Belgiem być Fikcja i tożsamość we francuskojęzycznej literaturze Belgii (od końca XIX do początku XXI wieku)

Czasopismo naukowe „Wortfolge. Szyk Słów”, wydawane przez Instytut Filologii Germańskiej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, będzie się ukazywać raz w roku w wersji drukowanej i elektronicznej. Niemiecko-polski tytuł oznacza, że periodyk stawia sobie za cel nie tylko przedstawianie i upowszechnianie problemów literatury, języka i kultury niemieckojęzycznego obszaru językowego, lecz także pośredniczenie w wymianie myśli między humanistyką niemiecką i polską oraz komparatystyczne podejście do prezentowanych zagadnień. Czasopismo będzie miało charakter interdyscyplinarny, ale pozostanie wierne podstawowym obszarom filologii: językoznawstwu i literaturoznawstwu. Skierowane jest przede wszystkim do przedstawicieli humanistyki uniwersyteckiej oraz wszystkich zainteresowanych literaturą, kulturą i językiem niemieckim.

Antologia przekładów kilkudziesięciu tekstów dotyczących rozmaitych aspektów badań nad pamięcią. Redaktorzy i tłumacze dobrali je w taki sposób, by publikacja w pełni odzwierciedlała różnorodność zagadnień podejmowanych w ramach memory studies.

Materiały zostały zgrupowane w dziewięciu działach tematycznych, ukazujących problem pamięci kulturowej w kontekście antropologii ciała, rzeczy, mediów, przestrzeni, a także różnych odmian antropologii społecznej i historycznej. Wybrano teksty autorstwa najważniejszych współczesnych badaczy oraz teksty dawniejsze, stanowiące podbudowę lub ważny kontekst dla dorobku współczesnych autorów.

Celem twórców antologii jest podsumowanie memory studies jako nowoczesnej dziedziny badań i refleksji antropologicznej oraz udostępnienie polskim czytelnikom nietłumaczonych dotychczas, istotnych dla tej dziedziny artykułów i rozpraw powstałych w ostatnich dekadach w Europie i Stanach Zjednoczonych. Publikacja adresowana jest do studentów i pracowników naukowych kierunków humanistycznych, a w szczególności kulturoznawstwa, socjologii, historii.

Publikacja adresowana jest do szerokiego grona odbiorców – zarówno do zawodowców, jak i amatorów z różnych powodów zajmujących się problematyką pamięci zbiorowej, teoretyków oraz praktyków. Antologia będzie stanowiła cenne źródło dla studentów i naukowców, proponując kilka płaszczyzn uporządkowania materiału dotyczącego badań nad kulturą pamięci.

[…] Antropologia pamięci została zaprojektowana w taki sposób, by mogła służyć zarówno pracownikom naukowym, którzy potrzebują przewodnika po współczesnym krajobrazie badań pamięci, jak i studentom i studentkom. [Korzystając z] Antropologii… bez trudu można by przeprowadzić klasyczny, trzydziestogodzinny kurs akademicki, podzielony na piętnaście spotkań. […] Dobór tekstów pokazuje, że pamięć jest uniwersalną kategorią, bez której kultura byłaby niemożliwa: tak dziś, jak i dawniej.
(Z recenzji prof. Magdaleny Saryusz-Wolskiej)

*********

Anthropology of Memory

An anthology of translations of several dozen texts on various aspects of memory studies as a modern field of research and anthropological reflection. The texts present the problem of cultural memory in the context of anthropology of the body, things, media, space, as well as different types of social and historical anthropology.

*********

Paweł Majewski (ur. 1978) – literaturoznawca i historyk kultury, pracownik Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, autor m.in. "Między zwierzęciem a maszyną. Utopia technologiczna Stanisława Lema" (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007, wyd. ang. 2018), "Pismo, tekst, literatura. Praktyki piśmienne starożytnych Greków i matryca pamięci kulturowej Europejczyków (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013), Tekstualizacja doświadczenia (Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2015), Lew, który mówi. Esej o granicach językowego wyrazu doświadczenia (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2018), Święto języka. Szkice o relacjach między światem, słowem a umysłem ludzkim (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2019), współautor m.in. Kulturologia polska XX wieku. Tom 1-2 (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013), Racjonalność a umysł piśmienny (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2014), Antropologia pamięci. Zagadnienia i wybór tekstów (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2018), Chopinowskie igrzysko. Historia Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina 1927-2015 (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2020).

Cyberkultura i krytyczne studia nad jej historią oraz konstytuowaniem się jako nowego paradygmatu kulturowego stanowią jeden z najważniejszych fenomenów technospołeczeństwa, którego funkcjonowanie determinują nowe media cyfrowe oraz sieć. Fundamentalną tezą, wyznaczającą kierunek podejmowanych w niniejszej pracy teoretycznych i interpretacyjnych wysiłków, jest przekonanie, że cyberkultura opiera się na syntopii sztuki, nauki i technologii. Nim jednak zdefiniowana zostaje cyberkultura zarysowane są historyczne konteksty tego zjawiska. Koncepcje trzeciej kultury i Nowego Renesansu, zaproponowane przez Johna Brockmana, traktuję jako bazę teoretyczną dla formowania się społeczeństwa sieci. Cyberkulturę uznać należy za zwieńczenie procesów zapoczątkowanych w latach 60. wystąpieniami kontrkulturowymi.

Rozdział drugi szeroko rozwija koncept syntopii sztuki, nauki i technologii. Sztuka technologii i technologie sztuki odwołują się do zaplecza naukowego, korzenie tego zjawiska tkwią w pierwszych manifestacjach sztuki komputerowej w latach 60. Po zdefiniowaniu cyberkultury w rozdziale trzecim w kolejnym rozpatrywane jest miejsce sztuki w cyberprzestrzeni i cyberkulturze.

W rozdziale piątym przedstawione są kluczowe dla cybersztuki formy partycypacji, to znaczy zagadnienia interaktywności (i interpasywności), immersji i interfejsu. Rozdział szósty poświęcony jest teorii i praktyce dokumentacji oraz prezentacji sztuki mediów cyfrowych w dobie rewolucji informatycznej i telematycznej. Kluczowe pojęcia oddające zmieniające się warunki kultury zorientowanej dotychczas na magazynowaniu, a obecnie na transmisji danych, to immaterialność, meatmedialność i sieciowość. Archiwa bez fizycznej lokalizacji, platformy sieciowe przejmujące rolę galerii, muzeów, bibliotek i magazynów wyznaczają zupełnie nowe standardy myślenia o funkcjonowania sztuki w obiegu publicznym.

W ostatnim rozdziale podejmowane są zagadnienia wirtualnych muzeów jako nowego terytorium sztuki, zarówno tej posługującej się tradycyjnymi mediami, jak i cybersztuki. Cyberkulturę traktuję w zakończeniu pracy jako rodzaj rewitalizacji ekonomii i kultury daru proklamującej w digitalnej rzeczywistości nową rewolucję życia codziennego.

Książka wyrasta z niezwykle ambitnego zamierzenia, Autorka chce bowiem zrekonstruować współczesną wizję podmiotu, niezależnie od różnic zachodzących między poszczególnymi autorami i szkołami filozoficznymi. (...) Wprawdzie przedstawiciele poszczególnych szkół filozoficznych akcentują raczej różnice niż podobieństwa między swoimi doktrynami, to jednak podzielają również wspólne przekonania, nawet jeśli nie są tego świadomi. Założenie to, samo w sobie racjonalne i uzasadnione, pozwoliło Katarzynie Gurczyńskiej-Sady oryginalnie i twórczo spojrzeć na jeden z najważniejszych sporów filozoficznych nowożytności, dotyczący natury podmiotu oraz jego relacji do świata. Autorka próbuje zrekonstruować wizję podmiotu (czy raczej – destrukcji podmiotu), charakterystyczną dla wieku XX (...). Z dużym znawstwem kreśli najpierw destrukcję podmiotu rozumianego jako substancjalna dusza, potem także destrukcję podmiotu utożsamianego z ciałem, rozpływającego się w rozmaitych językowych grach, stylach życia czy społecznych funkcjach. Znakomite analizy zarówno podmiotu kartezjańskiego, jak też jego współczesnych krytyk, zdradzają z jednej strony nieprzeciętną erudycję Autorki, z drugiej – bardzo rzadką umiejętność swobodnego poruszania się po tekstach tak różnych filozofów, jak Wittgenstein, Scheler, Heidegger, Sartre, Foucault, Nietzsche, Gadamer, Deleuze, Kant, Husserl, Fleck, Merleau-Ponty czy Arendt. W moim odczuciu trafną diagnozą jest przekonanie Autorki, iż destrukcja podmiotu wiąże się z jednej strony z roztopieniem go w języku (...), z drugiej – z jego transcendencją, polegającą jednak nie na przekraczaniu siebie (jak przyjmowała tradycyjna filozofia metafizyczna), lecz z zaangażowaniem w społeczny wymiar istnienia. Podmiot przestaje być bowiem substancjalnym indywiduum, stając się niesamodzielnym elementem wielu różnych, nadrzędnych względem niego, struktur, grup czy całości (przyjmujących każdorazowo enigmatyczną formę nieokreślonego „my”). Zjawisko to powoduje nie tylko desubstancjalizację podmiotu, lecz wprost jego całkowite rozproszenie w płynnych strukturach względem niego zewnętrznych.



Z recenzji wydawniczej prof. Ireneusza Ziemińskiego



Katarzyna Gurczyńska-Sady jest kierownikiem Katedry Filozofii Kultury w Instytucie Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie. Opublikowała m.in. książki Metafizyczne tezy Traktatu logiczno-filozoficznego Ludwiga Wittgensteina (2000), Podmiot jako byt otwarty : problematyka podmiotowości w późnych pismach Wittgensteina (2007) oraz wspólnie z Wojciechem Sady Wielcy filozofowie współczesności (2012). Obecnie pochłaniają ją dociekania nad etycznymi konsekwencjami nowego obrazu podmiotu, jaki wyłania się z prac najwybitniejszych filozofów XX wieku.

Analizując twórczość Petera Taylora (1919-1994), autorka podejmuje w książce temat współczesnej kobiecości amerykańskiego Południa jako praktyki performatywnej. Wychodząc z założenia, że kobiecość ta zasadza się na modelu "Idealnej Opiekunki" kultury Południa, oraz że ten ostatni jest "regionalnie nacechowanym" rozwinięciem XIX-wiecznego ideału Prawdziwej Kobiecości, ukazuje, jak model ów wpływał i nadal wpływa na trzy analizowane grupy kobiet Południa: białe mężatki z klasy uprzywilejowanej, białe kobiety niezamężne oraz kobiety czarne.

Książka jest próbą zademonstrowania, iż koncepcja "Idealnej Opiekunki", którą krytyka genderowa swojego czasu uznała za opresyjny model kobiecości, może być również postrzegana jako specyficznie twórczy sposób radzenia sobie z ograniczeniami narzucanymi kobietom Południa przez kulturę, którą przychodzi im się "opiekować".

Cywilizacja łacińska, a wraz z nią chrześcijaństwo dotarło do Dźwierzut i okolicznych miejscowości w XIV stuleciu z przybyciem Zakonu Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego. W swych dziejach mieszkańcy posługiwali się trzema nazwami miejscowości. Pierwsza to pruska – Swersutten, druga, funkcjonująca najdłużej – Mensguth, i trzecia od 1945 r. – Dźwierzuty. Pierwszą niewielką świątynię wybudowano jeszcze przed lokacją miejscowości w 1438 r. Przed sekularyzacją zakonu krzyżackiego w parafii posługiwali duchowni Kościoła rzymskokatolickiego. Od roku 1525 przez długie lata mieszkańcom Dźwierzut Słowo Boże głosił Kościół ewangelicki. Kościół katolicki ponownie mógł wrócić ze Słowem Bożym do swych nielicznych wiernych dopiero w połowie dziewiętnastego stulecia. Pierwszym stałym duszpasterzem w Dźwierzutach był ks. Michał Klement, posługujący od 1871 r., a pierwszym proboszczem – ks. Andrzej Huhmann. Nowo wybudowaną świątynię konsekrował ks. bp Filip Krementz w 1884 r. W czasie II wojny światowej świątynia nie została zniszczona. Pierwszym proboszczem po zakończeniu działań wojennych był ks. Jan Wilusz. Po roku 1945 nastąpiły olbrzymie zmiany społeczne, polityczne i konfesyjne. Ludność napływowa to przede wszystkim Polacy i katolicy, którzy od tej pory w parafii stanowili ogromną większość. Najdłużej duszpasterzującym w parafii Dźwierzuty proboszczem, bo aż 35 lat, był ks. Henryk Ostrowski. Od 2007 r. proboszczem jest ks. Jarosław Wiszowaty.