Balwierze, cyrulicy, wyrwizęby

Szpital Bellevue w nowojorskiej East Side zajmował niegdyś barwne i przerażające miejsce w powszechnej wyobraźni jako zbiorowisko zmasakrowanych ofiar przestępstw, zaciekłych psychopatów, oszalałych z bólu i cierpiących na egzotyczne choroby pacjentów. Wiele lat później stał się inspiracją dla serialu nakręconego przez Netflix „Szpital New Amsterdam”. David Oshinsky, amerykański badacz historii i laureat nagrody Pulitzera, przedstawia fascynującą historię kultowego nowojorskiego szpitala publicznego, która odzwierciedla jednocześnie rozwój medycyny. Przez niemal trzysta lat żadna epidemia, żadna katastrofa i żaden postęp w medycynie nie omijał Bellevue. Leczono w nim tysiące żołnierzy wojny secesyjnej, tam utworzono zalążek pogotowia ratunkowego i zorganizowano pierwszą szkołę pielęgniarską dla kobiet. To szpital Bellevue spopularyzował fotografię medyczną i leczenie psychiatryczne oraz zachęcił Nowy Jork do podejmowania zintegrowanych działań w dziedzinie zdrowia publicznego. Ostatnie dekady XX wieku przyniosły szerzącą się przestępczość, narkomanię i bezdomność – problemy, które postawiły pod znakiem zapytania przetrwanie szpitala publicznego. Dopiero kryzys AIDS ugruntował trwałą pozycję Bellevue jako największego gwaranta bezpieczeństwa w Nowym Jorku, kultowego szpitala ostatniej szansy.

Najbardziej kontrowersyjna książka Jürgena Thorwalda.
Zanim ginekologia stała się tym, co znamy dziś, trwał horror.
Lekarze, czy jak ich nazywano „rzeźnicy”, prześcigali się, kto szybciej wytnie macicę, odbierze poród kleszczami czy usunie torbiel. Z biegiem czasu okazało się, że wzbudzające zachwyt operacje chirurgiczne i sprawne posługiwanie się skalpelem bardziej służyły sławie ginekologów niż zdrowiu pacjentek, które zbyt często kończyły na cmentarzu. Gdy pojawiali się lekarze chcący ulżyć pacjentkom, stawali się tematem kpin, tracili prawo wykonywania zawodu, a nawet trafiali przed sąd. Innych chciano wieszać. Konserwatyści wołali, że kobieta ma rodzić w bólu, bo tak napisano w Biblii. I że badanie lekarskie powinno być przyzwoite. Prekursorom nowoczesnej diagnostyki nie było łatwo.
Jürgen Thorwald opisuje tych, dzięki którym udało się zmniejszyć śmiertelność rodzących, a także tych, dzięki którym badanie lekarskie nie kończyło się powikłaniami i stanem zapalnym, oraz tych, dzięki którym mamy dziś całą gamę środków antykoncepcyjnych.
Thorwald znów serwuje fascynującą opowieść o historii medycyny. Z niezwykłą precyzją opisuje rozwój metod i narzędzi chirurgicznych niezbędnych do leczenia najbardziej intymnej części ciała kobiety. Autor niejednokrotnie przełamuje wstydliwe tabu i odkrywa pilnie strzeżone tajemnice.
Jürgen Thorwald (1915–2006) – niemiecki pisarz, dziennikarz i historyk, szczególnie znany z książek opisujących historię medycyny sądowej i II wojny światowej. Autor takich bestsellerów jak Stulecie chirurgów, Triumf chirurgów, Dawna medycyna, jej tajemnice i potęga, Stulecie detektywów, Godzina detektywów, Pacjenci czy Męska plaga.

Jakie choroby leczono psim sadłem?
Na czym polegało zamawianie choroby?
W czym miało pomóc kobietom parzenie nóg w gorącej wodzie?

Stefan Giebocki opisuje przedwojenną pracę wśród ludności robotniczej i chłopskiej. Codzienną walkę z epidemiami chorób zakaźnych, skutkami przerywania ciąży, szerzącymi się chorobami wenerycznymi, zabobonami oraz symulantami. Ukazuje trudną sytuację pacjentów, którzy ¬– pozbawieni pracy i możliwości leczenia – umierali w męczarniach.

W 1913 r. alzacki lekarz, filozof, teolog, muzykolog i niezrównany odtwórca dzieł Bacha zabrał swoje ukochane pianino i wraz z żoną, Heleną Breslau, wyruszył do Afryki Równikowej. Pisał: „Chciałem być lekarzem, aby móc pracować nie mówiąc. Podczas wielu lat pełniąc z przyjemnością funkcję profesora teologii i kaznodziei nadużywałem słów. Teraz moja nowa działalność będzie polegała nie na mówieniu o religii miłości, lecz na jej urzeczywistnianiu”. W Lambaréné (w dzisiejszym Gabonie) założył szpital. W 1952 r. otrzymał za swoją działalność Pokojową Nagrodę Nobla. Nazywał się Albert Schweitzer.
Kilkadziesiąt lat później w to samo miejsce przybyła wraz z mężem polska kardiolog, Halina Kalejta-Petrykowska. W szpitalu mieli pracować przez dwa lata. Zostali sześć.
Moja Afryka to bardzo osobiste spojrzenie na Afrykę Równikową oczami pracującego tam lekarza. Piękna, wyważona opowieść o niezwykle intensywnym momencie życia i realizacji idealistycznego marzenia. Jest w niej mądrość, pokora i Afryka.

Oddając w ręce Czytelników tę niezwykłą książkę nie mogę obiecać Państwu łatwej lektury. Przeciwnie – nie jeden raz żal ściśnie wam gardło i w oczach pojawią się łzy uniemożliwiające czytanie. Tak strasznych cierpień, tylu okrutnych zbrodni nie wymyśliłby najbardziej pomysłowy scenarzysta filmów grozy. A przecież wszystko to wydarzyło się naprawdę. Zbrodnie hitlerowskiej medycyny są tak odrażającym epizodem współczesnych dziejów, że wręcz odruchowo spychamy wiedzę o nich na peryferie świadomości. Do dziś świat bez powodzenia szuka odpowiedzi na podstawowe pytanie – dlaczego cywilizowany i kulturalny naród niemiecki, żyjący razem z innymi w sercu Europy od kilkunastu wieków, został na czas tych kilkunastu lat owładnięty tak szaleńczym bestialstwem, że sam postawił się poza marginesem człowieczeństwa? Wydaje się, że nigdy nie pojmiemy czemu doszło do tych strasznych zbrodni. Można pojąć działania poszczególnych psychopatów, dewiantów moralnych bez krztyny sumienia, którzy niestety istnieją zawsze i wszędzie; ale dziesiątki, setki takich indywiduów w gronie najszlachetniejszego zawodu lekarskiego to nie biologiczna aberracja, lecz zatrważający owoc zbrodniczej ideologii. Jednakże musiało być coś jeszcze, bo jakże wyjaśnić fakty, że nawet wśród lekarzy z SS były, pojedyncze co prawda, przypadki odmowy udziału w zbrodniach ? Wiadomo, że decydująca okazała się toksyczna mieszanka nacjonalizmu, rasizmu i totalitaryzmu. Ale jak widać nie tłumaczy to wszystkiego, co działo się w tych strasznych dla Europy i całego świata latach pierwszej połowy XX wieku.

Wiesław Krakowski – lekarz chirurg z ogromnym doświadczeniem zawodowym, zdobytym także poza granicami Polski, ze znaczącymi sukcesami w sporcie (tenis i lekkoatletyka), miłośnik narciarstwa alpejskiego i żeglarstwa, jest także obdarzony talentem pisarskim. Posiada dar dostrzegania i opisywania złożonych zjawisk otaczającego go świata.

Tym razem, w piątej z kolei książce, wziął na warsztat pisarski swoje życie, sięgając aż do dzieciństwa. Opisuje fakty z życia osobistego, a także fascynujące przygody, jakie mu było dane przeżyć. Najwięcej uwagi poświęcił swojej największej pasji – chirurgii, przedstawiając niezwykle interesująco poszczególne etapy własnego rozwoju zawodowego, przywołując nieraz dramatyczne chwile związane z ratowaniem zdrowia i życia ludzi.

W swoich wspomnieniach nie zapomina też o tych wszystkich, z którymi dane mu było współpracować. Ustosunkowuje się do zachodzących w tym czasie zmian społecznych i politycznych. Z całą otwartością i szczerością odnosi się do aktualnej sytuacji w lecznictwie. Ubolewa, że mimo ogromnego postępu medycyny współczesnej, wielu wprowadzonych reform, systematycznie pogarsza się sytuacja pacjenta, chory traci, a może już utracił swoją podmiotowość. Autor, lekarz z powołania, niezmiernie ceniony przez pacjentów, jak mało kto ma do tego prawo.

Nowa książka Wiesława Krakowskiego to nie tylko zwykłe wspomnienia starego chirurga, to także zaproszenie do refleksji, do dyskusji nad tym, o czym autor pisze.
Elżbieta Pawlicka