Autobiograficzny trójkąt świadectwo wyznanie wyzwanie

Książka wskazuje na najważniejsze zagadnienia związane z badaniem kultury i literatury popularnej - łączy rozważania teoretyczne z praktycznymi analizami. Narzędziami są filologia, filozofia i retoryka (w rozsądnych proporcjach). Wśród analizowanych twórców odnajdziemy Stanisława Lema, J.R.R. Tolkiena, E.T.A. Hoffmana (wciąż zaskakuje i niepokoi!), ale i Zbigniewa Herberta, Davida Webera, Terry’ego Pratchetta oraz autorów powieści kryminalnych. To próba pokazania, że podział na literaturę wysoką i niską jest dziś nieaktualny, a tak zwana literatura popularna trafnie opisuje i diagnozuje problemy współczesnego świata. A także - kształtuje nasze tegoż świata postrzeganie. "Niepopularnie o popularnej" to pierwsza część rozważań, których kontynuację stanowi książka "Filologia - Filozofia - Retoryka". Jakub Z. Lichański (ur. 1946) - prof. zw., prof. em. na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Zainteresowania naukowe: retoryka, literatura i kultura popularna, emigracja, cenzura w PRL, polska publicystyka XX i XXI wieku. Autor m.in. książek: „Wtajemniczenia i refleksje. Szkic monograficzny o Janie Parandowskim” (1986), „Opowiadania o... krawędzi epoki czasów Johna Ronalda Reuela Tolkiena, czyli metafizyka, powieść, fantazja” (2003), „Retoryka: Historia - Teoria - Praktyka” (2007), „W poszukiwaniu najlepszej formy komunikacji, czyli dlaczego wciąż jest nam potrzebna retoryka” (2017). Redaktor polskiego wydania „Retoryki i krytyki retorycznej. Kompendium krytycznego” (2012). Należy do grona autorów haseł w „Historisches Wörterbuchder Rhetorik” (1992–2012). Redaktor naczelny kwartalnika „Forum Artis Rhetoricae”.

W części teoretycznej publikacja dotyczy miejsca nauk humanistycznych, kulturoznawstwa i teorii literatury w społeczeństwie, w części analitycznej ukazuje zaangażowanie społeczne, odbiór społeczny psalmów traktowanych jako pierwowzór zaangażowanej literatury. W tej książce chciałbym pokazać czytelnikowi, że pojęcie kultury przywoływane przeze mnie jest równoznaczne z wizją zaangażowanego, troskliwego i empatycznego pielęgnowania – to bardzo bliskie sobie kategorie uczestniczenia w życiu i jego wyzwaniach.
Ze Wstępu
„Nie ma tego rodzaju opracowania w języku polskim, które by łączyło tak różne perspektywy oddziaływania Reformacji na współczesną kulturę w bardzo różnych jej aspektach [...]. Całość rozważań została umieszczona w bardzo szerokim kontekście historycznym, teologicznym, filozoficznym, antropologicznym, literaturoznawczym i językoznawczym. W sensie ogólnym jest to dobrze pomyślane studium interdyscyplinarne skupione wokół kulturowego wymiaru Reformacji.
Z recenzji prof. dr. hab. Sławomira Jacka Żurka (KUL)

Studia zawarte w niniejszym zbiorze poświęcone są kwestii odradzania się mitów w literaturze powszechnej XX i XXI wieku. Ich autorzy, analizując najciekawsze reinterpretacje najbardziej znanych mitów, poszukują odpowiedzi na kilka kluczowych pytań: dlaczego mityczne historie wciąż inspirują pisarzy, w jaki sposób mity funkcjonują w dziełach literackich i czy współczesna literatura, stawiająca pod znakiem zapytania tradycyjne przesłanie mitycznych opowieści, jest rzeczywiście, jak twierdzą niektórzy badacze, przestrzenią palingenezy mitu.

To wprowadzenie do teorii literatury określiło na całe pokolenie recepcję literatury wśród – przynajmniej brytyjskich – studentów i badaczy. Bestseller sprzedany w liczbie ponad miliona egzemplarzy, który napisał najbardziej dziś wpływowy brytyjski literaturoznawca Terry Eagleton (ur. 1943), ma długą historię. Opublikowany na początku lat 80. XX wieku, był potem dwukrotnie aktualizowany i poszerzany, stając się swoistym dokumentem epoki. Jest niekonwencjonalnym „podręcznikiem”, tak jak kontrowersyjne jest całe pisarstwo Eagletona – nieakademickiego akademika, religijnego marksisty, bardziej filozofa literatury niż jej teoretyka. Książka – raczej historyczna niż systematyczna – zawiera nadzwyczaj przejrzysty wykład podstawowych nurtów myśli XX wieku w ich literaturoznawczym kontekście od strukturalizmu lat 60. po poststrukturalizm, feminizm, postkolonializm, postmodernizm. Eagleton nie jest bezstronnym teoretykiem i postrzega te koncepcje jako uwarunkowane ideologicznie, co frapująco pokazuje na przykładzie „narodzin” angielskiej literatury po I wojnie światowej w interesie angielskiej polityki. W swoim filozoficznym podejściu do literatury w ogóle odmawia jej tożsamości, a literacki kanon uważa za zideologizowany. To holistyczne podejście postrzegające literaturę jako fragment kultury, a kulturę w kontekście całokształtu życia społecznego może się podobać jako (po?)nowoczesne, choć dla początkującego adepta literaturoznawstwa stanowi niejakie wyzwanie. Ale może to i lepiej – po co czytać łatwe książki?

Podręcznik akademicki z dziedziny teorii literatury i metodologii badań literackich. W sposób jasny, przystępny i chronologiczny przedstawia rozwój teorii i praktyk metodologicznych od starożytności po czasy najnowsze. Ukazuje związki nauki o literaturze z filozofią, estetyką, socjologią i językoznawstwem. Książka została uaktualniona o opis koncepcji mimesis u Platona i Arystotelesa oraz zagadnienia symbolicznej funkcji języka czy relacji między literaturą realistyczną i fantastyczną. Posiada też uzupełnioną i zaktualizowaną bibliografię.

Pozycja przeznaczona jest dla studentów kierunków filologicznych, szczególnie polonistów.

Na podstawie własnego doświadczenia czytelniczego każdy z nas potrafi wskazać momenty lektury, w których tekst (nawet jeśli nie zadamy sobie trudu sięgnięcia po oryginał) nie pozwala nam zapomnieć o tym, że jest przekładem. W klasycznej literaturze przekładoznawczej opisuje się to zjawisko jako wynik zderzenia kultury oryginału z kulturą przekładu, właśnie tutaj poszukując podstawowych przyczyn nieprzekładalności. W rzeczywistości jednak jednoznaczność tego podziału podważająca dające się wychwycić zarówno w oryginale, jak i w przekładzie czynniki dodatkowe, a mianowicie elementy kodu kulturowego zaczerpnięte z kultur zewnętrznych w stosunku zarówno do tekstu wyjściowego, jak i docelowego, określane jako składniki tzw. trzeciej kultury. Obserwacja ich "transplantacji" między oryginałem a przekładem stanowi przedmiot zainteresowania tej książki.