Dziennik

Publikacja albumowa składająca się z fotografii oraz kadrów filmowych wybranych z licznych archiwów fotograficznych i filmowych w Polsce i na świecie.
Te wizualne świadectwa powstały w latach 1940–1948 w getcie warszawskim i jego ruinach. Prezentowany wybór i układ stanowią autorską koncepcję Anny Duńczyk-Szulc i Agnieszki Kajczyk.

Obrazy ukazują zwielokrotnione spojrzenia na Warszawę tamtego okresu – są to filmy jednostek propagandowych i amatorów, fotografie robione przez żołnierzy i członków ruchu oporu, kobiety i mężczyzn. Zestawienie ich obok siebie daje zaskakujący efekt: rozmnożenie punktów widzenia, kierunków ujęć, pór dnia, jak również sposobów fotografowania i towarzyszących im emocji. Ujęcia te stają się uniwersalną opowieścią o praktykach obrazowania podczas wojny, ale także – dzięki odzyskaniu znaczenia kadrów i poznaniu intencji autorów – umożliwiają czytelnikowi opowiedzenie się po stronie ofiar. Wizualna historia tworzenia getta, jego funkcjonowania, powstańczego zrywu, likwidacji i trwania „miejsca-po-getcie” łączy się w jedną historię istniejącą w różnych pamięciach, narracjach i krajach: w Polsce, Niemczech, Stanach Zjednoczonych czy Izraelu.

W książce po raz pierwszy opublikowane zostaną nieznane materiały z powstania w getcie. Fotografie i filmy pochodzą z ŻIH i Muzeum Warszawy, a także z IPN, Archiwum Państwowego w Warszawie, Archiwum Akt Nowych, FINA, z Izraela – Yad Vashem i Ghetto Fighters’ House Museum, ze Stanów Zjednoczonych – United States Holocaust Memorial Museum i YIVO, jak również z Bundesarchiv w Niemczech.

Oprócz materiału wizualnego publikacja zawiera teksty: uznanej badaczki Janiny Struk, autorki pionierskiej monografii Holocaust w fotografiach. Interpretacje dowodów, oraz dr. Tomasza Szerszenia, antropologa kultury, autora nagradzanej książki Wszystkie wojny świata.

Polski przekład dzieła stanowi wkład w dyskusję historyczną o roli Żydów w społeczeństwach europejskich i stosunku do nich intelektualnych elit.

Zbiór esejów dotyczących historii XIX i XX wieku przede wszystkim Europy Środkowej i Wschodniej oraz Bliskiego Wschodu. Autor osnuwa swoją refleksję wokół napięcia między pojęciami etnosu oraz demosu, czyli etnicznymi i politycznymi podwalinami państw, narodów czy społeczeństw. Poprzez analizę wydarzeń z dwóch ostatnich stuleci ukazuje przemiany tożsamości politycznej wspólnot – uwikłane także w zmianę relacji między Historią i Pamięcią – i tym samym pomaga zrozumieć współczesność. To historia Europy opowiedziana z perspektywy jej peryferii: Odessy, Stambułu czy Izraela.

Wystawa stała w Żydowskim Instytucie Historycznym pt.: „Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu”, została otwarta 14 listopada 2017 roku. Teraz oddajemy do Państwa rąk publikację, która w zamyśle ma towarzyszyć tej ekspozycji, stanowiąc zarazem rodzaj przewodnika. Książka składa się z dwóch zasadniczych części. Pierwsza to esej kuratorski, wprowadzający czytelnika w tematykę, której poświęcona jest wystawa, zarysowujący konteksty, a także poszerzający znacznie zakres zagadnień ukazanych na ekspozycji – jest on także próbą osobistego namysłu nad losami warszawskiego getta i jego archiwum. Następny tekst, będący zarazem drugą częścią przewodnika, ma formę szerokiego omówienia wystawy: jej budowy, zamysłu, łącznie z kontekstem miejsca, którym jest zabytkowy gmach Żydowskiego Instytutu Historycznego. Naszą intencją było, żeby druga część książki mogła w pewnym sensie „towarzyszyć” zwiedzającym, krok po kroku przeprowadzając ich przez wystawę. W książce, poza tekstami, znajdą Państwo również liczne fotografie, a także reprodukcje dokumentów, które weszły w skład tzw. Archiwum Ringelbluma. Zależało nam na tym, żeby niniejsza publikacja była atrakcyjna i cenna dla szerokiego grona odbiorców. Do publikacji został dołączony plan zwiedzania wystawy w formie składanej mapy.

26 listopada 1937 roku rektor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, ks. prof. Aleksander Wójcicki, wprowadza zarządzenie w sprawie „porządku zajmowania miejsc w salach wykładowych”, zwyczajowo nazywane „gettem ławkowym”. W konsekwencji, odgórnie zostają wyznaczone oddzielne miejsca dla żydowskich studentów i studentek uniwersytetu. Wprowadzenie zarządzenia poprzedzone było długotrwałą eskalacją przemocy wobec żydowskich studentek i studentów oraz długim procesem „negocjacji” między Ministerstwem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, władzami uniwersyteckimi, kołami akademickimi, korporacjami studenckimi oraz studentami i studentkami niezrzeszonymi. Autorka bada, dlaczego wprowadzono tę praktykę i jak doszło do jej instytucjonalizacji. Analizując dokumenty, korespondencję i ówczesną prasę, zastanawia się też nad językiem, który te praktyki umożliwił, i czy faktycznie ten język jest już tylko kwestią historyczną.

Książka niemieckojęzyczna Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie (MOCAK) i Centrum Sztuk Prześladowanych w Solingen zadały szereg pytań - filozofom, historykom, psychiatrom, artystom, kuratorom i pisarzom - które wydają się dzisiaj mieć największe znaczenie w tym kontekście: postawiono pytanie o pamięć o Holokauście, jak ją opisać i gdzie przebiegają granice wolności artystycznej. Książka próbuje podjąć temat odpowiedzialności za Holokaust.