Dalsze gawędy o sztuce VI - XX wiek

W książce Art in a Disrupted World historyczka sztuki Agata Pietrasik przedstawia studium praktyk artystycznych z czasu drugiej wojny światowej. Omawia dzieła urodzonych w Polsce artystów, które powstały w obozach koncentracyjnych, gettach, na uchodźstwie oraz w latach tużpowojennych. Zwraca uwagę na etyczną stronę praktyki artystycznej jako metody walki o zachowanie człowieczeństwa w najbardziej nieludzkich warunkach. Autorka przekracza utrwalone ramy historyczne oraz tradycyjne formy narracji. W trzech przystępnych esejach zestawia rysunki, obrazy, projekty architektoniczne i wystawiennicze, a także prace literackie i teatralne, by na nowo opowiedzieć o życiu w Polsce w czasie okupacji.

Pietrasik proponuje nowe spojrzenie na sztukę w dekadzie następującej po wybuchu drugiej wojny światowej. Omawia mniej znane projekty uznanych twórców, takich jak Marian Bogusz czy Józef Szajna, i przybliża działalność tych, którzy jak Jadwiga Simon-Pietkiewicz nie zyskali jeszcze należnego im miejsca w historii sztuki. Przyglądając się sztuce i artystom tego okresu dąży do uchwycenia ich autonomicznych języków artystycznych. Pyta o zdolność historii sztuki do pomieszczenia w jej dyskursie dzieł powstałych w odpowiedzi na traumatyczne doświadczenia.

Publikacja w języku angielskim.

Bożena Fabiani, historyk, pedagog i popularyzatorka historii kultury, wprowadza nas w czasy i świat ludzi, którzy w XVII wieku tworzyli sztukę. Wskrzesza zabijakę Caravaggia, nieokrzesanego Gentileschiego, czarodzieja światła Rembrandta i opowiada o nich tak, jakby to byli jej dobrzy znajomi. Pokazuje, jak patrzeć na ich dzieła, wyjaśnia ukryty sens obrazów, zastanawia się, czy talent i charakter idą w parze, czy artysta był swobodny w swej twórczości i czy był szczęśliwy w życiu...

Bogactwo materiału jest imponujące! Autorka pisze przy tym z taką werwą, że bez reszty wciąga czytelnika w swoją opowieść. I chociaż gawędy te dotyczą tylko wybranych i ulubionych artystów autorki, to niewątpliwie mogą zachęcić czytelnika do podjęcia dalszych poszukiwań na własną rękę.

Display to próba szerszego spojrzenia na problematykę wystawy i wystawiania, od strony zagadnienia ekspozycji. Wraz z rosnącym – również w Polsce – zainteresowaniem uprawianiem nie tylko krytyki artystycznej i historii sztuki koncentrującej się na przedmiocie wystawienia, ale także teoretycznej refleksji wokół metod i strategii kuratorskich i ich specyfiki, a także uzależnieniami od warunków chociażby danej przestrzeni czy kontekstów teoretycznych danej instytucji, to, w jaki sposób wystawia staje się powoli kluczowym problemem. Inspirowana korporalnym myśleniem o wystawie zaproponowanym przez Mieke Bal antologia pomyślana została jako swoisty przewodnik i chce pokazać interesujące nas zjawisko w bardzo różnych perspektywach.

Zebrane teksty mają bardzo zróżnicowany charakter. Część to klasyczne już dla współczesnej anglosaskiej humanistyki – i dotychczas nie tłumaczone na język polski – ujęcia, dopełnione pracami polskich badaczy przedmiotu.
Zgromadzony materiał został podzielony na trzy, płynnie przechodzące w siebie segmenty zorganizowane wokół poruszanej problematyki, ale także ze względu na użyte przez badaczy narzędzia i teorie często powracające w tomie w różnych konfiguracjach: O ramie, O wystawie, O ciele.

Figury na biegunach to opowieść o dwóch przeciwstawnych figurach artysty. Pierwszy jest twórcą absolutnym – podporządkowuje sobie wszystko i wszystkich: materię, odbiorcę, kryteria poprawnej interpretacji dzieła, możliwość wyrażenia wszelkiego sensu i kreowania rzeczywistości. Ten drugi nie ma nic poza wieczną szamotaniną i, finalnie, kapitulacją. Te dwa modele zostały opracowane przez autora książki w oparciu o narracje snute przez estetyków i krytyków sztuki w okresie od pierwszego dziesięciolecia do końca lat 60. XX wieku. O objęciu badanej problematyki tym zakresem czasowym zadecydowało to, że ani wcześniej, ani później nie pojawiały się narracje, które tak radykalnie i tak biegunowo odmiennie charakteryzowałyby potencjał twórcy. Modelowe struktury, które powstały na podstawie tych narracji, są więc – w przekonaniu autora – ujęciami skrajnymi. Pod względem opisywanych cech obrazują ostateczne możliwości, które da się przypisać zarówno silnemu, jak też słabemu podmiotowi twórczemu. Między nimi ze słabnącym lub rosnącym natężeniem pojawiają się możliwości, które charakteryzować mogą dowolnego twórcę.

Celem publikacji jest prześledzenie wielopoziomowego wpływu, jaki kontakt z cywilizacją japońską wywarł na sztukę holenderską w okresie największego rozwoju Republiki Zjednoczonych Prowincji. Dodatkowym celem jest ukazanie historyczno-ekonomicznych uwarunkować rzutujących na rozwój sztuki, jej powiązań z działalnością Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej oraz roli, jaką dzieła sztuki odgrywały w budowaniu relacji pomiędzy Europą a Japonią.

Autor zwrócił szczególna uwagę na takie kwestie, jak stopniowa eksploracja Japonii przez europejskich kupców i badaczy, przemiany w modzie i obyczajach holenderskiego społeczeństwa, nowa ikonografia malarstwa holenderskiego oraz przemiany w rzemiośle artystycznym - we wszystkich przypadkach dokonane pod wpływem kontaktu z Azją Wschodnią.

ARS VETUS ET NOVA. Tom XXXI
Książka przybliża postać Karola Kremera - jednego z najważniejszych architektów I połowy XIX wieku, zasłużonego w dziedzinie konserwacji zabytków i badań nad dziejami polskiej sztuki. Autorce udało się dookreślić oeuvre Kremera, weryfikując narosłe wokół niego mity, zdefiniować specyfikę twórczości architekta, a także pokazać jego wkład - jako wieloletniego zwierzchnika lokalnych służb budowlanych - w kształtowanie nowego języka formalnego współczesnej mu generacji. W książce podjęto ponadto próbę scharakteryzowania architektury powstałej w kręgu oddziaływania krakowskiego urzędu budownictwa. W tym zakresie praca odsłoniła mechanizmy funkcjonowania lokalnego środowiska architektonicznego, przyniosła analizę najważniejszych realizacji budowlanych i konserwatorskich, pokazała drogi przenikania do Krakowa zachodnioeuropejskich wpływów oraz stopień i charakter ich recepcji.