Bending Adversity

[…] Współczesne krytyczne wobec Birmy zachodnie, bliskowschodnie i nadwiślańskie głosy, słusznie oburzając się na prześladowania Rohingya, nie biorą wszakże pod uwagę ogromu zmian, jakie zaszły nad Irawadi, oraz specyfiki tego kraju. Lektura „Złotej ziemi” z pewnością im się przyda. Będąc świetnym zapisem chwili tuż przed zmianami, książka ta oferuje rzecz w obserwowaniu rzeczywistości birmańskiej bezcenną: perspektywę. Uświadamia, jak daleko Birma doszła w ciągu dekady. Pozwala spojrzeć na ten kraj i gnębiące go problemy z dystansu, z większą empatią. Powinna stać się lekturą obowiązkową dla każdego, kto nie pamięta Birmy sprzed 2011 roku (a tym, którzy pamiętają, z pewnością pomoże przypomnieć sobie, jak źle się działo w kraju pod generalskim butem). Po jej przeczytaniu spojrzenie na Birmę powinno stać się bardziej zniuansowane, głębsze.

Birma wciąż czeka na swoją „jedność w różnorodności”, na rozwiązanie etnicznego węzła gordyjskiego. Wciąż trwa mierzenie się z niejednoznacznym dziedzictwem kolonialnym. Nie zmienił się również – wzrósł wręcz – polityczny kult Aung Sana, założyciela państwa. Utrzymało się uwielbienie dla jego córki, Aung San Suu Kyi, i to mimo pięciu lat jej rządów, co wiązało się z koniecznością pójścia na liczne kompromisy moralno-polityczne. Birmańczycy – inaczej niż Zachód – świetnie rozumieją tę cenę i wciąż stoją za Suu Kyi murem. Bo jest dla nich niczym symboliczna tarcza, broniąca przed generałami. Ludzie w Birmie – zarówno Birmańczycy, jak i mniejszości – doskonale pamiętają uchwycone w „Złotej ziemi” przez Bogdana Góralczyka „długie trwanie” rządów Tatmadaw i za żadne skarby świata nie chcą by się powtórzyło. Niestety, mroczne widmo ery generałów powróciło 1 lutego 2021 roku, ponownie sprawiając, że Złota Ziemia roni łzy.

dr hab. Michał Lubina

Instytut Bliskiego i Dalekiego Wschodu UJ





Prof. zw. dr hab. Bogdan J. Góralczyk, politolog i sinolog, b. dyplomata, publicysta, wykładowca w Centrum Europejskim Uniwersytetu Warszawskiego i jego były dyrektor. W latach 2003–2008 był ambasadorem RP w Tajlandii, akredytowanym również w Republice Filipin i Związku Mjanma. Do Mjanmy – Birmy – później jeszcze wielokrotnie jeździł. Specjalizuje się we współczesnych stosunkach międzynarodowych, w tym w zagadnieniach globalizacji, tematyce europejskiej oraz rynków i przemian zachodzących w Azji. Szczególnie dogłębnie zbadał specyfikę, rolę i zmiany dokonujące się w Chinach i na Węgrzech (znając języki obu krajów), czego najlepszym dowodem są dwie książki wydane nakładem Wydawnictwa Dialog: „Wielki Renesans. Chińska transformacja i jej konsekwencje” (2018) oraz „Węgierski syndrom Trianon” (2020).

Czy można opowiedzieć Chiny za pomocą zaledwie dziesięciu słów?
Yu Hua udowadnia, że nie potrzeba więcej.

Dziesięć pojęć, na pozór niemających ze sobą nic wspólnego. Mao Zedong i podróbki, rewolucja i bujanie. Zabierają w fascynującą podróż po przeszłości i teraźniejszości, niby odległych, a jednak nierozerwalnie związanych. Yu Hua patrzy na rewolucję kulturalną oczami dziecka ochlapanego krwią rozstrzeliwanych skazańców, opowiada o jałowej egzystencji wyrwizęba, pisze o przemocy i nudzie, o szaleństwie rewolucji i euforii bogacenia. Pokazuje absurdy dawnych i nowych Chin. Bawi, choć często przez łzy.

Dziesięć słów-kluczy otwiera przed nami świat paradoksów. Pokazuje Chiny, w których ludzie handlują krwią, gdzie moralność nie istnieje, a umiejętność bujania jest cnotą. To Chiny widziane oczami znakomitego chińskiego pisarza. To opowieść gawędziarza, pełna pasji, humoru, farsy i złości. Napisana bez dystansu.

Ambicja Xi Jinpinga wobec Chin jest fascynująca, ale w ostateczności może okazać się anachronizmem. Pod względem politycznym usiłuje odtworzyć zmilitaryzowaną partię-państwo jako skutecznego budowniczego suwerenności narodowej. Pod względem gospodarczym usiłuje rozwijać Chiny odgórnie zamiast tworzyć indywidualistyczne i innowacyjne społeczeństwo oparte na zrównoważonych instytucjach działających na podstawie zasad legitymizacji. W polityce zagranicznej dąży do opartej na sile polityki sąsiedzkiej, w której Chiny podporządkowują sobie małe kraje w swojej strefie wpływów, oraz do ustalenia relacji „wielkiej potęgi” ze Stanami Zjednoczonymi i Rosją. Krótko mówiąc, wygląda na to, że Xi chce połączyć XIX-wieczną geopolitykę z XX-wieczną leninowską polityką, aby zdobyć przewagę w zglobalizowanym świecie XXI wieku.

Oto wspaniała synteza i błyskotliwa analiza chińskiej polityki, z prowokującą do myślenia częścią dotyczącą przyszłości. Jean-Pierre Cabestan, autor Polityki zagranicznej Chin, Hong Kong Baptist University

W historii narodu bywają punkty przełomowe. W swej przenikliwej i celnej książce, François Godement – wybitny europejski ekspert do spraw Chin – skupia się na krótkim, trzyletnim okresie, w którym Chiny zaczynają prezentować twardsze podejście zarówno do spraw wewnętrznych, jak i międzynarodowych. Jego analiza pozwala zrozumieć tę „nową normę” i stanowi trzeźwe spojrzenie na perspektywę dalszych rządów Xi Jinpinga.
David Shambaugh, The George Washington University, The Brookings Institution

François Godement – jeden z najwybitniejszych znawców współczesnych Chin, profesor paryskiego Instytutu Nauk Politycznych, dyrektor azjatyckiego programu European Council on Foreign Relations, twórca Asia Center IFRI, redaktor naczelny kwartalnika „China Analysis”.

Prezentowany sylabus japońskiej kultury współczesnej można też określić mianem vademecum („pójdź ze mną”), czyli niestandardowego podręcznika, w którym autor zaprasza do pełnej emocji i intelektualnej przygody z niezwykłą kulturą wytworzoną przez Japończyków u brzegów Azji Wschodniej. Zaproszenie to kieruje nie tylko do studentów japonistyki, lecz przede wszystkim do licealistek i licealistów interesujących się literaturą, mangą, anime i filmem, a nawet rzemiosłem i kuchnią japońską. Czytelnik znajdzie w tej książce wskazówki prowadzące do fascynacji (miwaku) podstawowymi dziedzinami symbolicznej twórczości japońskich pisarzy i artystów oraz do profesjonalnej znajomości tych zagadnień. A może nawet zgodzi się z przekonaniem autora, że wszelkie sukcesy Japonii wynikają z dbałości o wysoki poziom edukacji wszystkich obywateli Kraju Kwitnącej Wiśni od połowy XIX wieku?

Autor książki próbuje znaleźć przyczyny, które w ostatnich dwudziestu latach doprowadziły do tak znacznego nasilenia aktów przemocy w Indiach, że przyjęła ona w istocie postać endemiczną. Konflikty kastowe i wyznaniowe, krwawe rozruchy pomiędzy muzułmanami i hindusami, wojna domowa w Pendżabie i Kaszmirze, działania skrajnych ugrupowań lewackich w środkowych Indiach oraz powstańców w Asamie i Nagalandzie zdają się przeczyć rozpowszechnionej tezie o Indiach kierujących się starożytną tradycją ahinsy, czyli nie-przemocy. Autor analizuje koncepcję ahinsy od czasów starożytnych do Mahatmy Gandhiego, przedstawiając wpływ, jaki wywierała ona na polityczne zachowania mieszkańców Indii. Bada także interakcję zachodzącą pomiędzy tradycyjnymi normami społecznymi oraz sposobami organizowania się Indusów, a nowoczesnym, demokratycznym systemem politycznym, wprowadzonym w 1947 roku po wycofaniu się Brytyjczyków z Indii.
Zdaniem autora źródła konfliktu tkwią w niedopasowaniu systemu politycznego „przeszczepionego” z Europy do społeczeństwa o zupełnie odmiennej tradycji politycznej, kierującego się odmiennym zestawem wartości.

Odkąd załamał się porządek polityczny na Wschodzie, exodus trwa. Egipt, Somalia, Libia, Erytrea, Jemen, a zwłaszcza Syria – z każdego z tych państw dziesiątki tysięcy uchodźców co roku, ryzykując życie, próbuje przedostać się przez Morze Śródziemne, by uciec od wojen, dyktatur i biedy. By móc żyć bez lęku.
Czeski fotograf Stanislav Krupař i niemiecki reporter Wolfgang Bauer postanowili przebyć drogę, którą pokonują uciekinierzy. Zmienili tożsamość, zaufali przemytnikom i przyłączyli się do Syryjczyków, którzy próbują przedostać się z Egiptu do Włoch. Plan dziennikarzy szybko zweryfikowała rzeczywistość – zostali deportowani, zanim zdążyli postawić nogę na statku, którym mieli dopłynąć do wolności. Udało się im jednak utrzymać kontakt z poznanymi uchodźcami i zrelacjonować ich ciężką walkę o lepsze życie, w której do samego końca nie można być pewnym wygranej.
„Przez morze" pokazuje prawdziwych ludzi, nie kolejne liczby w statystykach. Syryjczyków, z których każdy ma inną historię. To również opowieść o wspólnocie, która tworzy się, kiedy przyświeca jej jeden cel – wolność. Książka Bauera to apel do Europy, aby dostrzegła najbardziej potrzebujących.