewskiego – jednego z najważniejszych obiektów symbolizujących ciągłość i trwanie państwa polskiego.

The publication was inspired by the celebrations of the hundredth anniversary of the birth of Professor Aleksander Gieysztor (2016). It contains memoir texts and essays written as a result of the deep scientific reflection on the work of this outstanding scholar. Most papers are devoted to Aleksander Gieysztor as the director of the Institute of History at the University of Warsaw. The book also discusses Professor’s role in shaping the ceremonial of the University of Warsaw.

Tom wzbogaca w sposób znaczący polskie studia nad dyskursem antysemickim, a zebrane w nim szkice przynoszą próbę wielostronnego opisu zjawiska. Odznaczając się nowoczesnym warsztatem badawczym i szerokimi kontekstami interpretacyjnymi, ma on szansę trafić do kilku kręgów czytelników:
literaturoznawców i kulturoznawców, historyków oraz odbiorców zainteresowanych szeroko rozumianą tematyką żydowską.
Eugenia Prokop-Janiec