Chopin And His Critics (Up To World War I). An Anthology

Cztery ballady Chopina zaliczane są w poczet najbardziej znaczących dzieł fortepianowych XIX wieku. Jim Samson w szeroko zakrojonej, szczegółowej rozprawie poświęconej balladom Chopina łączy rozważania z perspektywy historycznej i analitycznej. Rozpoczyna od zbadania społecznego i kulturowego podłoża unikalnego stylu kompozytora. Następnie opisuje źródła rękopiśmienne i szereg wydań ballad, dalej zaś rozważa kwestię krytycznej recepcji ballad a także przytacza różnorodne interpretacje znanych XIX-wiecznych i XX-wiecznych pianistów.

Dwa kolejne rozdziały książki poświęcone zostały zagadnieniom teoretyczno-analitycznym i opatrzone szeregiem przykładów nutowych. Pojawiają się w nich czytelnie zaprezentowane schematy formalne i analizy harmoniki każdej z ballad. Autor poświęca też uwagę Chopinowskiej koncepcji znaczenia tytułu „ballada”, a także rozumieniu owego tytułu w kontekście gatunku muzycznego. W ostatnim rozdziale skupia się zaś na zagadnieniu narracyjności i bada wpływ poezji romantycznej na tenże aspekt Chopinowskich ballad.

Książka ta jest podsumowaniem kilkunastoletniej pracy dwóch badaczy, którzy postawili sobie za zadanie sprawdzenie w źródłach archiwalnych dotychczasowych informacji biograficznych o Fryderyku Chopinie, jego rodzinie i kręgu znajomych, a także zdobycie nowych materiałów, pozwalających na poszerzenie wiedzy o jego przodkach. Kwerenda ta objęła około stu tysięcy rękopiśmiennych dokumentów sądowych z terenu Kujaw, Mazowsza i Prus Królewskich, oraz liczne źródła drukowane, kartograficzne i literaturę przedmiotu. Zbadano większość zasobów znajdujących się w archiwach polskich, sięgnięto również do danych z terenu Francji i Rosji.

Feliks Nowowiejski jako autor "nieoficjalnego", jak chcą niektórzy, lub "drugiego", jak utrzymują inni, hymnu państwowego - Roty do słów Marii Konopnickiej - niezwykle głęboko wrósł w świadomość kilku pokoleń Polaków, ustępując pod tym względem pola bodaj tylko Fryderykowi Chopinowi i Stanisławowi Moniuszce. Po śmierci na długie lata znalazł się w głębokim cieniu Karola Szymanowskiego oraz jego licznych zwolenników i następców. Co gorsza, przypięto Nowowiejskiemu łatkę najgorszą z możliwych, a właściwie nieprawdziwą: epigona późnego romantyzmu, twórcy, który spod uroku tej nie wiedzieć czemu silnie dyskredytowanej epoki nigdy nie zdołał się wyzwolić.

Niniejsza książka stanowi pierwszą próbę przewartościowania wizerunku muzyki tego kompozytora i zarazem pierwszą próbę omówienia najważniejszych dzieł autora Roty.

Praca, którą oddaję Czytelnikom, powstała w 2004 roku jako dysertacja doktorska w Instytucie Muzykologii na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego.

Książkę dedykuję Koleżankom i Kolegom z Zakładu Muzykologii Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk oraz Uczestniczkom i Uczestnikom Forum Badaczy i Entuzjastów Muzyki XIX wieku.
Grzegorz Zieziula
od Autora

Pewnego piątkowego popołudnia w szafie Zofii Bonnitczanki pojawia się niecodzienny gość, który zamiesza nieco w jej codzienności. Tego dnia mama Zosi przynosi do domu nietypowo wyglądający futerał i prosi córkę o jego przechowanie. Mama Bonnitkowa na co dzień pracuje w orkiestrze filharmonii, a futerał, który właśnie przyniosła do domu bardziej przypomina trumnę hrabiego Draculi niż pokrowiec na instrument. Z tajemniczego futerału wyskakuje jeszcze bardziej tajemnicza postać, która przedstawia się Zosi jako Antonio Lucio Vivaldi.
Mistrz Vivaldi zabiera Zosię w podróż przez 4 pory roku, podczas której mają okazję się poznać, wspólnie doświadczają niezwykłych przygód i świetnie się bawią. „Pan Vivaldi, 4 pory roku i ja” to ciekawa i wciągająca historia, pełna humoru i magii, która zabierze Cię w świat muzyki klasycznej. Dzięki tej książce dowiesz się, Drogi Czytelniku, skąd się wzięły muzyczne Pory Roku, kim jest kompozytor, co to jest tremolo i pizzicato (i że to wcale nie jeden z rodzajów pizzy, chociaż nazwa mogłaby na to wskazywać), a także do czego muzykom potrzebne są nuty i pięciolinia. Zapraszamy do lektury.

Problematyka polska, w rozmaity sposób pojmowana i wyobrażana w kulturze i sztuce europejskiej XIX wieku, znalazła również znaczący oddźwięk w ówczesnej twórczości muzycznej. Przejawił on się w wielu kompozycjach traktujących o Polsce i Polakach, w dziełach muzycznych napisanych przez twórców zagranicznych długiego XIX stulecia. Wyobrażenia kompozytorów dotyczące obcego kraju, nieobecnego wówczas na mapie Europy, zaznaczyły się w doborze tematyki pozamuzycznej, a także w sposobach jej sugestywnego uwydatnienia za pomocą wprowadzonych rozwiązań dźwiękowych. Zagadnienia te z pewnością zainteresują polskiego czytelnika, który ma okazję spojrzenia na własny naród, jego historię i kulturę, oczami mieszkańców Europy, przedstawicieli elity artystycznej innych krajów. Poznanie tego repertuaru pozwala na zrozumienie nie tylko ówczesnego traktowania Polski i Polaków, ale umożliwia również refleksję na temat przejawiających się i w naszej rzeczywistości uprzedzeń oraz stereotypów.