Analiza strukturalna i treściowa obrazu filmowego. Punkt wyjścia ukształtowania warstwy dźwiękowej filmu

Monografia zawiera 13 artykułów przedłożonych do publikacji przez krajowych i zagranicznych autorów. Książka proponuje splot tekstów wyrastających ze ściśle naukowej perspektywy badawczej z bardziej praktycznym podejściem proponowanym przez autorów będących jednocześnie twórcami. U źródeł proponowanego zestawienia leży przekonanie redaktorów tomu, że w ostatnich dziesięcioleciach dokonało się znaczne przewartościowanie relacji pomiędzy tkanką tekstową i tkanką sceniczną przedstawienia teatralnego.

Materiał badawczy jest zróżnicowany i obejmuje zarówno teatr polski – przywoływana jest chociażby twórczość Gardzienic, Teatru Wierszalin oraz Andrzeja Wajdy – jak i teatr światowy, nie tylko anglojęzyczny. Książka doskonale wpasowuje się w profil serii wydawniczej BETWEEN.POMIĘDZY, będąc jubileuszową – dziesiątą – propozycją.

Przedmiotem analizy i interpretacji są tu typowe dla Głowackiego sposoby reprezentacji rzeczywistości, strategie artystyczne i metody tworzenia (czy autoadaptacji), tradycja literacka, do jakiej odwołują się jego sztuki, zagadnienia gatunkowe i stylistyczne. Przekrój tematów jest szeroki, a że portret wielokrotny Głowackiego nakreślony został piórami zarówno doświadczonych specjalistów, jak i autorów początkujących, maluje się – w całości – tym bardziej interesująco.

XX Zjazd KPZS w 1956 roku zmienił sytuację w sowieckiej kinematografii. W okresie odwilży pojawiają się dwa pokolenia, dwie fale debiutów. Pierwsza następuje po 1956 roku. Wówczas debiutują Grigorij Czuchraj, Marlen Chucyjew, Aleksandr Ałow i Władimir Naumow, Lew Kulidżanow, Feliks Mironer, Władimir Skujbin. W tej drugiej, późniejszej fali debiutantów znaleźli się Andriej Tarkowski, Andriej Michałkow-Konczałowski, Wasilij Szukszyn, Gleb Panfiłow, Larysa Szepitko, Aleksandr Askoldow, Aleksiej German. Było to pokolenie niezwykle ciekawe, najwybitniejsze - obok awangardy lat dwudziestych - pokolenie w historii sowieckiego kina. Przedstawiana czytelnikowi książka nie jest klasyczną rozprawą historycznofilmową. Nie opisuje dziejów sowieckiego filmu poprzez daty, biografie twórców, premiery pokazywane w porządku chronologicznym, lecz przede wszystkim uwzględnia jego polityczny i kulturowy kontekst. Kino odwilżowe jest wdzięcznym materiałem do tego rodzaju badań. Było poddane ideologicznemu ciśnieniu, obracało się w kręgu wysłużonych sowieckich mitów. Jednocześnie starało się te mity ożywić, czasem zrewidować, często stawiać pytania, których wcześniej nie stawiano - o wartość tych mitów i ich żywotność, artyści próbowali przywracać im powagę, a nawet tragizm.

"Inscenizacja filmowa" jest przejrzyście napisanym podręcznikiem do reżyserii, nie tylko dla początkujących. Ogólna koncepcja podręcznika oparta jest na systemie nauki inscenizacji filmowej w Szkole Filmowej w Łodzi. Publikacji Witolda Szymczyka wróżę wielkie powodzenie u studentów szkół filmowych oraz u innych ludzi zmierzających ku filmowi i mających potrzebę uporządkowania wiedzy warsztatowej. Inscenizacja filmowa to niezwykle rzetelne orpacowanie "oświetlające" film jako dzieło komplemetarne i wielopłaszczyznowe. Ta książka będzie jak latarka podczas nocnej wyprawy w góry, pomoże znaleźć drogę...

Jan Jakub Kolski

Ze względu na tożsamościową rolę, jaką kino polskie odegrało w XX wieku, kwestia narodowości stanowiła jedno z głównych zagadnień z nim związanych oraz wyznaczała istotne ścieżki interpretacyjne w badaniach nad filmem. Ujęcie to domaga się obecnie kontynuacji i uzupełnienia o perspektywę transnarodową, która znacząco poszerza pole badawcze, sięgając poza granice wyznaczone ramami państwa narodowego. Autorzy niniejszego tomu zwracają baczną uwagę na nieszczelność granic, ich przekraczanie, interakcję między tym, co wewnątrz, a tym, co na zewnątrz państwa narodowego, na zjawiska i konteksty ponadnarodowe, transgraniczne kontakty instytucjonalne oraz indywidualne przedsięwzięcia twórcze, które nie tłumaczą się jedynie z perspektywy narodowej. Ujęcie transnarodowe jest tym samym wieloperspektywiczne, kładzie większy nacisk na dynamikę globalnych przemian, uprzywilejowuje kontekst, odchodzi od tematów nacechowanych narodowo, docenia sposoby ekspresji niekoniecznie sprzyjające tożsamościowej spójności oraz odsłania sprzeczności tkwiące w polskiej kinematografii.

W dziejach teatru europejskiego nie ma bodaj drugiego zjawiska tak bardzo obciążonego bagażem błędnych wyobrażeń i interpretacji, jak komedia dell’arte. W obiegowej opinii funkcjonuje ona jako oparty na beztroskiej improwizacji teatr, w którym aktorzy noszą maski, robią salta i zmuszają widownię do śmiechu niewybrednymi gagami. (… ) Tymczasem komedia dell’arte powinna być postrzegana jako synonim teatru: różnorodnego, podlegającego ewolucjom i metamorfozom, raz opartego na tekście, innym razem niemal od niego niezależnego, performerskiego, eksperymentalnego. W komedii dell’arte, jak nigdy wcześniej, najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na charakter przedstawień był gust widzów. Wynikiem przyjęcia przez aktorów tej szczególnej optyki była niespotykana wcześniej heterogeniczność spektakli. Na scenie mieszały się muzyka, taniec i słowo, powaga zderzała się ze śmiechem, a publiczność czerpała przyjemność nie tylko z pikantnych żartów i zabawnych nieporozumień, ale także z rozwiązania węzła dramatycznego, z katharsis i nauki moralnej. Koncentrując się na tym, co w komedii dell’arte najbardziej rzuca się w oczy, łatwo zapomnieć o tym, co – szczególnie dziś – wydaje się zwyczajne, zatem pozornie niewarte opisywania: o wszechstronności, talencie i profesjonalizmie aktorów, które sprawiały, że schematyczne scenariusze zamieniały się na scenie w fascynujące historie. Maski, improwizację i komediowe gagi należy traktować tak, jak traktowali je sami aktorzy – jak składniki potraw, które tylko w harmonii z pozostałymi elementami spektaklu mogły tworzyć spójną całość, zaś wyizolowane z kontekstu stawały się niestrawne. Ze „Wstępu”.