Dziecko, rodzicielstwo, rodzina. Wybrane konteksty badań

„Książka jest odpowiedzią na wzrastające zainteresowanie i popularność outdoor education jako strategii edukacyjnej angażującej uczniów w proces autentycznego poznawania realnych problemów w realnym świecie, uczenia się przez eksperymentowanie, samodzielne dochodzenie do wiedzy, przeżywanie, pracę metodą projektu, planowanie strategiczne a przy tym rozwijanie soft skills – umiejętności miękkich. Zrealizowany projekt badań pokazuje, jak wiele jeszcze wyzwań pozostaje w zakresie zmiany myślenia nauczycieli o problemie i zrozumienia wartości, jaką niesie podejście outdoor education. Książka z pewnością będzie znaczącym wkładem w doskonalenie pracy nauczycieli i rozwijanie ich profesjonalnej samoświadomości.” Z recenzji Prof. dr hab. Ewy Filipiak

Książka podejmuje temat wykorzystania w poezji wielkiej metafory ŻYCIE TO SZKOŁA. W celu możliwie szerokiego ujęcia tytułowego problemu w publikacji przywołano kilkaset wierszy i tekstów piosenek autorstwa kilkudziesięciu twórców — od utworów z dwudziestolecia międzywojennego, stanowiących istotną tradycję dla późniejszych ujęć, po tomiki reprezentantów roczników dziewięćdziesiątych. Pierwsza część, Etapy, poświęcona została sposobom użycia metafory szkoły w poezji dwóch okresów: lat 1945-1989 i po roku 1989. Chronologiczne ujęcie pozwala ukazać międzypokoleniowe podobieństwa i różnice w wykorzystaniu szkolnych elementów w funkcji metaforyzującej. W części drugiej (Tematy) zaprezentowano elementy szkolnej rzeczywistości (przybory, typy szkół i etapy edukacji, nauczycieli i uczniów, rozkład zajęć, sposoby kontroli osiągnięć), które budują metafory, umożliwiając zwerbalizowanie w poezji wielu doświadczeń egzystencjalnych (miłości i śmierci, przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, poznania samego siebie czy Innego). Zarówno ponadczasowość szkoły jako wielkiej metafory, jak i zmieniające się z czasem strategie metaforyzacji składają się na wielofunkcyjność tego rodzaju twórczych praktyk, które pozwalają uchwycić liczne aspekty życia.

Książka jest analizą dotychczas podejmowanych badań poświęconych samotnemu rodzicielstwu oraz analizą procesu socjalizacji jako istotnego czynnika warunkującego rolę kobiety-matki w rodzinie. Ponadto prezentuje ona wyniki badań przeprowadzonych przez autorkę publikacji drogą wywiadu wśród samotnych matek znajdujących się w różnych sytuacjach życiowych. W efekcie przeprowadzonych badań wygenerowana została teoria klasyfikująca i opisująca przyczyny, które sprawiają, że wiele samotnych matek nie usamodzielnia się ekonomicznie oraz mieszkaniowo i coraz mocniej uzależnienia się od szeroko zakrojonych działań pomocowych. Dokonano także typologizacji samotnych matek korzystających obecnie bądź w przeszłości ze zróżnicowanych świadczeń systemu pomocowego oraz opisano strategie działania kobiet w życiu codziennym. Istotne było także wskazanie czynników umożliwiających kobietom samotnie wychowującym dzieci uzyskanie jednostkowej niezależności oraz pełne uczestnictwo społeczne. Interpretatywny charakter badań jest swoistym novum w odniesieniu do podjętej w publikacji tematyki i tym samym z innej niż dotychczas perspektywy ukazuje kwestię samodzielności życiowej samotnych matek lub też ich zależności od szeroko pojmowanych form pomocy i wsparcia. Tak ujęte i zrealizowane badania wpisują się w problematykę pedagogiki społecznej i przyczyniają się do jej rozwoju.
Specyficzne ujęcie samodzielności życiowej kobiet samotnie wychowujących dzieci w kontekście ich dostępu do zasobów oraz umiejętności i wykorzystania pozwoliło wyłonić czynniki umożliwiające podjęcie działań zmierzających do maksymalnego usamodzielnienia tej grupy społecznej.
Publikacja skierowana jest przede wszystkim do: naukowców podejmujących problematykę wychowania dzieci i młodzieży w środowisku rodziny niepełnej, naukowców wykorzystujących w badaniach teorię ugruntowaną jako metodę zbierania i analizy materiału badawczego, pracowników szeroko rozumianych służb pomocowych pracujących z nie w pełni samodzielnymi matkami wychowującymi dzieci, pedagogów szkolnych, kuratorów, a także studentów kierunków pedagogicznych.

Przeżycie przygody badań biograficznych to spotkania z nieznajomymi, znajomymi, to powroty do przeszłości innych osób, narodów... To spotkania ludzi poszukujących tożsamości w autobiografii w poszczególnych fazach życia, w pamięci emocjonalnej, w pamięci serca, w pamiętnikach rodzinnych, opowieściach i wspomnieniach.
Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o wydarzenia osobiste i globalne to także pytanie o to, kim jest człowiek jako osoba i jaką rolę w jego tożsamości odgrywają wydarzenia osobiste i globalne wynikające z czasu historycznego, ale także jego stosunek do czasu historycznego, wartości środowiska, w jakim wzrasta i jakie tworzy.

W książce udzielono odpowiedzi na 30 zarzutów wobec koncepcji wolności od wychowania, jej teorii i praktyki, które zostały postawione przez specjalistów od nauk o wychowaniu.

Wobec każdego zacytowanego, obszernego fragmentu tekstu pedagogicznego stawiane są starannie wypracowane amikatywne repliki. Ta ambitna książka została napisana dla naukowej dyskusji wokół wolnej od wychowania koncepcji i skierowana jest zarówno do specjalistów w dziedzinie pedagogiki, jak i zainteresowanych laików. Staje się oczywiste, dlaczego zasada wolnego od wychowania obcowania z dziećmi wymyka się pedagogicznemu myśleniu – musi się wymykać, skoro tak fascynująca jest amikatywna argumentacja. Przed czytelnikiem odkrywane są za pomocą niezliczonych przemyśleń amikatywne niuanse i wzajemne powiązania w 30 parach (krytyka – replika), z których wyłania się pełny obraz postpedagogicznego projektu.

Arteterapia w wąskim znaczeniu obejmuje terapię z użyciem sztuk plastycznych, w szerokim znaczeniu obejmuje natomiast muzykoterapię, biblioterapię, a ponadto działania terapeutyczne z wykorzystaniem teatru, filmu oraz malarstwa, rzeźby, grafiki i innych sztuk plastycznych.