Ćwiczenia z logiki

Quaestiones super Praedicamenta Benedykta Hessego to jeden z pierwszych krakowskich komentarzy logicznych. Zredagowany został ok. 1420 roku, a najstarsza jego kopia pochodzi z końca lat 30. XV wieku, co dowodzi, iż dzieło to przez co najmniej 20 lat funkcjonowało w środowisku Uniwersytetu Krakowskiego jako podstawowy podręcznik nauczania Kategorii. Na jego szkolny charakter wskazuje zarówno forma wykładu, zakres poruszanych w nim zagadnień, jak również wielość i różnorodność przytaczanych autorytetów. Quaestiones... Hessego nie są bowiem dziełem o szczególnej oryginalności doktrynalnej i nie przedstawiają zwartej, jednolitej doktryny; są raczej prawzorem podręczników historii idei, których pierwszorzędnym zadaniem jest zapoznanie studenta z historią problemu i sposobami jego rozwiązywania, a nie głoszenie własnych poglądów autora i przekonywanie do nich. Przeciwnie, Hesse chętnie przywołuje różnorodne, często wykluczające się stanowiska i wówczas przeważnie nie wskazuje opinii, do której się przychyla. Przyjmując za podstawę rozumienia kategorii główne założenia tzw. burydanizmu, zwłaszcza w jego wersji umiarkowanej, sięgał także do dorobku przedstawicieli innych kierunków, przekazując w ten sposób możliwie pełny obraz ówczesnych interpretacji Kategorii. Komentarz sformułowany został w postaci kwestii, z których większość ma charakter quaestiones circa litteram, tzn. bezpośrednio odnoszących się do całego komentowanego tekstu Arystotelesa, bez ograniczania się do kilku wybranych zagadnień, jak to ma miejsce w reprezentatywnych XIV- i XV-wiecznych komentarzach w postaci quaestiones (np. Jana Burydana, Alberta z Saksonii).

Celem publikacji jest rozwijanie spostrzegawczości oraz zdolności logicznego myślenia. Dodatkowo uczeń ćwiczy koncentrację, percepcję wzrokową oraz kształci umiejętność argumentowania. Zadaniem dziecka jest udzielenie odpowiedzi na pytanie: „Co je łączy?”. Aby to zrobić, musi porównać dwa elementy i znaleźć między nimi związek. Na początku pracuje z figurami, cyframi, literami i wyrazami, a dopiero potem z obrazkami. Książka jest przeznaczona dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym.

Książka stanowi rodzaj kompendium zawierającego podstawowe zagadnienia z zakresu retoryki klasycznej i jej współczesnych zastosowań, wraz z elementami sztuki dyskusji i erystyki. Wszystkie najważniejsze pojęcia z zakresu wymienionych dziedzin są jasno zdefiniowane i podparte licznymi przykładami. Opisanych jest kilkadziesiąt tropów i figur retorycznych, każdy z wieloma przykładami. Prawie czterdzieści chwytów erystycznych zobrazowanych jest przykładami wziętymi m.in. ze współczesnych mediów, z dyskusji przebiegających w telewizji, prasie i na internetowych forach.

Mistrzostwo słownej szermierki

W dzisiejszym świecie polityki i biznesu, a także w życiu codziennym spory i dyskusje wygrywają nie ci, którzy mają rację, lecz ci, którzy za pomocą sprytnych sztuczek, a czasem nawet bezczelnych chwytów potrafią zapędzić przeciwnika w kozi róg. Często robią to tak chytrze, że ich rozmówcy nie zauważają poważnych błędów logicznych w prezentowanym rozumowaniu. Owi współcześni sofiści grają na ludzkich emocjach i odwracają uwagę od sedna sprawy -- wyłącznie w celu upozorowania słuszności swojej tezy. Warto poznać techniki stosowane przez takich wytrawnych polemistów -- niekoniecznie po to, by je stosować, lecz po to, by umieć bronić się przed pułapkami, jakie na nas zastawiają.

"Erystyka" napisana została przez niemieckiego filozofa Artura Schopenhauera około 1830 roku. Chociaż od jej powstania minęło ponad sto siedemdziesiąt lat, książka ta nie straciła na aktualności. Autor opisał w niej trzydzieści osiem forteli stosowanych w dyskusjach przez ludzi, którzy za wszelką cenę chcą udowodnić swoją rację, bez względu na słuszność ich argumentów. To wspaniałe dzieło, pełne ciekawych spostrzeżeń i przykładów zaczerpniętych z życia.
Prowadzenie sporów jest sztuką -- i warto się jej nauczyć.

Bodaj najdziwniejsza z książek Helga, a także dotycząca najbardziej fundamentalnych zagadnień, które autor określa jako nauki o bycie, istocie i pojęciu. Po z górą 50. latach przedstawiamy czytelnikowi wydanie drugie tego wręcz legendarnego dzieła. Nie jest to proste wznowienie, a tekst starannie przejrzany i skolacjonowany, unowocześniony i odświeżony. Klasyczny przekład Adama Landmana, tak zakorzeniony w polskiej recepcji Hegla, zyskuje tu na jasności i ożywa.

Formy myślenia przejawiają się i utrwalają przede wszystkim w języku ludzkim. W naszych czasach nie można za często przypominać, że tym, co różni człowieka od zwierzęcia, jest myślenie. Język przeniknął we wszystko, co staje się stroną wewnętrzną człowieka, wyobrażeniem w ogóle, we wszystko, co człowiek czyni czymś własnym. A to, co człowiek ujmuje w języku i w nim wypowiada, zawiera w sposób ukryty i pogmatwany lub wyraźny jakąś kategorię – tak bardzo naturalny jest dla człowieka moment logiczny, albo – tak bardzo moment ten jest samą jego swoistą naturą. Jeśli jednak naturę w ogóle jako to, co fizyczne, przeciwstawimy temu, co duchowe, będziemy musieli powiedzieć, że moment logiczny jest raczej czynnikiem nadnaturalnym, który wciska się w całe życie naturalne człowieka, w jego uczucia, poglądy, pragnienia, potrzeby i popędy, przeobrażając je w ten sposób – choć tylko od strony formalnej – w coś ludzkiego, w wyobrażenia i cele.

(Fragment z tekstu)

Retoryka jako instrument wywierania wpływu i sztuka wymowy pozostaje bardzo atrakcyjną dziedziną wiedzy. Różnorodność tekstów zgromadzonych w cennej merytorycznie publikacji Rhetorica regina artis scientiaeque (dedykowanej prof. Jakubowi Z. Lichańskiemu) wskazuje na jej ponadczasowość oraz szerokie zastosowanie środków perswazji. Zaproszeni do współpracy badacze pokazują, jak politycy wyzyskiwali ją w praktyce, by przekonywać odbiorców do swoich racji, zdobywać poparcie czy usprawiedliwiać swe postępowanie, literaci - by przełamywać tabu i manipulować odbiorem, zaś mówcy - by motywować do działania, nawet w najtrudniejszych okolicznościach.