Być sobą Autorefleksja terapeutyczna

Prezentowana praca nie odnosi się do całokształtu filozofii Karla Jaspersa, lecz do jego głównego dzieła zatytułowanego Filozofia. Dlaczego właśnie tak? Na to pytanie trudno odpowiedzieć, właściwie każdy z czytelników powinien uczynić to sam. Osobiście preferowałbym Kantowskie określenie, że żadnej filozofii jako takiej nie ma, jest tylko albo historia filozofii, albo filozofowanie poszczególnych osób, które łączy komunikacja egzystencjalna, bądź zbiorowości, które układają się w jedność swych dziejów.

Monografia jednej z 25 najbardziej wpływowych (według „Wall Street Journal”) kobiet Europy zawiera próbę analizy czynników sprawczych przywództwa i źródeł społecznej percepcji charyzmy przywódcy. Autorka korzystając z własnych doświadczeń zawodowych, w oparciu o multidyscyplinarną wiedzę naukową, formułuje i uzasadnia dwie koncepcje modelowe i teoretyczne: pierwsza odnosi się do przywództwa w ogóle, a druga do przywództwa charyzmatycznego. Postawione hipotezy poddane są konfrontacji z wybranymi przypadkami przywództwa, powszechnie postrzeganego jako charyzmatyczne: Jana Pawła II, Lecha Wałęsy, Margaret Thatcher i Steve’a Jobsa.

Punktem wyjścia jest introspekcja autorki wynikająca z „biograficznie zdeterminowanej sytuacji”,
z wieloletniego doświadczenia związanego ze stawianiem celów i przewodzeniem ludziom w ich osiąganiu.
Konceptualizacja hipotez, których źródłem jest „zasób uprzednich doświadczeń”, wykorzystuje dorobek
teoretyczny socjologii, szczególnie w jej nurcie morfogenetycznym, upatrującym sprawczości społeczeństwa
w jego podmiotowym działaniu.

Unikalność książki Marii Wiśniewskiej polega właśnie na tym, że nie wpada ona ani w pułapkę wąskiego praktycyzmu, ani abstrakcyjnego teoretyzowania, czyniąc własną praktykę biznesową heurystycznym jedynie źródłem swoich intuicji i hipotez, a następnie w fazie uzasadniania i wyjaśniania mocno podbudowując, weryfikując i rozwijając swoje domysły w oparciu o multidyscyplinarną wiedzę naukową (Z recenzji prof. Piotra Sztompki).

******

The Anatomy of Charismatic Leadership

The monograph of one of the twenty five most influential women in Europe (according to The Wall Street Journal) contains the analysis of causative factors of leadership and sources of social perception of the leader’s charisma. The author, using her own professional experience and multi-disciplinary scientific knowledge, provides two model and theoretical conceptions: the first one refers to general leadership, the second one to charismatic leadership. The hypotheses are confronted by selected cases of leadership seen as charismatic: of John Paul II, Lech Wałęsa, Margaret Thatcher and Steve Jobs.

Książka dra Romanowskiego jest znaczącym wkładem do badań nad rosyjską myślą chrześcijańską. Autor z niezwykłą precyzją i filozoficzną logiką zbudował z pojedynczych sądów i wypowiedzi metropolity Antoniego spójny system poglądów teologicznych, zdefiniował go i krytycznie scharakteryzował na tle dokonań ówczesnej myśli i kultury rosyjskiej.

Głównym celem książki jest rekonstrukcja teorii retorycznej, wyłożonej przez Bartłomieja Keckermanna (1572–1609), profesora filozofii w Gdańskim Gimnazjum Akademickim, w obszernym traktacie pod tytułem System retoryki (Systema rhetoricae, Hanau 1608). Opierając się na przejrzystej metodzie, u której podstaw leżała zasada podziału dychotomicznego, wywiedziona wprost z pism logicznych Arystotelesa (Organonu), Keckermann przeprowadził systematyzację sztuki przemawiania. Dzięki twórczemu wykorzystaniu koncepcji Stagiryty, Cycerona i Kwintyliana, a także współczesnych sobie teoretyków wymowy, głównie Rudolfa Agricoli, Erazma z Rotterdamu, Filipa Melanchtona i Piotra Ramusa, stworzył on summę renesansowej wiedzy o retoryce.

Retoryka ujmowana paradoksalnie (oksymoronicznie) jako antystrofa dialektyki, ukazująca się nam w figuratywnym przebraniu wiernej służebnicy albo nieodłącznej, choć często niepożądanej, towarzyszki logiki (filozofii), została skrojona na miarę ludzkich zdolności i słabości. Jako względnie autonomiczna forma racjonalności (a więc zgodnie z intencją Arystotelesa) i model dyskursywności zbudowany wokół amplifikacji i figuratywności (czyli zgodnie z koncepcją Keckermanna) stanowi apologię niemal powszechnej niekonkluzywności dyskursu, sprzeciwu wobec supremacji intelektu w dziedzinie praktyk sensotwórczych i zgody na brak ostatecznego wyjaśnienia. Mimo tego ma być ona lekarstwem uśmierzającym chroniczną niepewność poznania i środkiem przynoszącym wytchnienie podczas gorączkowego poszukiwania sensu. Dlatego w zależności od potrzeb chwili i celu perswazji retoryka staje się lekarką serc i dusz ludzkich, twórczynią zmysłowych i wielobarwnych obrazów rzeczywistości, a także rewelatorką prawd doskonale już znanych. Za każdym razem zjawia się przed nami pod postacią figury przekształcającej prostą mowę litery w wieloznaczną sekwencję znaków, symboli i obrazów. Przemawiając we własnym imieniu na gruncie teorii wymowy (nawet tej najbardziej metodycznej i usystematyzowanej), retoryka nie może mówić inaczej, jak tylko retorycznie, ożywiając zastygłe w dyskursie toposy i budząc uśpione w języku figury.

Praca poświęcona jest tzw. argumentom równi pochyłej (slippery slope arguments). Argumenty te, padające często podczas sporów dotykających ważnych i kontrowersyjnych kwestii etycznych i społecznych (m.in. prawo do aborcji i eutanazji, inżyniera genetyczna, dostęp do narkotyków, wolność słowa i jej ograniczanie) pokazują zwykle, jak przyjęcie pozornie niewinnego poglądu lub wykonanie niegroźnego działania mogą stać się pierwszym krokiem na drodze do skutku, który trudno jest zaakceptować. Autor monografii dokładnie analizuje istotę takich argumentów, przedstawia ich możliwe warianty oraz podaje sposoby oceny ich wartości. Opisuje również argumenty uznawane za pokrewne równi pochyłej – argumenty z analogii, ad consequentiam, ad absurdum oraz znany od starożytności paradoks sorytu.

Zawarte w pracy analizy prowadzone są z punktu widzenia logiki nieformalnej – nurtu badań rozwijającego się intensywnie od drugiej połowy XX wieku, głównie w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Ponieważ kierunek ten jest w Polsce jeszcze stosunkowo mało znany, autor przestawia jego główne założenia i stosowane w jego ramach metody. Dzięki temu książkę można również potraktować jako krótkie wprowadzenie do logiki nieformalnej.

Monografia napisana jest stosunkowo prostym językiem, zrozumiałym nie tylko dla zawodowych logików czy filozofów. Zawartą w niej teorię bogato ilustrują przykłady autentycznych argumentów zaczerpniętych z książek i ze środków masowego przekazu. Pozycja może zaciekawić każdego, kogo interesuje problematyka rzetelnego dyskutowania, argumentacji, krytycznego myślenia.

Seria PROJEKTY KOMPARATYSTYKI

Ta książka wypływa z dwóch intuicji. Po pierwsze, dzieło Heideggera podobne jest do warowni, do której nie sposób ani wejść, ani zajrzeć. Niczego ono nie ujawnia, nie nazywa, nie komunikuje. Nie ma praktycznego zastosowania i jako takie nie poddaje się przekładowi. Druga intuicja może wydawać się na pierwszy rzut oka sprzeczna z pierwszą, ale w rzeczywistości ją dopełnia: Heidegger filozofuje, dokonując przekładu i tylko w przekładzie można jego dzieło zrozumieć. Jedną z konsekwencji tego przekładowego charakteru filozofii Heideggera jest jej narodowy, niemiecki charakter (pisanie o Heideggerze po polsku sprawia, że pozostaje się po zewnętrznej stronie dzieła-warowni).
Z tych dwóch intuicji wynika podwójne zadanie. Z jednej strony chodzi tu o rozszyfrowanie tego, na czym polega przekład, którego dokonuje Heidegger w Beiträge zur Philosophie, czyli na czym polega powtórzenie pierwszego, greckiego początku filozofii w języku niemieckim. Z drugiej zaś strony o rozwikłanie tego, co jest efektem tego przekładu – swoistej struktury (Gefüge) zbudowanej ze słów języka niemieckiego, w której przesyła się Bycie.
Obie intuicje i to podwójne zadanie skłaniają do podjęcia wyzwania: powtórzenia Heideggerowskiego przekładu w języku polskim. Efektem tego przedsięwzięcia nie jest i nie mógłby być lepszy przekład dzieła (skoro nie poddaje się ono przekładowi), lecz odkrycie, że język polski jest także językiem myślenia Bycia. Efektem proponowanej tu transpozycji nie jest lepsze zrozumienie filozofii Heideggera, lecz próba wzniesienia warowni w żywiole polszczyzny.

Łukasz Kołoczek – doktor filozofii, badacz późnej myśli Heideggera, zajmuje się także współczesnymi teoriami kultury. Pracuje w Instytucie Polonistyki i Kulturoznawstwa Uniwersytetu Szczecińskiego. Stypendysta OaAD na Uniwersytecie w Wiedniu. Opublikował książkę Bóg Heideggera. Onto-teo-logiczny wymiar »Przyczynków do filozofii« (Kraków 2013). Swój projekt transpozycji, przedstawiony w Być czyli mieć, dopełnia odczytaniami tekstów polskiej literatury utrzymanymi w duchu komentarzy Heideggera.