Co To Właściwie Jest Ten Dżender?. I Inne Felietony

Przetrwanie najsilniejszych, czy przetrwanie najmilszych?
Od zarania dziejów człowiek zastanawiał się nad zagadką altruizmu, ale dopiero dzięki Darwinowi pytanie to stało się palącym problemem. Poczynając od bezinteresownej mrówki, poprzez żądlącą pszczołę aż do człowieka oddającego swoje życie za życie obcej mu osoby, ewolucja wykształciła cechę „dobroci”, która z teoretycznego punktu widzenia nigdy nie powinna ujrzeć światła dziennego.
Cena altruizmu, będąca dziełem osadzonym na kanwie szeroko zakrojonej opowieści opisującej 150 lat naukowych prób wyjaśnienia moralności, po raz pierwszy opisuje poruszającą historię ekscentrycznego amerykańskiego geniusza George’a Price’a (1922–1975), który starał się znaleźć rozwiązanie tej największej ewolucyjnej łamigłówki. Będąc oryginalnym i przenikliwym opisem dwudziestowiecznej myśli naukowej, stanowi ona również pamiętnik głęboko osobistej podróży. Od szczytów Projektu Manhattan, przez błyskotliwe równanie wyjaśniające altruizm aż po głęboką otchłań bezdomności i rozpaczy, życie Price’a uosabia paradoksy enigmy Darwina. Jego tragiczne samobójstwo w zajmowanym na dziko mieszkaniu, wśród włóczęgów, którym ofiarował cały swój dobytek, pozwala zagłębić się nam w ostateczne rozważania dotyczące możliwości występowania autentycznej życzliwości.
Cena altruizmu stawia dokonania Price’a w szerokim kontekście naukowym i społecznym, ujawniając głęboki wgląd w ich znaczenie oraz szczerą sympatię dla historii jego życia - „New Scientist”
Odkąd Charles Darwin opublikował swoją teorię ewolucji, naukowcy zastanawiali się na tym, czy może ona wyjaśnić istnienie altruizmu. Price chciał opisać przy pomocy matematyki, w jaki sposób mogła ewoluować genetyczna skłonność do altruizmu. Jak opisuje to w barwny sposób Harman, Price ostatecznie stał się jednym z włóczęgów, którym pragnął nieść pomoc - „The Economist”
Po mistrzowsku opowiedziana historia... Książkę tę można bez cienia wahania postawić obok «Pięknego umysłu» Sylvii Nasar - „Library Journal”
Nie zmrużyłam oka praktycznie przez całą noc, czytając tę książkę... jest fascynującą! - Sylvia Nasar, autorka Pięknego umysłu
Szerokie i intensywne badanie kontrowersji dotyczącej altruizmu i jego roli w ewolucji, rozciągające się od XIX wieku aż do czasów dzisiejszych - „Sunday Times”
Znakomita książka – Frans de Waal
Na podstawie tej książki można nakręcić wspaniały film (główną rolę mógłby zagrać Matt Damon) - „Reader's Digest”
Oren Harman – historyk nauki i pisarz. Pracownik naukowy Uniwersytetu Bar Ilan, specjalizujący się w teorii ewolucji oraz wzajemnych oddziaływaniach pomiędzy koncepcjami naukowymi, społecznymi i filozoficznymi. Autor wielu książek i artykułów naukowych. Współtwórca nominowanego do Oscara izraelskiego serialu dokumentalnego „Czy Herzl naprawdę to powiedział?”.

Tematyka książki należy do najważniejszych problemów współczesnej kultury. Logikę kultury stanowią wartości. Ludzkie zachowania w świecie realnym opierają się na orientacji wartościującej. Konsumpcja dóbr stanowi podstawę życia, fundament, na którym może rozwijać się i rozwija mniej lub bardziej wyrafinowana orientacja konsumpcjonistyczna, plasująca konsumpcyjny sposób i styl życia za główny wskaźnik sensu i sukcesu życia. Ta zabsolutyzowana redukcja świata wartości do kręgu dóbr konsumpcyjnych wywołuje mniej lub bardziej zdecydowany i zabsolutyzowany opór wśród ludzi wrażliwych na wartości wyższe. Tak się składa, że oponenci w sporze o sposób i styl życia spychają się nawzajem do narożnika. Stąd tytuł: Karnawał czy post? Jeżeli nie karnawał, to czy wtedy pozostaje nam post? A jeżeli nie post, to czy oznacza to zielone światło dla kultury karnawału? To jest aksjologiczna przestrzeń dyskursu, jaki opisuje w tekście książki prof. Lesław Hostyński, jaki poddaje dyskusji i ocenie potencjalnego czytelnika.

Książka ta przypomina metodyką analizy poszczególnych zjawisk ze świata wartości słynny traktat Władysława Tatarkiewicza O szczęściu. Hostyński podobnie odsłania rozmaite odmiany uczestnictwa ludzi w świecie konsumpcji, czyli przyjemności, i podobnie, jak Tatarkiewicz, wiąże dobrze pojęte szczęście z wartościami bezwzględnymi. Zaletą książki Hostyńskiego jest aktualizacja kulturowych diagnoz, języka, trafiająca do współczesnego czytelnika. Problem wyboru sposobu życia jest stary jak świat, pytanie o to, czy mieć, czy być, pojawiało się w głośnych pracach Gabriela Marcela czy Ericha Fromma. Lesław Hostyński nadał swoją książką temu dylematowi nie tyle nowe rozwiązanie, ile nowy kontekst.
(Z recenzji Ryszarda Wiśniewskiego)

Minimia moralia Andreia Pleşu to traktat etyczny w najlepszym znaczeniu tego słowa. Pisany z żarliwością, utrzymany w stylu eseistycznym, daleki od suchej, spekulatywnej etyki uniwersyteckiej, korzystający zarówno z filozoficznej tradycji zachodniej – od Platona po Heideggera i Noikę – jak i z sapiencjalnego pisarstwa wschodnich ojców Kościoła, zarówno z filozofii, jak i z wielkich dzieł literatury, jest, zgodnie ze słowami autora, „poradnikiem dla syna marnotrawnego, nieaktualnym dla niepoprawnego grzesznika, a bez użytku dla porządnego syna, który pozostał w domu”. Tytułowe pojęcie odstępu, bliskie ponowoczesnej różnicy, oznacza tu obszar pośredni, rozciągający się pomiędzy absolutem a przygodnością, instynktem a świętością, immanencją a transcendencją, absolutyzmem a relatywizmem, bezpośredniością pulsującej tkanki życia a sztywnością czystych, „odcieleśnionych” pojęć. Obszar ten, jak dowodzi autor, to właściwa dziedzina człowieka, jedyna, w której może on zamieszkać, i jednocześnie jedyna, w której możliwa jest etyczność. Stąd tytułowa propozycja minimalizmu etycznego, pojętego nie jako uchylanie się od moralnych decyzji, ale jako życie codzienną, drobną moralnością, którą jednak można uczynić sprawą wielką. Książka zrobiła międzynarodową karierę, przełożono ją na język niemiecki, francuski, szwedzki, węgierski i słowacki. Cytaty: „Etyka zaczyna się tam, gdzie zdrowy rozsądek wkracza w kryzys i stwierdza, że wszystkie zasady, które mechanicznie recytował w imię swej złudnej moralnej kompetencji, przestały już obowiązywać”. „Etyka więc to heroiczna próba odtworzenia absolutu z fragmentów jego milczenia, znalezienia prawa, w imię którego można z godnością przeżywać ukrycie prawdziwego prawa. Etyka jest dyscypliną zrodzoną z oddalenia od absolutu, jest sposobem administrowania tym oddaleniem”. „Etyka to poradnik dla syna marnotrawnego, nieaktualny dla niepoprawnego grzesznika, a bez użytku dla porządnego syna, który pozostał w domu”. „Etyka żywej prawdy (prawdy wyboru, nie zaś prawdy rozumowania) to etyka, w której przenikają się cnoty intelektualne i cnoty moralne tak, aby ani ścisłość pojęć nie rozmywała się w obliczu z trudem dającego się klasyfikować życiowego konkretu, ani też proliferacja konkretu, afektów, tego, co bezpośrednie, nie zaćmiewała „poprawnego myślenia”. Zmierzamy w ten sposób ku etyce ciepłego światła, różnej od lodowej, błyszczącej zimnym światłem etyki filozofów uniwersyteckich”.

Książka jest przystępnym wprowadzeniem w złożoną problematykę praw zwierząt w wymiarach moralnym, społecznym, prawnym i politycznym. Profesor Paul Waldau, etyk oraz specjalista w zakresie antrozoologi i praw zwierząt, udziela odpowiedzi na ponad 100 pytań, takich jak:
Czy troska o prawa zwierząt jest zjawiskiem nowym? Co wiemy na temat bytu zwierząt? Dlaczego i w jaki sposób dzielimy zwierzęta na towarzyszące, laboratoryjne, wykorzystywane do rozrywki, wykorzystywane do produkcji pożywienia oraz zwierzęta dzikie? Jaki jest status i jak są traktowane zwierzęta w każdej z tych kategorii? Czy hodowla przemysłowa stwarza zagrożenie dla środowiska? Czym prawa moralne różnią się od praw ustawowych? Czy ochrona zwierząt występuje we wszystkich kulturach? Jak z punktu widzenia zwierząt wyglądają współczesne realia polityczne? W jakim stanie jest dziś ruch na rzecz ochrony zwierząt? Jakie są perspektywy na przyznanie zwierzętom praw ustawowych? Co powinniśmy sądzić o cyrkach i zoo w kontekście praw zwierząt? Które zwierzęta są inteligentne albo samoświadome? Czy zwierzęta odczuwają emocje? Kim są najważniejsze postacie ruchu na rzecz praw zwierząt? Jak wygląda przyszłość praw zwierząt? Szczególnie odczuwalny jest brak powszechnego zrozumienia, że debata wokół praw zwierząt należy do kategorii sporów, w których toku wypracowywane są wartości fundamentalne. Oczywiście zdaniem części osób samo poruszanie tego tematu stanowi zaprzeczenie człowieczeństwa, a zatem jest głęboko niemoralne. Ja jednak zauważyłem, że dla wielu takie koncentrowanie się na człowieku oznacza poruszanie się w sferze znajdującej się poniżej ludzkiego horyzontu etycznego.
Dlatego moim zdaniem ludzie powinni zdawać sobie sprawę z tego, jak wiele osób widzi związek troski o prawa zwierząt z innymi sferami życia. Jeśli przyjąć, że oznacza ona nie tyle zaprzeczenie bycia człowiekiem, ile afirmację jego wyjątkowych zdolności do opieki nad innymi – niezależnie, czy inny jest człowiekiem, czy nie – to otwiera ona drzwi do bogatego świata ponadludzkiego, niezamykającego się w granicach naszego gatunku. W takim ujęciu dylematy znikają – w tej sytuacji nie ma przegranych.
Z tekstu
Seria Co każdy powinien wiedzieć to rzetelne wprowadzenia do zagadnień, w których współczesny człowiek powinien się orientować. Dzięki formie pytań i odpowiedzi szybko i łatwo znajdziesz tu dokładnie tę wiedzę, której szukasz.

Uczestniczenie w losie Drugiego to nie tylko bycie blisko niego, gdy łączy nas świat wartości i podobny sposób myślenia, ale również wspólne mierzenie się z pytaniami, na które każdy szuka odpowiedzi. Są to pytania najprostsze i najważniejsze zarazem – o początek i koniec życia, stosunek do własnego ciała, rolę sumienia w podejmowaniu decyzji. Odpowiedzi na nie Ignacy Dudkiewicz szuka w inspirującej rozmowie z ks. prof. Andrzejem Szostkiem.