Biologia, czyli sens życia

W budowie układu nerwowego człowieka i zwierząt oprócz neuronów uczestniczy również tkanka glejowa zwana neuroglejem. Oligodendrocyty (OLGs) obecne w substancji białej i szarej ośrodkowego układu nerwowego (OUN) są niewielkimi komórkami ze skąpą ilością wypustek, regularnym jądrem komórkowymi oraz typowymi organelami komórkowymi w cytoplazmie. Dość długo utrzymywał się pogląd, że OLGs towarzyszą włóknom nerwowym,
a ich rola kończy się w momencie zakończenia mielinizacji. Badania histochemiczne wykazały, że OLGs są głównymi komórkami OUN, gromadzącymi żelazo, które jest niezbędne neuronom do ich przemian metabolicznych, a najlepiej poznaną funkcją tych komórek jest udział w procesie mielinizacji.
Tematyka niniejszej pracy dotyczyła analizy porównawczej w wybranych obszarach mózgowia dorosłych samców i samic czterech gatunków zwierząt, lokalizacji i morfologii OLGs, komórkowej i regionalnej dystrybucji żelaza, zawartości gleju immunoreaktywnego dla zasadowego białka mieliny (MBP), gęstości i rozmiaru OLGs oraz ustalenia masy cząsteczkowej białka MBP. Badania przeprowadzono w pięciu obszarach mózgowia, tj. korze mózgu (CCER), hipokampie (Hip), istocie szarej okołowodociągowej (PAG), spoidle wielkim (CC) oraz torebce wewnętrznej (IC) u samców i samic czterech gatunków zwierząt: norki amerykańskiej (Neovison vison), lisa rudego (Vulpes vulpes), konia domowego (Equus caballus) i bydła domowego (Bos taurus). Każdy gatunek reprezentowany był przez sześć dorosłych zwierząt obu płci.
W niniejszej pracy zwrócono szczególną uwagę na lokalizację, morfologię oraz właściwości OLGs w mózgowiu samic i samców dorosłych osobników wybranych gatunków ssaków. Uzyskane wyniki wskazują, że OLGs niezależnie od umiejscowienia są głównymi komórkami OUN gromadzącymi żelazo, utrzymującymi jego homeostazę w mózgowiu, a przez to zaangażowane są w przemiany metaboliczne neuronów. Przeprowadzona analiza wykazała istotne znaczenie tych komórek glejowych u dorosłych osobników, niezależnie od płci, w korelacji OLG – włókno mielinowe, nawet po zakończonym procesie tworzenia osłonki mielinowej. Wykazano, że zaangażowanie tych komórek jest procesem fizjologicznym, który przebiega w podobny sposób przez całe życie osobników i aktywnie oddziałuje na neurony oraz przemiany mieliny. Na podstawie przeprowadzonej analizy ekspresji białka MBP wykazano występowanie dymorfizmu płciowego u badanych gatunków zwierząt. Uzyskane wyniki wskazują, że funkcje tych komórek glejowych nie ograniczają się jedynie do procesów tworzenia osłonki mielinowej u młodych osobników, ale również pełnią istotną rolę w dorosłym mózgowiu u zwierząt. Poza wartością poznawczą uzyskane wyniki mają również aspekt praktyczny z punktu widzenia nauk klinicznych.

Książka prezentuje szeroki zakres wiedzy z zakresu genetyki człowieka i zastosowań biologii molekularnej w medycynie. Przedstawione są w niej ważne działy medycyny, w których istotną rolę odgrywa analiza kwasów nukleinowych, proces będący wyzwaniem dla nauki na najbliższe dziesięciolecia.

Nowe wydanie obejmuje:

- podstawy genetyki i genomiki,
- metody i narzędzia analizy molekularnej i bioinformatycznej genomu,
- zasady dziedziczenia i podstawy zmienności,
- mechanizmy powstawania różnorodności genetycznej w populacji ludzkiej,
- genetykę metabolizmu ksenobiotyków – farmakogenetykę i nutrigenetykę,
- podstawy patologii molekularnej chorób dziedzicznych,
- podstawy onkologii i immunogenetyki,
- diagnostykę molekularną chorób genetycznie uwarunkowanych (aberracje chromosomowe, choroby monogenowe, kompleksowe, nowotworowe, mitochondrialne, infekcyjne i inwazyjne),
- leczenie, poradnictwo genetyczne i profilaktykę chorób genetycznie uwarunkowanych,
- zastosowania biologii molekularnej,
- prawne i społeczne aspekty badań genetycznych,
- dokumenty z praktyki laboratorium genetycznego.

Trzecie wydanie podręcznika zostało uaktualnione i uzupełnione. Dodano m.in. informacje o nowych metodach analizy genomu. W nowym rozdziale BIOINFORMATYKA omówiono zasoby dostępne w sieci - istniejące bazy danych i programy ułatwiające informatyczną obróbkę sekwencji nukleotydów i białek, a w rozdziale NUTRIGENETYKA - wzajemne relacje między informacją osobniczą zapisaną w genomie a środowiskiem. Przedstawiono tu też genetycznie uwarunkowane zależności metabolizmu składników odżywczych. Ważnym zagadnieniem poruszonym w książce, a niespotykanym w innych tego typu podręcznikach, są prawne i społeczne dylematy współczesnej genetyki.

Książka adresowana do szerokiego grona odbiorców: studentów medycyny, farmacji, biologii, biotechnologii, inżynierii genetycznej; pracowników naukowych, doktorantów, lekarzy specjalizujących się w genetyce klinicznej i laboratoryjnej genetyce medycznej, lekarzy wszystkich specjalności zainteresowanych genetyką człowieka i badaniami diagnostycznymi chorób genetycznie uwarunkowanych; diagnostów laboratoryjnych, pracowników firm farmaceutycznych, a także wszystkich, którzy chcieliby poszerzyć swoją wiedzę z zakresu genetyki człowieka.

Autorzy podręcznika to uznane autorytety z dorobkiem w zakresie genetyki medycznej, zastosowań biologii molekularnej w medycynie oraz aspektów prawnych badań genetycznych. Są nimi: Jerzy Bal, Ewa Bartnik, Ewa Bocian, Ewa Brojer, Barbara Czartoryska, Władysława A. Daniel, Janusz Fiett, Alain Fischer, Marek Gniadkowski, Piotr Grabarczyk, Józef Kapusta, Piotr Kozioł, Janusz Limon, Barbara Lisowska-Grospierre, Tadeusz Mazurczak, Norman J. Pieniążek, Jacek Pietrzyk, Tomasz Pniewski, Marek Safjan, Janusz A. Siedlecki, Anna Tylki-Szymańska, Joanna Wiszniewska, Wojciech Wiszniewski, Ewa Ziętkiewicz.

Jest to tłumaczenie ósmego wydania bardzo popularnego w świecie podręcznika biologii roślin, który w niezwykle przystępny sposób przedstawia przegląd zagadnień tworzących szeroko rozumianą naukę o roślinach, od biologii i energetyki komórki roślinnej począwszy, poprzez genetykę i ewolucję roślin, budowę i rozwój roślin okrytonasiennych, fizjologię roślin nasiennych, skończywszy na szeroko pojętej ekologii, ze szczególnym podkreśleniem znaczenia roślin w różnych środowiskach życia na Ziemi.

W podręczniku położono akcent na przejrzystość. Podano definicję każdego wprowadzanego terminu oraz zilustrowano opisane zjawiska i procesy rysunkami oraz zdjęciami, w tym również mikrofotografiami z mikroskopu elektronowego.

Każdy rozdział rozpoczyna się fotografią z podpisem, który odnosi się bezpośrednio do jego treści merytorycznej. Rozdział ten zawiera: streszczenie, pytania kontrolne związane z tekstem, podsumowanie oraz pytania, na które odpowiedzi Czytelnik powinien poznać podczas lektury.

Wydanie polskie podzielone jest na dwie części.

W części pierwszej w sekcji znajduje się wprowadzenie do botaniki, biologia komórki roślinnej ze szczegółowym omówieniem budowy molekularnej, cyklu komórkowego i przemieszczania się substancji do i z komórek. Następnie przedstawiono energetykę komórki roślinnej od przepływu energii, poprzez oddychanie komórkowe aż do wyjaśnienia procesu przechwytywania i przekształcania energii słonecznej w energię chemiczną podczas fotosyntezy. Sekcja dotycząca genetyki i ewolucji poświęcona jest rozmnażaniu płciowemu, dziedziczności i ekspresji genów, a także technologii rekombinacji DNA, biotechnologii roślin i genomice. Wiele miejsca poświęcono Darwinowskiej teorii ewolucji opartej na doborze naturalnym, genetyce populacyjnej i izolacji genetycznej. Sekcja dotycząca różnorodności zwraca uwagę na efekty ewolucji, czyli na liczne i różnorodne gatunki organizmów zamieszkujących obecnie naszą biosferę.
Część pierwszą kończy sekcja poświęcona związkom roślin i ludzi. Znajdują się w niej informacje o powstaniu i rozwoju rolnictwa, jego wpływie na wzrost liczby ludności, informacje o zielonej rewolucji i przyszłości rolnictwa. Nie zabrakło też informacji o leczniczych właściwościach roślin. W części drugiej opisano budowę i rozwój roślin okrytonasiennych. Sekcję tę rozpoczyna tematyka związana z powstawaniem i rozwojem zarodka, czyli embriogenezą. W czasie tego procesu ustalony zostaje ogólny plan budowy rośliny. Następnie omówiono komórki i tkanki roślinnie, budowę i rozwój pędów i korzeni oraz łodyg.

Kolejna sekcja poświęcona jest fizjologii roślin nasiennych. Dowiedzieć się z niej można, jaką rolę w regulacji wzrostu roślin odgrywają hormony roślinne i czynniki zewnętrzne, jakie pierwiastki są niezbędne do wzrostu roślin i jakie funkcje pełnią, jaki wpływ na wzrost rośliny wywiera gleba oraz jak odbywa się przemieszczanie wody i substancji w roślinach. Ostatnia sekcja została poświęcona ekologii.

Podręcznik kierowany jest do studentów: biologii, rolnictwa, ogrodnictwa, leśnictwa, biotechnologii, ochrony środowiska, farmacji, studiujących na uniwersytetach, uczelniach rolniczych, medycznych, technicznych i pedagogicznych oraz osób ciekawych świata roślin.

Wyjątkowa książka, w której omówiono procesy zachodzące w organizmach żywych w sposób zintegrowany, pozwalający zrozumieć mechanizmy zjawisk i związki przyczynowo-skutkowe w biologii, a szczególnie w biochemii. Autorzy przyjęli oryginalny, ale zarazem czytelny sposób wykładu, posługując się wielokrotnie porównaniami i modelami ze świata makroskopowego i uświadamiając Czytelnikowi istnienie jedności praw fizyki, chemii i biologii. Całość zilustrowana jest licznymi, przemawiającymi do wyobraźni rysunkami i schematami.

W obecnym wydaniu znalazły się dodatkowo informacje narzucone postępem wiedzy w minionych kilku latach. Dotyczy to m. in. nowotworzenia –bulwersującej ludzkość dziedziny - gdzie w wyniku wybuchowego wręcz rozwoju wiedzy genetycznej nastąpił istotny postęp a także bioinżynierii z niezwykle efektywnie wykorzystywaną techniką przejętą z rozwiązań świata bakteryjnego, jaką jest technika CRISPRCAS.

Podręcznik jest pasjonującą lekturą dla wszystkich zainteresowanych biologią, a także stanowi doskonałe wprowadzenie do dynamicznie rozwijającej się w ostatnich latach biologii systemów. Skorzystają z niego studenci: biotechnologii, medycyny, bioinformatyki, programowania, robotyki i automatyki, biocybernetyki, inżynierii biomedycznej. Po książkę chętnie sięgną także czytelnicy, dla których oczywista staje się potrzeba zmian w sposobie przekazywania ogromu współczesnej wiedzy biologicznej - nauczyciele i uczniowie szkół ponadgimnazjalnych.

Fascynujący mózg to ekscytująca podróż po jednej z najszybciej rozwijających się dziedzin nauki – neurobiologii. Ludzie od dawna interesują się układem nerwowym i mózgiem. Od czasów antycznych naukowcy badają sposób działania umysłu i próbują odkryć jego tajemnice. Jednak mimo tysięcy lat analiz narząd ten wciąż pozostaje fascynującym obiektem o zaskakujących właściwościach. Badania nad mózgiem stały się modne i nowoczesne; nie ograniczają się wyłącznie do badań w laboratoriach, a ich zaskakujące wyniki coraz wyraźniej przenikają do naszego życia codziennego. W przyszłości badania nad mózgiem z pewnością przyniosą jeszcze wiele ciekawych wniosków, ponieważ jak dotąd tylko w niewielkim stopniu zrozumieliśmy jego działanie. Książka ma na celu ukazanie, jak fascynująca jest neurobiologia. Pokazanie, w jaki sposób wspaniała architektura komórek nerwowych tworzy anatomię mózgu. Przedstawienie procesów zachodzących w układzie nerwowym. A tym samym – przyczynienie się do lepszego zrozumienia mózgu i układu nerwowego.

Rozdział 2 z publikacji pt. "Gleboznawstwo", redakcja naukowa: Andrzej Mocek.
Kompendium wiedzy o glebie opracowane według najnowszych kryteriów stosowanych w Polsce i na świecie.
Nowoczesny, ogólnopolski podręcznik gleboznawstwa. Zaprezentowano w nim wiadomości dotyczące genezy, budowy morfologicznej, właściwości oraz klasyfikacji przyrodniczej i użytkowej gleb. Omówiono nowoczesną metodykę oznaczania najważniejszych parametrów glebowych. Książka jest bogato ilustrowana (m.in. są fotografie najważniejszych typów gleb Polski).
W publikacji przedstawiono nową klasyfikację uziarnienia mineralnych utworów glebowych, opracowaną przez PTG (2009), które nawiązują ściśle do podziałów na frakcje i grupy granulometryczne stosowane powszechnie w literaturze międzynarodowej. Zaprezentowano również nowe zasady klasyfikacji przyrodniczej gleb. Systematyka gleb Polski (SgP 2011) jest oparta na kryteriach najczęściej stosowanych w taksonomiach gleb o zasięgu światowym, zalecanych oraz wykorzystywanych w krajach Unii Europejskiej. Książka jest przeznaczona dla studentów kierunków: rolniczych, przyrodniczych, inżynierii kształtowania środowiska, ochrony środowiska, biologii, geografii, geodezji, architektury krajobrazu w ramach studiów licencjackich, magisterskich i doktoranckich oraz dla pracowników naukowych wyższych uczelni i instytutów badawczych.