Czytanie Nowej Rosji. Polskie spotkania ze Związkiem Sowieckim lat trzydziestych XX wieku Polskie spotkania ze Związkiem Sowieckim lat trzydziestych XX wieku

„Dziecięca wojna” jako pokoleniowe doświadczenie / 7

Antologia

Część I. Okupacyjne wspomnienia / 65

Część II. Wojenne chwile grozy / 142

Część III. Zbiorowe mogiły / 216

Część IV. Cierpienia matki i dziecka / 259

Część V. Szkoła / 266

Bibliografia

„Enactments of Life”: The Short Stories of Nadine Gordimer stanowi pierwsze studium w całości poświęcone opowiadaniom południowoafrykańskiej noblistki Nadine Gordimer, które omawiane są w kontekście jej powieści, esejów, artykułów, wywiadów i materiałów archiwalnych. Opowiadania Gordimer mogą być postrzegane jako tytułowe „odgrywania życia” (enactments of life) ukazujące prawdę zarówno historyczną, jak i osobistą o ludziach żyjących w RPA w czasie apartheidu i późniejszych przemian demokratycznych. Poprzez szczegółową analizę opowiadań noblistki, od jej wczesnych utworów aż po ostatnie, książka ukazuje rozwój polityczny i artystyczny pisarki, której twórczość literacka trwała ponad siedem dekad.

„Lektura kolejnej książki Piotra Siemaszki utwierdza w przekonaniu, że autor należy do grona wybitnych znawców problematyki modernizmu. Z równą swobodą porusza się na gruncie polskim, jak i europejskim. Umiejętnie łączy i wykorzystuje rozległe konteksty. Jego konstatacje są klarowne i przekonujące, adekwatne do tytułowych zapowiedzi. Każdorazowo wiedzie do nich misterny wywód. Prezentowany zbiór szkiców dowodzi znakomitych kompetencji autora. Składają się na nie między innymi dociekliwość kwerendy i precyzja sformułowań. Istotną cechą warsztatu badawczego Piotra Siemaszki pozostaje wyważone połączenie rygorów naukowych ze strategią eseisty. Inspirująca to lektura.” (z recenzji)

Książka Literackie obrazy amantów i studentów obrazuje, jak zmieniały się portrety wspomnianych męskich postaci na przestrzeni lat, w zależności od gustów epoki, dominującej estetyki, przesuwających się wciąż granic moralnych oraz, oczywiście, upodobań czytelników.
Publikacja rozpoczyna się od gotyckiej estetyki amanta i sięga czasów romantyzmu, by analizując utwory dziewiętnasto- i dwudziestowieczne, dotrzeć do czasów współczesnych i skończyć na wieku XXI. Teksty w niej zamieszczone dotyczą utworów autorów polskich (Anna Mostowska, Zygmunt Krasiński, Stanisław Rzewuski, Władysław Reymont, Tadeusz Rittner, Natalia Krzyżanowska, Zofia Niedźwiedzka, Edward Słoński, Antoni Sobański) oraz zagranicznych (Don Juan, Balzac, Elfriede Jelinek), dając przekrój czasowy i przestrzenny w postrzeganiu postaci amantów i studentów.

Na książkę składa się z osiem części. Trzy pierwsze ukazują w innym świetle początki twórczej drogi Wata, poczynając poematu Ja z jednej i Ja z drugiej strony mego mopsożelaznego piecyka, poprzez nowe odczytania manifestów w perspektywie intermedialnej, po rozdział określający Wata jako twórcę nie futurystycznego, lecz dadaistycznego. Kolejne trzy teksty przynoszą rewizjonistyczne sposoby odczytania związków z tradycją. Po pierwsze, śródziemnomorską, interesuje mnie nie tyle podejmowanie przez Wata zdeponowanych w kulturze kodów, lecz, jak można by powiedzieć, Śródziemnomorze „ucieleśnione” w osobistym doświadczeniu. Drugi niezwykle ważny obszar tradycji stanowi dla mnie romantyzm. Najpierw rozpoznaję Watowską podmiotowość jako (po)romantyczną, Wyszedłszy od kwestii dotyczących ukształtowania „ja”, przechodzę do najważniejszej dykcji tak modelowanego podmiotu – do elegijności i rozpatruję ją jako specyficzną jakość Watowskiej wrażliwości i sposobu odczuwania świata. Oba „romantyczne” rozdziały prowadzą w efekcie do propozycji przesunięcia granic literatury modernistycznej. Zgodnie z moimi rozpoznaniami należałoby bowiem postrzegać formację romantyczno-modernistyczną jako nieprzerwane continuum, jako jeden obszar nowoczesności. W części ostatniej zajmuję się Notatnikami Wata. Czytam je zgodnie z postulatami krytyki genetycznej, która nie tyle zwraca uwagę na rezultat końcowy pisania, co na sam proces. Wydobyte z archiwum rękopisy Wata są czystym procesem nieustannego pisania, cechującym się nieukierunkowaną potencjalnością i ciągle odraczaną finalnością. Usytuowanie twórczości Wata w nowych kontekstach pozwala w efekcie odkryć ukryte dotąd aspekty i znaczeni jego twórczości.

„Epoka nasza jest epoką antologii” – teza Władysława Tatarkiewicza, wyartykułowana jeszcze na przełomie lat 70. i 80. ubiegłego wieku, nie straciła na aktualności. Antologia wydaje się jedną z form bloku silva o kapitalnym znaczeniu dla współczesnej kultury – w istocie skazanej na jakiś rodzaj selekcjonowania zalewającego półki księgarskie piśmiennictwa. W tomie, który oddajemy do rąk Czytelnika, przyglądamy się przede wszystkim współczesnym antologiom literackim (XX i XXI wieku), nie rezygnując jednak z kontekstu historycznego, pozwalającego uchwycić i zrozumieć zachodzące zmiany. Artykuły zgromadzone w książce prezentują omawianą formę od strony teoretyczno- i historycznoliterackiej, a także prawnej; uwzględniają niezwykle istotne usytuowanie środowiskowe – społeczne i geograficzne antologii, jej powiązanie z określoną wspólnotą symboliczną w kraju i na emigracji; eksponują także dwa czynniki kluczowe dla kształtu wyboru – temat i osobę antologisty. Poetyka form antologijnych rozpatrywana jest także w kontekście szerszym: jako zjawisko bezpośrednio związane z kulturą cytatu, jako jedna z ciekawszych i dotąd nieprzebadanych odsłon intertekstualności.