Eastern Blocks

W książce, którą trzymasz w ręku zaprezentowano 100 najpiękniejszych miejsc, miast, budowli, obiektów przyrodniczych, dóbr kultury i sztuki na świecie. Opisano tutaj najstarsze i najpiękniejsze miasta świata, m.in. Sanę, Jerozolimę, Pekin, Marrakesz. Znaczną część poświęcono najokazalszym warowniom, przepięknym kościołom i katedrom, np. kościołowi w Lalibeli, twierdzy Masada, czytelnicy odwiedzą też najsłynniejsze światowe muzea, parki narodowe i budowle. 100 cudów świata to ciekawe teksty wzbogacone pięknymi zdjęciami.

Bielajewo, zwyczajne moskiewskie osiedle, powinno uzyskać status zabytku. To standardowe do bólu blokowisko wzniesione zostało w ramach wielkiego chruszczowowskiego programu mieszkaniowego, który rozpoczął się w 1954 roku — bloki i przestrzenie pomiędzy nimi są pozornie identyczne jak w tysiącach innych osiedli z tamtych czasów. A jednak Bielajewo jest inne — było bowiem scenerią pojawienia się, rozkwitu i zniknięcia moskiewskich konceptualistów. Jego architektura została wpisana między wersy ich wierszy, uwieczniona na grafikach, przemyślana w performance’ach. Czy to unikatowe niematerialne dziedzictwo może być kluczem do ochrony typowej architektury?

Książka Bielajewo. Zabytek przyszłości powstała na bazie projektu Belyayevo Forever, prowadzonego przez Rema Koolhaasa w 2011 roku w moskiewskim Instytucie „Strelka”. W 2013 roku ukazała się w języku angielskim i rosyjskim nakładem wydawnictwa Strelka Press. Równolegle odbył się program kulturalny o nazwie Jesień w Bielajewie, organizowany przez miejscową galerię sztuki. Miał on za zadanie popularyzować legendę osiedla, zbudować wokół niej zalążki lokalnej społeczności i przygotować grunt dla opracowania wniosku o wpisanie Bielajewa na listę zabytków UNESCO

Drzwi to chyba najważniejszy element budowli – zarówno domu, jak i pałacu czy świątyni. Drzwi bywają otwarte lub zamknięte, łączą lub dzielą, zapraszają lub odstraszają, a nawet… edukują, jak to bywało choćby z drzwiami i portalami romańskich i gotyckich katedr, na których przedstawiano sceny ze Starego i Nowego Testamentu. Drzwi to także symbol przejścia: między życiem a śmiercią, światłem a ciemnością, znanym a nieznanym, codziennością a świętem, tym, co świeckie a tym, co sakralne.
Nie mniej ważne jest okno. Bez niego nie ma w domu światła i kontaktu ze światem. Okno to jak gdyby powiększone oko domu, świątyni, a nawet przyrody, która mozolnie, dzięki erozji i wiatrowi, wykuwa je w skałach. To przede wszystkim niezwykle ważny element w architekturze.
Ten album to rezultat wielu lat wędrówki po świecie, obserwacji i fotografowania. Są tu zarówno afrykańskie drzwi z plecionki, jak i rzeźbione drzwi z brązu we florenckim Baptysterium. Drewniane drzwi norweskich chat i drzwi wykute w kamieniu przez dawnych mieszkańców Meksyku. Etiopskie drzwi zasłonięte jedynie płachtą i drzwi opatrzone kratą w krajach Ameryki Łacińskiej. Są także okna – drewniane, z dekoracyjnymi okiennicami czy gzymsami, z witrażami i kratami, z szybami albo bez szyb. Okna domów, meczetów, kościołów, a nawet… więzienia.
Album „Drzwi i okna świata” to podróż, podczas której przyglądamy się tym dwóm jakże istotnym elementom architektonicznym, które Elżbieta Dzikowska spróbowała ukazać w kontekście zarówno przyrody, jak i cywilizacji.

Pierwsze architektki, studentki, członkinie stowarzyszeń – pionierki rozbijające ponad 100 lat temu szklany sufit, by utorować drogę innym – popadły w zapomnienie. Książka Despiny Stratigakos Gdzie są architektki? przywraca ten rozdział historii i porusza zarazem niewygodny temat: jak to się dzieje, że ponad połowa osób zaczynających co roku studia architektoniczne to kobiety, a 20 lat później tylko spychana na margines zawodu garstka z nich prowadzi własne pracownie? Czyżby ignorowane, obrażane pogardliwymi artykułami prasowymi, ciągle krytykowane architektki objęła „strategia niepamiętania”, czy może większą rolę odgrywa tu ambiwalencja, a nawet niechęć w przyznawaniu zleceń kobietom? Piszący o architekturze dziennikarze pomijają osiągnięcia projektantek jako mało ważne, skazując nas na nieodwracalną stratę dorobku wielu pokoleń kobiet, które poświęciły życie budowaniu i krytyce architektury. Jak temu zaradzić? Czy architektura na zawsze pozostanie „męskim klubem”?

Despina Stratigakos – kanadyjska badaczka, historyczka architektury i pisarka o greckich korzeniach. Obecnie pracuje na uniwersytecie w Buffalo, w stanie Nowy Jork. Zajmuje się tematem różnorodności i równouprawnienia w dziedzinie architektury. Do tej pory w Polsce ukazała się jej książka Dom Hitlera (wyd. Wielka Litera, 2015).

Crumbling ruins, undead fiends, dark alleys and forests teeming with horrors seen and unseen: the tendrils of the Gothic have crept out of the architecture of churches, mosques and grand houses and into suburban malls, overcrowded cities, the deserted corners of the world and beyond, taking the shape of monsters from Beowulf to Gojira, Cthulhu or the wendigo to our own terrifying, warped reflections. Across time, form and media, this book traces the weaving path of the Gothic from the shadows of history to the very heart of popular culture today.

Prof. zw. dr hab. Teresa Grzybkowska, historyk sztuki, zajmuje się malarstwem polskim i europejskim XVI–XXI wieku, dawną sztuką gdańską i malarstwem Jacka Malczewskiego, początkami muzealnictwa, historią ogrodów, związkami malarstwa z muzyką. Autorka 12 książek oraz rozpraw, artykułów i recenzji m.in. współczesnych wystaw artystycznych. Założycielka studiów historii sztuki (i rocznika „Porta Aurea”) na Uniwersytecie Gdańskim, gdzie pracowała w latach 1989–2002, wicedyrektor do spraw naukowych Muzeum Narodowego w Gdańsku (2000–2002), członek Rady Naukowej Muzeum Narodowego w Krakowie w latach 2009–2015. Autorka wystaw w Muzeach Narodowych: w Warszawie – Andrzej Stech – malarz gdański 1974 w Krakowie (Arsenał, Muzeum XX Czartoryskich) – Mitologia Jacka Malczewskiego 1996, w Gdańsku – Aurea Porta Rzeczypospolitej 1997. Wspólnie ze Zdzisławem Żygulskim jun. wystawy: w Muzeum Historycznym Miasta Gdańska – Miecz i kimono. Sztuka dawnej Japonii 2003 i Gdańsk dla Rzeczypospolitej 2004, a w Muzeum Narodowym w Gdańsku Cuda Orientu 2006 w Muzeum w Wilanowie – Amor Polonus, czyli miłość Polaków 2010. Od 2002 związana z Uniwersytetem Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie. Członek Polskiego Instytutu Studiów nad Sztuką Świata.