Antybohater Polskiej Prozy ( Po Roku 1989)

Sytuacje graniczne, jakimi są choroby, epidemie, lęk przed cierpieniem fizycznym i psychicznym, zagładą (jednostki, wspólnoty), od starożytności budziły grozę, pobudzały do szukania przyczyn w świecie realnym i pozazmysłowym (np. jako kara czy dopust sił nadprzyrodzonych). Efektem zmierzenia się z egzystencjalnymi koniecznościami były rozmaite próby opisu, wytłumaczenia przyczyn, przewidywanie i odkrywanie symptomów, dochodzenie do sensu owych niepożądanych a jednocześnie nieodwołalnych wydarzeń. Wywoływały ekstremalne reakcje; od całkowitej negacji aż po rezygnację i przyjęcie realiów zmuszające do konsolidacji wszelkich sił i sposobów do walki z zagrożeniami. Sytuacje graniczne w „pamięci świata” były pretekstem do rozkwitu przemyśleń natury etycznej, filozoficznej, religijnej oraz inspiracją do szukania skutecznych remediów. Zostały uwiecznione piórem kronikarzy, twórców wszystkich dziedzin sztuki, nauki i wszelakich sposobów ekspresji. Wiek XIX zyskał wiele metaforycznych przydomków: wiek pary, wiek postępu, piękny wiek to tylko niektóre wskazujące na ogromne nadzieje pokładane w rozkwicie wynalazczości i dominancie rozumności, prymacie nauki. A jednak entuzjastów „szkiełka i oka” nie ominęły wyzwania sytuacji granicznych dawnych wieków i znacznie mniej racjonalistycznych przodków. Przedmiotem publikacji są XIX wieczne teksty, druki ulotne, literatura użytkowa, będące świadectwem doświadczenia zaraz, chorób zakaźnych i epidemii oraz zmagań z nimi wraz ze środkami i sposobami prewencji zaskakująco analogiczne do czasu pandemii koronawirusa, która stała się wyzwaniem człowieka XXI wieku.

Niniejsza książka, wydana w Japonii w roku 2012, jest jedną z pierwszych transgatunkowych analiz twórczości Schulza, ujmującą w jednej perspektywie jego dzieła literackie i plastyczne, począwszy od najwcześniejszych rysunków z drugiej dekady XX wieku aż do opowiadań z drugiej połowy lat trzydziestych. Ariko Kato bada autoreferencyjne tematy i motywy pojawiające się powtarzalnie w twórczości literackiej i wizualnej Schulza. Wydobywa w ten sposób obecną w tym dziele modernistyczną refleksję nad medium sztuki – fundamentalne Schulzowskie pytania o sens przedstawienia artystycznego czy tradycyjna koncepcje mimesis.

(nota wydawcy)



O wybitności książki Ariko Kato świadczy przede wszystkim zamiar całościowego ujęcia twórczości Schulza – to znaczy zarówno twórczości literackiej, plastycznej, jak i problematyki teoretycznej wpisanej w rozważania Schulza na temat sztuki. Towarzyszą temu mistrzowskie rozważania analityczne o poszczególnych zagadnieniach oraz znakomita orientacja Autorki w historycznych źródłach i inspiracjach literacko-estetycznych Schulza – zwłaszcza z kręgu piśmiennictwa niemieckojęzycznego. W rezultacie powstała książka, która jest znakomicie uzasadnionym wywodem naukowym, zawierającym oryginalne i błyskotliwie przedstawione tezy oraz nowe pomysły interpretacyjne, a nawet odkrycia.

z recenzji wydawniczej Włodzimierza Boleckiego



Ariko Kato

Literaturoznawczyni i kulturoznawczyni, tłumaczka, profesor Uniwersytetu Języków Obcych w Nagoi w Japonii. Uzyskała stopień doktora kulturoznawstwa interdyscyplinarnego na Uniwersytecie Tokijskim. Odbyła staże naukowe na Uniwersytecie Warszawskim oraz na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jako visiting fellow prowadziła badania w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, US Holocaust Museum oraz na Uniwersytecie Yale. Autorka Buruno Shurutsu. Me kara te e [Bruno Schulz. Od oczu do rak] (Tokio 2012), redaktorka Buruno Shurutsu no sekai [Świat Brunona Schulza] (Yokohama 2013) i Porando to Nihon ni okeru dainijisekaitai sen no kioku. Horokosuto to Hiroshima [Pamięć o II wojnie światowej w Polsce i Japonii. Holokaust i Hiroszima] (Tokio 2021), współredaktorka tomu Holokaust i Hiroszima w perspektywie porównawczej. Pamięć o II wojnie światowej w Polsce i Japonii (Warszawa 2018). Przetłumaczyła z polskiego na japoński Medaliony Zofii Nałkowskiej oraz Akacje kwitną Debory Vogel (częściowo z jidysz); ostatnia z tych publikacji została uhonorowana w Japonii nagrodą The Best Translation Prize w_roku 2020.

Drugi po "Dłoniach czasu" (WUW 2019) tom esejów Andrzeja Gronczewskiego charakteryzuje osobiste, zaskakująco nowatorskie i nowoczesne spojrzenie na literaturę oraz towarzyszące jej konteksty: sztuki piękne, muzykę, historię, życie społeczne, a także przyrodę, której Autor poświęca wiele miejsca. Andrzej Gronczewski problematyzuje twórczość Jarosława Iwaszkiewicza, którego "Dzienniki" stanowią kluczowy dla "Ciemnych ścieżek…" tekst kultury.

Publikacja zawiera głównie interpretacje konkretnych wierszy, ale także omówienia tomów lub całej twórczości poetów – przede wszystkim Nowej Fali i twórców skupionych wokół pisma „Topos”, chociaż Czytelnik znajdzie też teksty poświęcone Zuzannie Ginczance – poetce należącej do generacji piszącej jeszcze w II Rzeczpospolitej – czy Urszuli Kozioł oraz poetek i poetów urodzonych w latach 50., jak Marta Fox, Anna Frajlich, Jan Polkowski i Jacek Kaczmarski. To zbiór komplementarny ważny dla szerokiego grona humanistów.

Ta książka wyrasta z fascynacji literaturą i rzeczywistością, paradoksalnie czerpiąc siłę ze swojej słabości, gdyż w gruncie rzeczy jest ilustracją nieustannie ponoszonych porażek i fiaska, zapisania siebie w świecie i świata w sobie, w krzyżowym ogniu, w poplątanych pajęczynach, zagłuszanych falach, zerwanych łączach. Formy odbioru to wciąż ponawiane próby artykulacji tego, co ciągle się wymyka, odstaje, nie przywiera, a zalega, jest. Stąd uprzywilejowana rola poetyki notatki, gwałtownego błysku, treściwego flesza. Chodzi przede wszystkim o pielęgnowanie w sobie amatora, który nie podpiera się żadną gotową filozofią, a czerpie radość ze spotkania, nieplanowanych, przypadkowych, świeżych zestrojeń. Krytyka literacka to nieustanna emancypacja, wyjście poza swoje opłotki, podjęcie ryzyka inwencji.
Poezja nie jest tym, co uczepiło się kartki, ale tym, co za sprawą jej bieli odcisnęło się na naszym ciemnym gruncie. Wskazało stronę. Poezja, podobnie jak ogień, potrafi pogrążyć w samotności, osadzając człowieka w jego pojedynczości, a jednocześnie wpisuje w poczucie wspólnoty. Dlatego z tego wszystkiego stawiam na pojedynczy wiersz. Będę mówił tylko o nich – o spotkaniach z głosem, tembrem, słowem. O formach odbioru. O poetach związanych ze szczecińską Fundacją Literatury imienia Henryka Berezy i szczecińskim wydawnictwem FORMA.
Franciszek Lime

Anders Bodegard, jeden z najszerzej znanych tłumaczy literatury pięknej w Szwecji, zyskał swoimi przekładami dzieł Witolda Gombrowicza uznanie krytyków i szeroki oddźwięk wśród rodzimej publiczności literackiej. Jego dzieło translatorskie – rezultat pracy nad „szwedzkim Gombrowiczem” – jest tematem niniejszej monografii, na którą składają się cztery studia analityczne, poświęcone przekładom Dziennika, Ślubu oraz Trans-Atlantyku. Autorzy książki zmierzają do wieloaspektowego opisu działań translatorskich Andersa Bodegarda, skupiając się na kilku problemach translatologicznych i przyjmując różne perspektywy metodologiczne, skorelowane z analizowanymi problemami. Dzięki jasnej strukturze, nowoczesnym metodom badawczym, dostosowaniu modeli analiz do poetyki utworów Gombrowicza, a także dzięki systematycznym badaniom i bogatym przykładom tekstowym monografia Gombrowicz Andersa Bodegarda. Analizy przekładoznawcze jest cenną lekturą dla literaturoznawców i językoznawców badających twórczość Witolda Gombrowicza. Książka będzie także przydatna tłumaczom, studentom kierunków translatorskich, lingwistom zajmującym się problematyką różnic między językami polskim i szwedzkim, a nawet kulturoznawcom, którzy uważają język za szczególny rodzaj przewodnika po danej kulturze. Jest to ważna pozycja w dziedzinie badań przekładoznawczych. Prof. em. dr hab. Ewa Teodorowicz-Hellman (Uniwersytet w Sztokholmie) Zaprezentowane w publikacji analizy w unikatowy sposób wiążą ze sobą perspektywę językoznawczą i literaturoznawczą, stanowiąc przez to cenny – wzorcowo interdyscyplinarny – wkład do współczesnych badań translatologicznych. Podkreślić należy dyscyplinę metodologiczną autorów, przejrzystość struktury oraz konsekwencję w przeprowadzonych analizach, które są wnikliwe, rzetelne i mają szczegółowy charakter. Dr hab. Andrzej Szubert, prof. UAM