Amicorum Sermones Mutui, part 2, vol. 3

Korespondencja Jana Dantyszka (łac. Ioannes Dantiscus, 1485-1548), urodzonego w Gdańsku, pochodzącego zaś z osiadłej od kilku pokoleń w Prusach dolnoniemieckiej rodziny von Höfen, sekretarza królewskiego i dyplomaty w służbie Zygmunta I i Bony Sforzy, a następnie biskupa chełmińskiego oraz warmińskiego, wybitnego poety nowołacińskiego i członka europejskiej respublica litteraria, należy do najobszerniejszych zbiorów tego rodzaju, jakie zachowały się z epoki wczesnonowożytnej. Wśród kilkuset korespondentów Dantyszka – władców i mężów stanu, dyplomatów, kupców i bankierów, uczonych i ludzi pióra – były postaci tak wybitne i słynne jak Erazm z Rotterdamu, Hernán Cortés czy Mikołaj Kopernik.

Niniejsza książka stanowi kolejny tom drukowanej serii Corpus Epistularum Ioannis Dantisci, przygotowywanej w ramach wieloletniego projektu „Rejestracja i publikacja korespondencji Jana Dantyszka (1485-1548)”, obejmującego również internetową edycję całej jego spuścizny piśmienniczej.

Książka zawiera krytyczną, komentowaną edycję łacińskojęzycznej korespondencji Jana Dantyszka i Zygmunta von Herbersteina, dyplomaty w służbie cesarzy: Maksymiliana I i Karola V oraz króla rzymskiego Ferdynanda, historyka i pisarza.

******

The correspondence of Ioannes Dantiscus (1485-1548), coming from a burgher family in Gdańsk royal scribe and diplomat in the service of Sigismund I Jagiellon and Bona Sforza, Bishop of Kulm (Chełmno) and of Ermland (Warmia), Neo-Latin poet and member of the European respublica litteraria, is one of the largest early modern collections of this kind preserved until the present day. Among more than 650 Dantiscus’ correspondents – rulers, statesmen, diplomats, merchants, bankers, scholars and men of letters – there are such famous and outstanding personalities like Erasmus of Rotterdam, Hernán Cortés or Nicolaus Copernicus.

The present book is a subsequent volume of the printed series Corpus Epistularum Ioannis Dantisci, which is a part of a multi-year project „Registration and Publication of Ioannes Dantiscus’ Correspondence”, including also an on-line edition of his correspondence and other texts.

The book contains the correspondence (1516-1545) of Ioannes Dantiscus and Sigmund von Herberstein, diplomat in the service of Emperor Maximilian I, Charles V, and Roman King Ferdinand I, writer and historian.

„Poza kilkoma artykułami nie mieliśmy dotąd w polskim językoznawstwie dokładnej analizy gestów liturgicznych. Praca Beaty Drabik bardzo dobrze wypełnia tę lukę. [...] Autorka dogłębnie przybliża ów fenomen. Czyni to zarówno na poziomie świetnego, merytorycznego, kapitalnie zakotwiczonego w badaniach polskich i europejskich teoretycznego wykładu, jak i w precyzyjnie zaprojektowanych i wykonanych badaniach empirycznych. Opis wybranych jako pars pro toto gestów jest wszechstronny, dotyczy wszystkich aspektów ich działania, a więc wyznaczników semantycznych, pragmatycznych, komunikacyjnych oraz rytualnych, odnoszących się do sacrum i profanum. Na podkreślenie zasługuje erudycyjność wykładu, w pełni humanistycznego, łączącego badania językoznawcze, etnolingwistyczne, socjo- i psycholingwistyczne, filozoficzne, kulturoznawcze i teologiczne”.
Z recenzji prof. dr. hab. Kazimierza Ożoga
„W wielu przypadkach to właśnie nasze świeckie zrytualizowane zachowania komunikacyjne, mniej lub bardziej ceremonialne, stanowią podstawowy, główny (może nawet jedyny) wzorzec zachowań – postaw i gestów, jakie przyjmujemy wobec sacrum. W gruncie rzeczy jest to kolejne potwierdzenie istotnej roli najbardziej podstawowych i najbardziej ludzkich doświadczeń w kształtowaniu się stosunków bardziej skomplikowanych i bardziej odległych od tego, co bezpośrednio, bo w codzienności, jest dostępne naszemu poznaniu”.
Z Wprowadzenia
„Ta rozprawa powstała [… ] z przekonania, że symbole – postawy i gesty symboliczne człowieka, związane zarówno ze sferą profanum, jak i sacrum – są czymś niepowtarzalnym i ważnym. Trzeba je badać, sprawdzać ich recepcję oraz aktualność. Nie są jedynie pustymi semantycznie elementami rytuału, ich funkcji nie da się sprowadzić do funkcji estetycznej ani nawet (bardzo ważnej) fatycznej funkcji budowania współuczestnictwa. One wpływają na naszą cielesność (i jednocześnie są przez nią kształtowane), a wraz z cielesnością i za jej pośrednictwem oddziałują także na nasze myślenie i działanie – już nie tylko symboliczne [… ]. I trzeba w tym widzieć chyba zarówno wartość, szansę, jak i – w niektórych przypadkach – zagrożenie”. Z Podsumowania Dr Beata Drabik - językoznawczyni, pracuje w Katedrze Teorii Komunikacji Uniwersytetu Jagiellońskiego, wykłada również w Podyplomowym Studium Retoryki UJ oraz w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury. Członkini Polskiego Towarzystwa Językoznawczego oraz Zespołu Języka Religijnego Rady Języka Polskiego. Jurorka Olimpiady Literatury i Języka Polskiego, a także konkursów krasomówczych. Autorka monografii naukowych Komplement i komplementowanie jako akt mowy i komunikacyjna strategia (2004) oraz Językowe rytuały tworzenia więzi interpersonalnej (2010). Współautorka serii podręczników do języka polskiego dla szkół ponadgimnazjalnych. Pracowała również jako redaktorka Wielkiego słownika języka polskiego opracowywanego w Instytucie Języka Polskiego PAN. Jej zainteresowania naukowe obejmują między innymi: semantykę i pragmatykę mowy, retorykę, teorię komunikacji, komunikację niewerbalną, grzeczność językową, język religijny i język prawa.

Recenzowana monografia, zatytułowana Dziedzictwo leksykalne wyznacznikiem tożsamości regionu lubelskiego, jest ostatnim tomem projektu „Regionalne dziedzictwo językowe Lubelszczyzny o charakterze etnicznym: Słownik gwar Lubelszczyzny (tomy VI-XII) z dokumentacją leksykologiczną, kartograficzną, ikonograficzną i dźwiękową” […]. Jest to znakomita synteza książkowa podejmująca, w dobie globalizacji, niezwykle ważny temat dziedzictwa leksykalnego jako wyznacznika tożsamości regionu, dogłębnie przemyślana, jasno napisana, odznaczająca się doskonałym warsztatem metodologicznym i wyjątkową dokumentacją materiałową. […]. Jej trzon stanowi pięć rozdziałów teoretyczno-materiałowych, w których do badań leksyki gwarowej zastosowano nowoczesny aparat lingwistyczny z zakresu kognitywizmu oraz socjo- i pragmalingwistyki, zachowując jednocześnie odpowiednie proporcje pomiędzy oglądem teoretycznym omawianego zagadnienia, a dokumentacją materiałową. […]. Odznaczająca się bogactwem materiałowym i doskonałym warsztatem metodologicznym, a ponadto zaopatrzona w imponującą bibliografię, książka Profesor Haliny Pelcowej pt. Dziedzictwo leksykalne wyznacznikiem tożsamości regionu lubelskiego, dzięki szeroko zakreślonym horyzontom teoretycznym oraz wnikliwej analizie zgromadzonego materiału, niewątpliwie będzie stanowić jeden z podstawowych wzorców metodologicznych dla kolejnych autorów słowników gwarowych, jak też dla analizy ludowej leksyki innych regionów Polski. Z recenzji prof. dr hab. Haliny Kurek, Uniwersytet Jagielloński

Repetytorium z języka polskiego służy przygotowaniu ósmoklasisty do obowiązkowego egzaminu na zakończenie szkoły podstawowej – znakomicie może zastąpić każdy podręcznik! Część powtórzeniową podzielono na zagadnienia gramatyczne (28 tematów) i pozostałą, nazwaną Lektury (łącznie 67 tematów), choć obejmującą znacznie szerszy zakres: omówienie lektur obowiązkowych począwszy od klasy IV do VIII , informacje o twórcach, formy wypowiedzi. Na rynku brakuje omówień obowiązkowych lektur w klasach młodszych, a one też są potrzebne do testów egzaminacyjnych. W drugiej części znajduje się test egzaminacyjny z 2019 roku wraz z wzorcowymi odpowiedziami, punktacją i komentarzami wyjaśniającymi jak należy odpowiedzi konstruować, by uzyskać maksymalną liczbę punktów. Szczególnie cenne są wskazówki dołączone do modelowych wypowiedzi pisemnych stanowiącą ostatnią część testu egzaminacyjnego. Ponieważ repetytorium zawiera materiał z całego pięcioletniego cyklu nauki, może z niego korzystać także sam uczeń, jeszcze w trakcie nauki – w każdej klasie począwszy od czwartej, żeby przygotował się do powtórzeń, klasówek i sprawdzianów. Każdy temat został opracowany w ten sposób, by podać wszystkie niezbędne informacje, przykłady stosowania oraz pytania sprawdzające z odpowiedziami. Ważnym elementem tego opracowania jest fakt, że materiał tak został podzielony, by cały temat był widoczny na dwóch sąsiadujących ze sobą stronach (tzw. rozkładówkach), czyli uczeń może go w całości objąć wzrokiem. Dzięki temu zabiegowi uczeń z łatwością zauważy wyróżnione elementy i zagadnienia, zapamięta je i wykorzysta, gdy zajdzie taka potrzeba. Odpowiedzi przy tematach powtórzeniowych zostały zapisane „do góry nogami”, żeby korzystający z repetytorium najpierw sami próbowali wykonać polecenie, a dopiero potem zweryfikowali swój tok rozumowania. To znakomita pomoc, którą uczniowie mogą wykorzystywać samodzielnie, a także z udziałem dorosłych.

Nowe wydanie książki Prof. Jerzego Bralczyka i Michała Ogórka, o której Wojciech Młynarski napisał, że to "przecudownie rozrzucona kartoteka przemian obyczajów, losów ludzi, losów kraju" daje po siedmiu latach możliwość sprawdzenia, co się zmieniło. Również samym autorom, którzy z wielkim niedowierzaniem obserwują i odnotowują zmiany, jakie zaszły w świecie i w nich samych. Niby samemu nie można postawić sobie diagnozy. Ale kto lepiej od nas wie, jak się czujemy?
Miłe Panie i Panowie bardzo mili,
utworzycie wielbicieli spory chórek,
gdy będziecie obcowali
z książką, którą napisali
świetni dwaj Panowie – Bralczyk i Ogórek.
Rozmawiają jasno, mądrze i z humorem
i przykładów odnajdziecie tu bez liku,
jak przemiany obyczaju,
losy ludzi, losy kraju
przeglądają się w myśleniu i języku.
Lecz ten wątek to dopiero jest początek,
mnóstwo innych wątków w tej książeczce czeka,
moc anegdot, moc impresji,
czar aluzji, wdzięk dygresji,
przecudownie rozrzucona kartoteka.
Doceń też, jak ważną rzeczą jest rozmowa,
dialog erudycją oraz żartem tchnący,
potwierdź, że wśród ścian zaciszav ciągle się znajduje nisza,
skromna nisza przeznaczona dla myślących…
Wojciech Młynarski

Co to jest poznanie lingwistyczne i jaki ma ono związek z metafizyką? Wokół tego pytania ogniskują się wszystkie wątki niniejszej książki, spośród których jeden jest kluczowy: dusza rozumowa i jej władze. Inny, nie mniej ważny, wątek stanowi diagnoza tego, co lingwiści nazywają poczuciem skomunikowania, dotyczy on w sposób szczególny skomunikowania w odniesieniu do pojęć abstrakcyjnych. Diagnoza poczucia skomunikowania wiąże się mianowicie z aporią metodologiczną, mającą swe źródło w relatywistycznie zdefiniowanym układzie komunikacyjnym. Nie zmierzają do jej przezwyciężenia inicjatorzy aktualnych trendów lingwistycznych, dla których punktem wyjścia, a zarazem odniesienia jest dowód empiryczny. Koncepcje i modele naturalistyczne, o które się tutaj przede wszystkim rozchodzi, wymagają uzupełnienia. Takiego uzupełnienia należy upatrywać w metafizyce klasycznej, która „czyni” realnym to, co dla lingwisty jest tylko abstraktem.

******

Metaphysics of linguistic cognition

What is linguistic cognition and how does it relate to metaphysics? All the threads of this book revolve around this question. One of these themes is crucial: the rational soul and its cognitive powers. Another but no less important theme is the diagnosis of what linguists call (the sense of) communication. In this understanding, communication is viewed predominantly in relation to abstract concepts.