Azyl Zapiski Stalkera

Igor Kostin, przez „Washington Post” nazwany „człowiekiem legendą”, 26 kwietnia 1986 roku, zaledwie kilka godzin po wybuchu reaktora, przeleciał helikopterem nad płonącym czwartym blokiem elektrowni atomowej w Czarnobylu. W trakcie lotu wykonał kilkanaście zdjęć, ale promieniowanie zniszczyło film. Jedyna ocalała fotografia z kliszy obiegła cały świat.

Wstrząśnięty rozmiarami katastrofy i milczeniem władz, pozostał na miejscu, by udokumentować ewakuację ludności, ich rozpacz i cierpienia, skrajne lekceważenie bezpieczeństwa, ludzką lekkomyślność, ale też nieprawdopodobne poświęcenie likwidatorów i innych osób biorących udział w akcji ratunkowej.

Dwadzieścia lat po tych zdarzeniach, zmagając się z chorobą popromienną, wydał niezwykłą książkę, w której opisał udokumentowane zdjęciami dni tuż po wybuchu oraz tragiczne, rozciągające się na lata skutki katastrofy.

GRU najtajniejsza ze wszystkich służb w Związku Sowieckim, nawet w szeregach armii nikt nigdzie i nigdy nie wymienia tej nazwy. Oficjalnie funkcjonuje ona jako „Jednostka wojskowa Nr 44388 …” – Wiktor Suworow (Władimir B, Rezun) oficer GRU, na emigracji od roku 1078)

Pierre de Villemarest (1922 – 2008) bojownik francuskiego ruchu oporu, członek francuskich służb kontrwywiadu, dziennikarz, autor wielu książek, m.in. o wywiadzie sowieckim, Gestapo , współczesnym szpiegostwie i terroryzmie oraz o stosunkach ZSRR z Niemcami.

Od Autora:
To [ … ] moje trzecie spotkanie z Polską, dzięki tej książce. Wielka radość, że chcecie mnie przyjąć u siebie. Pracy tej nie dyktowała nienawiść ani chęć prowadzenia polemik. Polska będzie miała zawsze tych samych sąsiadów. Dwa systemy totalitarne usiłowały ją zmiażdżyć. Trzeba teraz nauczyć się żyć na nowo, skoro udało się przetrwać. Trzeba się tego uczyć, życząc sobie równocześnie, by wiek dwudziesty uświadomił każdemu, że imperializm i ekspansjonizm wiodą nieuchronnie do klęski. Fale historii przypływają i odpływają jak fale morza. Naród wierny swemu duchowi, swej tradycji, swej kulturze i swej wierze nigdy nie umrze. Reszta jest już tylko kwestią czujności. To właśnie starałem się wyjaśnić w swojej książce, dostrzegając Rosję przytłoczoną Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich.
Pierre de Villemarest

GRU to najtajniejsza ze wszystkich sowieckich służb specjalnych. Autor prezentuje w sposób kompetentny, a zarazem barwny i niezwykle zajmujący historię GRU - sowieckiego wywiadu wojskowego od samego jego początku do końca lat osiemdziesiątych XX w. Możemy poznać nie tylko kulisy prowadzonych na całym świecie operacji GRU, m.in. przedstawionego brawurowo i obszernie przez autora polowania na technologie, lecz przede wszystkim sposoby działania, całą „kuchnię wywiadowczą”, jej rozmach i perfidię, armię szpiegów i agentów, oficerów i dyplomatów, zaprzęgniętych w walkę komunizmu o dominację nad światem. Chociaż książka obejmuje czasy Rosji Sowieckiej i ZSRR, to historia GRU nie kończy się z upadkiem sowieckiego imperium, lecz trwa nadal pod nieco zmienioną nazwą, zachowując wypracowane przez dziesięciolecia cele, metody i środki działania.

Od redakcji

„Sowiecki wywiad wojskowy, co nie będzie zbytnią przesadą, należał do jednych z najlepszych służb wywiadowczych w XX w., z powodzeniem konkurując na tajnym froncie ze służbami specjalnymi innych państw. Źródeł jego sukcesów upatrywać należy nie tylko w starannym i drobiazgowym, ale również z rozmachem i niejednokrotnie nieszablonowym realizowaniu zadań operacyjnych w skali globalnej. Poważnym atutem wywiadu wojskowego było werbowanie agentury spośród sympatyków Związku Sowieckiego oraz systemu komunistycznego. Trzeba też pamiętać, że dysponował on pokaźnymi środkami finansowymi oraz posługiwał się brutalnymi metodami pracy. Znawcy problematyki wywiadu wojskowego ZSRR zwracają również uwagę na masowość jego działań agenturalnych. […] kierownictwo GRU doskonaliło systematycznie organizację oraz wyciągało właściwe wnioski z poniesionych porażek, co w praktyce pozwalało na zastosowanie nowych metod działania, z których część na trwałe weszła do historii służb wywiadowczych.”
Piotr Kołakowski - fragment Przedmowy

Wiosną 1921 roku w sowieckiej Rosji wybuchła przerażająca klęska głodu. Państwo bolszewickie działało tak źle, że milionom ludzi groziła zagłada. Aby uratować komunistyczny reżim, Włodzimierz Lenin musi zwrócić się o pomoc do śmiertelnego wroga – kapitalistycznego Zachodu. Na apel odpowiedziały Stany Zjednoczone, a do Rosji przybyła grupa amerykańskich zapaleńców, którzy w krótkim czasie zorganizowali jedną z największych akcji pomocowych w dziejach świata.

O tych wydarzeniach nigdy nie pisano w sowieckich podręcznikach historii, a ten wstydliwy dla ZSRR epizod szybko wymazano też z ludzkiej pamięci. Douglas Smith, wykładowca uniwersytecki i dyplomata, autor nagradzanych książek o historii Rosji (m.in. Rasputin oraz Skazani. Ostatnie dni rosyjskiej arystokracji) w błyskotliwej i wartkiej opowieści przedstawia zapomniane zdarzenia, które zaważyły na historii XX wieku. Oczyma młodych Amerykanów zobaczymy obrazki z dziwnego i strasznego kraju, jakim była Rosja, a liczne fotografie archiwalne uzmysłowią nam klęskę głodu, której rozmiary szokowały nawet uczestników I wojny światowej.

Zaskakująca historia amerykańskiego altruizmu, który pozwolił ocalić nie tylko miliony Rosjan, Ukraińców, Żydów, Tatarów i Baszkirów, lecz prawdopodobnie również i bolszewickie rządy.

„Czyta się jak thriller, gdy autor opisuje zaangażowanie antykomunistycznych kapitalistów pomagających narodowi rosyjskiemu przetrwać jedną z najbardziej katastrofalnych klęsk głodu w historii”.

Nick Licata, „Daily Kos”

„Książka oparta na bogatych materiałach archiwalnych, skupia się na grupie młodych Amerykanów, którzy wyruszyli do Rosji zwabieni egzotyką i nieznanym, a znaleźli się pośrodku przerażającej tragedii. Rzadkie zdjęcia dołączone do tekstu nadają relacji Smitha upiornej wyrazistości”.

Maria Lipman, „Foreign Affairs”

„Próbowanie zabijania ludzi może się wydawać bardziej ekscytujące niż próbowanie utrzymywania ich przy życiu, ale nie wierzcie nigdy, że tak jest w istocie”.

George McClintock, Amerykańska Administracja Pomocy, Samara, Rosja 1922

Niniejsze opracowanie jest studium historyczno-geograficznym o migracjach przymusowych w ZSRR, dokony­wanych z upoważnienia władz państwowych zarówno w obrębie Związku Radzieckiego, jak i poza jego granicami.

Wewnętrzne migracje przymusowe, począwszy od deportacji Kozaków w 1919 r., po deportację „pasożytów” w połowie lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku stanowią wielkie zjawisko historyczne, które dotknęło około 6 mln ludzi. Były one częścią totalitarnego państwowego systemu migracji w ZSRR, uwarunkowaną skomplikowanym połączeniem czynników politycznych i ekonomicznych.
fragment Wstępu

„Wojna nie ma w sobie nic z kobiety” była gotowa już w 1983 roku. Dwa lata przeleżała w wydawnictwie. Autorkę oskarżono o „pacyfizm, naturalizm oraz podważanie heroicznego obrazu kobiety radzieckiej”. W okresie pieriestrojki książka prawie jednocześnie ukazywała się w odcinkach w dwóch rosyjskich czasopismach: „Oktiabr” i „Roman-gazieta” i została opublikowana w dwóch wydawnictwach: mińskim Mastackaja Litaratura oraz moskiewskim Sowietskij Pisatiel. Łączny nakład wyniósł prawie dwa miliony egzemplarzy. Na podstawie książki powstał cykl filmów dokumentalnych, wyróżniony m.in. Srebrnym Gołębiem na Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Animowanych w Lipsku. Jegor Letow, założyciel i wokalista legendarnego rosyjskiego zespołu punkrockowego Grażdanskaja Oborona, napisał piosenkę zainspirowaną książką Aleksijewicz. „Wydawałoby się, że o wojnie napisano już wszystko, Aleksijewicz odkrywa jednak nieznane przestrzenie. Mówi o tym, jak patriotyczny, wręcz samobójczy entuzjazm dziewcząt ochotniczek, idących do boju z imieniem Stalina na ustach, spotyka się z okrucieństwem frontu, głodem, nędzą, strachem, tęsknotą. Te młode kobiety mają inna wrażliwość, spostrzegawczość i fizyczność niż towarzysze boju. W relacjach niewiele znajdziemy o ruchach oddziałów, potyczkach i broni, wiele za to obserwacji, które trudno zapomnieć – frontowa kucharka ugotowała kocioł kaszy, ale nie ma kto jeść, ze stu żołnierzy po walce zostało siedmiu.” Z laudacji Małgorzaty Szejnert, przewodniczącej jury Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego „To książka pasjonująca – i wstrząsająca. Wielka białoruska reporterka Swietłana Aleksijewicz, jedna z najwybitniejszych dziennikarek Europy, na miarę Oriany Fallaci, zapisała wojnę… kobiet. W II wojnie światowej bowiem walczyły przeciw Niemcom hitlerowskim kobiety – rosyjskie, białoruskie, ukraińskie. Z bronią w ręku. Strzelając, rzucając granatami, wysadzając. Jako żołnierze pierwszej linii, jako zwiad, jako dywersantki. A więc – zabijając i same ginąc. W tej książce nie ma patetycznych komentarzy autorskich. Jest zapis opowieści tych kobiet, które przeżyły…” Stefan Bratkowski „Księga Swietłany Aleksijewicz ma szanse nie tylko na rozgłos, ale i na lekturę uważną. Nie jest jedynie zbiorem wyznań i relacji o losach kobiet sowieckich, uczestniczących bezpośrednio w minionej wojnie, choć i to stanowi ewenement bez precedensu. Przez przytoczone w niej zwierzenia przebijają się co rusz świadectwa składające się na nieznany lub ukrywany obraz codzienności sowieckiej; są równie wymowne jak opisy przeżyć, cierpień i wojennych przygód relatorek.” prof. Jerzy Pomianowski „Wojna nie ma ludzkiej twarzy. Ja patrzę na nią oczami kobiet. Kobieta pamięta co innego, inaczej pamięta. Pamięta kolor, zapach, więcej emocji, a mężczyźni czyny, zadania. Mężczyzn od dziecka przygotowuje się do myśli, że może być wojna. Kobiet się tego nie uczy.” Swietłana Aleksijewicz w rozmowie z Lidią Ostałowską „Swietłana Aleksijewicz uporczywie walczy o pamięć, pisze o wojnie, patrząc oczami kobiet, i nagle okazuje się, że takiej wojny nie znaliśmy — że „przed nami ukryty jest cały świat”. Przebija się przez mur stereotypów i niechęci, także ze strony samych bohaterek, i spisuje zapomniane historie. Historie, które muszą urodzić się na nowo.” Sylwia Chutnik