Dzieci Z Willesden Lane

Oddajemy w Państwa ręce publikację, która - jak wierzymy - pomoże Państwu pogłębić wiedzę o historii Żydów polskich w czasie II wojny światowej. W książce tej zawarliśmy kluczowe informacje dotyczące getta warszawskiego i działającej w nim grupy Oneg Szabat, której założycielem był historyk dr Emanuel Ringelblum. Jego zespół pracował w konspiracji, gromadząc wszechstronną dokumentację życia i śmierci społeczności żydowskiej pod okupacją niemiecką. Przedstawiając w syntetyczny sposób ich dorobek, staramy się także podejmować wiele zagadnień dotyczących wojennych losów polskich Żydów. Znajdą tu Państwo wyjaśnienie kluczowych pojęć, noty biograficzne oraz teksty źródłowe z Archiwum Ringelbluma, jak również bogaty materiał ilustracyjny: Fotografie i mapy.

Publikacja towarzyszy wystawie stałej „Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu” i jest częścią Programu „Oneg Szabat”. Celem Programu jest udostępnienie i upowszechnienie Podziemnego Archiwum Getta Warszawy (Archiwum Ringelbluma) oraz upamiętnienie członków grupy Oneg Szabat.

Polski przekład dzieła stanowi wkład w dyskusję historyczną o roli Żydów w społeczeństwach europejskich i stosunku do nich intelektualnych elit.

Minęło 70 lat od odczytania Deklaracji niepodległości przez Dawida Ben Guriona, chyba najważniejszego z „ojców założycieli” izraelskiej państwowości. Ten jubileusz oraz ważne zmiany zachodzące obecnie na Bliskim Wschodzie stały się impulsem do powstania książki, która jest próbą stworzenia całościowego opisu funkcjonowania demokracji w Izraelu, zarówno na poziomie instytucji państwowych, jak i społeczeństwa. Demokracja izraelska przybliża nieoczywistą relację pomiędzy żydowskim a demokratycznym charakterem państwa, pomiędzy jego wyjątkowością a cechami wspólnymi z demokracjami europejskimi. Pokazuje także bolesne rozdarcie między wysiłkiem podtrzymania wartości liberalnych a koniecznością neutralizacji zagrożeń dla bezpieczeństwa w bliskowschodniej rzeczywistości.
Autorom podręcznika powiódł się zamiar stworzenia swoistego kompendium wiedzy o współczesnym Izraelu. Publikacja stanowi cenne opracowanie wyjaśniające meandry izraelskiej historii, polityki oraz życia społecznego, stawiając przy tym ważkie pytania o przyczyny i konsekwencje określonych zjawisk, procesów, czy też konkretnych politycznych rozwiązań. (…) Ksiązka, zarówno dla studentów, jak i badaczy oraz, miejmy nadzieję, także dziennikarzy, polityków i dyplomatów, będzie użytecznym narzędziem ułatwiającym przyswojenie wiedzy, jej systematyzację i pogłębienie. Podręcznik stanowi obecnie jedną z najcenniejszych tego typu publikacji w Polsce.
- z recenzji dr hab. Joanny Dyduch, Uniwersytet Wrocławski

Kraj utracony. Moja historia Izraela to osobiste spojrzenie na dzieje państwa żydowskiego, ale także gruntowna analiza idei stojącej za jego powstaniem. Autor szuka jej historycznych korzeni, śledząc losy państwotwórczego mitu od biblijnego wygnania i obietnicy powrotu, przez ruch syjonistyczny i Holokaust, aż po polityczne decyzje ostatnich dekad. Wiedzie czytelnika poprzez czasy żydowskiej emancypacji, oświecenia, socjalizmu i nacjonalizmu. Pisze o apokaliptycznym cieniu Zagłady, radykalnym syjonizmie budowniczych państwa i sednie konfliktu palestyńskiego, ale też o rozdarciu pomiędzy koncepcją agresywnego wzrostu terytorialnego a nadzieją na pokój i normalizację. To książka nie tylko o Izraelu jako nowoczesnym państwie, ale też o jednej ze – zdaniem autora – najbardziej wpływowych utopii naszych czasów. Osobiste wspomnienia łączą się tu z próbą odpowiedzenia na pytanie, na ile Izrael jest spełnieniem mitu Ziemi Obiecanej, a na ile krajem zagubionym we własnej utopijności. „Nie ma drugiego skrawka ziemi, który mieściłby tyle strasznych wspomnień i tyle wiary we wzniosłe ideały, tyle dumy i odwagi przemieszanej z lękiem i determinacją. I nie ma innego kraju, którego historia byłaby bardziej spleciona z historią Polski, na dobre i na złe. Książka Görana Rosenberga, syna polskiej Żydówki, to opowieść o wielkiej i tragicznie zawiedzionej nadziei na Państwo Sprawiedliwe. Trzeba głębokiej wiedzy, prawdziwej namiętności i ogromu współczucia — także dla Palestyńczyków — żeby o Izraelu pisać tak mądrze i przejmująco.” Maciej Zaremba „Tylko jedna litera po szwedzku odróżnia słowo „obiecana” od słowa „utracona”. Książka Rosenberga to osobista opowieść o tym, jak utracił on wiarę w Izrael – ziemię obiecaną. Obiecaną narodowi żydowskiemu, a więc i jemu. To przejmujący i uczciwy portret zawiedzionych nadziei całego pokolenia europejskich Żydów, którzy wierzyli, że Izrael będzie ucieleśnieniem ich marzeń. To znakomity esej, w którym historia osobista miesza się z historią powszechną. Ale to nie jest historia Izraela. To historia złudzeń, których Izrael padł ofiarą.” Konstanty Gebert „Autobiografia, która jest równocześnie analizą utopii i mesjanistycznych wizji naszych czasów, nie tylko Izraela.” „Dagens Nyheter” „Po odłożeniu książki ma się pewność, że to klasyk. Książka odważna, mądra i uczciwa. Wiele można się z niej dowiedzieć o sednie izraelskiego dramatu.” „Expressen” „Poruszająca książka o wielkim rozczarowaniu. […] Rosenberg, intelektualista o niezależnym umyśle i ogromnej wiedzy, pasjonująco opowiada o Izraelu.” „Aftonbladet”

W drugim tomie Kultur Żydów profesor David Biale z zespołem badaczy reprezentujących różne dyscypliny i ośrodki badawcze przedstawia dalsze dzieje kształtowania się kultur żydowskich w złożonym procesie, z jednej strony adaptacji do kultur nieżydowskich, z drugiej – oporu wobec nich, po raz kolejny udowadniając, że raczej niż o jednej kulturze żydowskiej należy mówić o wielu kulturach Żydów. Przedmiotem szkiców, będących misternie skonstruowanymi analizami elementów dziedzictwa zarówno materialnego, jak i duchowego, są losy społeczności żydowskich żyjących w diasporze od VII do XVIII wieku, m.in. Żydów sefardyjskich na Półwyspie Iberyjskich w późnym średniowieczu, Żydów mieszkających w Rzeczypospolitej Obojga Narodów czy włoskich Żydów u progu epoki nowożytnej. Autorzy Barw diaspory umiejętnie przekraczają przy tym opozycje trwale już wpisane w studia nad kulturami żydowskimi – między izolacją a asymilacją czy elitarnością a popularnością.

Któregoś roku w XV wieku powstała mała srebrna szkatuła. [...] miała być prezentem ślubnym dla mieszkającej w północnych Włoszech panny młodej, prawdopodobnie do przechowywania kluczy do jej bieliźniarki. Na wieku szkatuły znajdują się malutkie cyfry, oznaczające po hebrajsku liczbę różnych rodzajów bielizny i odzieży z ich włoskimi nazwami zapisanymi hebrajskimi literami: obrusy, ręczniki, koszule męskie, kobiece halki, chusteczki do nosa [...]. Jakie w tej konkretnej epoce były relacje pomiędzy kulturą żydowską a kulturą nie-Żydów, wśród których Żydzi mieszkali? Czego możemy się dowiedzieć z tej szkatuły o samej kulturze żydowskiej – a w szczególności o życiu żydowskich kobiet? I na koniec, czy na przestrzeni wieków wolno nam mówić o jednej tylko kulturze żydowskiej, czy raczej należy mówić o kulturach żydowskich w liczbie mnogiej, z których każda miałaby być wyjątkowa dla swego czasu i miejsca? To część z tych właśnie pytań, które Kultury Żydów stawiają i na które próbują odpowiedzieć.
(David Biale, Przedmowa: Ku historii kulturowej Żydów).

Historia granatowej policji nie jest tematem zamkniętym i oswojonym. Wręcz przeciwnie, okupacyjne losy policjantów wracają dziś jako jeden z elementów walki o pamięć i mity historyczne, na których zasadza się polska polityka historyczna. Jest rzeczą charakterystyczną, że przestępstwa popełnione przez granatowych policjantów na innych Polakach nie wzbudzają już takich emocji – to w końcu, jak można sądzić, nasze „wewnętrzne sprawy”, które wyłącznie nas samych obchodzą. Zupełnie inaczej jest w wypadku historii Zagłady – jedynej części polskiej historii, która ma uniwersalne znaczenie i która wzbudza zainteresowanie na całym świecie. […] Tak się jednak składa (czego starałem się dowieść na stronach tej książki), że granatowa policja miała niebagatelny udział w wymordowaniu polskich Żydów i wchodzi tym samym w pole zainteresowania badaczy Holokaustu. Więcej, granatowa policja stanowiła istotny, niekiedy niezbywalny element niemieckiej strategii eksterminacji europejskich Żydów. Na dodatek polscy policjanci często mordowali Żydów na własną rękę, wykazując się przy tym ogromną inicjatywą. Żal tylko, że w sporze o polską niewinność mało kto pamięta o niepoliczonych dziesiątkach, setkach tysięcy żydowskich ofiar granatowej policji, ludziach, którzy mogli ocaleć, którzy mieli sporą szansę na przeżycie wojny, ludziach, o których pamięć bezskutecznie upominał się Emanuel Ringelblum.

Jan Grabowski

„Długo pocieszaliśmy się, że nie mieliśmy rodzimego SS, jak w Łotwie czy w Ukrainie. Dzięki książce Jana Grabowskiego dowiadujemy się, że było gorzej – granatowi policjanci, wywodzący się z Policji Państwowej II RP, uczestniczyli w Holokauście. Eskortowali, wyłapywali i mordowali Żydów. Jürgen Stroop był im wdzięczny – wzięli udział w pacyfikacji powstania w getcie warszawskim. Autor dotarł do nieznanych wcześniej świadectw i materiałów. Jego książka to najważniejsza pozycja od czasów Sąsiadów Jana Tomasza Grossa.” prof. Marcin Zaremba (UW)