Ekonomia systemu podatkowego

Jeżeli by potraktować światowy dług publiczny brutto jako 100%, to ponad osiem dziesiątych tej całości – czyli prawie 70% światowego PKB – stanowi dług zaciągnięty przez sześć państw: USA, Japonię, Niemcy, Francję, Wielką Brytanię i Włochy. Dlaczego najbogatsi są winni najwięcej pieniędzy innym? Ten paradoks „bogatych dłużników” jest osią niniejszej książki. Autor starał się wyjaśnić problem, opierając się na trzech podstawowych założeniach. Po pierwsze, podstawową funkcją ekonomiczną zaciągania pożyczek nie jest ratowanie kogokolwiek z finansowej opresji, lecz transfer kapitału od tych, którzy mają go chwilowo w nadmiarze do tych, którzy mogą zaoferować korzystny procent i akceptowalne ryzyko. Po drugie, kapitał w rękach sektora publicznego oznacza dyskrecjonalną władzę związaną z redystrybucją. Władzę tym większą, im większa masa kapitału jest w posiadaniu podmiotów sektora publicznego. Po trzecie, kapitał redystrybuowany przez państwo ma zdolność wtórnego kreowania prywatnych praw własności. Najbogatsi są winni najwięcej pieniędzy, ponieważ ich dług jest dobrą lokatą kapitału. Dług ten daje rządom owych bogatych krajów unikalną, dyskrecjonalną władzę, którą można częściowo utrwalać poprzez lokowanie kapitału w różnego rodzaju aktywach. Myśl ta sama w sobie nie jest nowa. Podobne tezy głosili dwaj spośród ojców założycieli nauk ekonomicznych: Adam Smith oraz Jean Baptiste Say. Ten ostatni twierdził nawet, iż dla rządzących „możliwość zaciągania pożyczek jest ważniejsza niż proch strzelniczy”. Ten pierwszy zaś postawił jeszcze inną tezę, której autor niniejszej książki starał się nadać charakter sformalizowanego modelu: dług publiczny trwale zmienia porządek instytucjonalny państwa i całą strukturę społeczną.

W dniu 11 lutego 2012 roku weszła w życie ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 roku o zmianie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 240, poz. 1429). Zmieniono zasady, katalog naruszeń oraz przepisy proceduralne dotyczące szczególnego reżimu odpowiedzialności - odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Wspomniana ustawa nowelizująca stanowi akt prawny wyczekiwany przez środowisko zajmujące się problematyką dyscypliny finansów publicznych, w tym kierowników, specjalistów z zakresu zamówień publicznych oraz głównych księgowych jednostek sektora finansów publicznych, których w głównej mierze ta odpowiedzialność dotyczy. Publikacja oferowana Czytelnikowi jest zbiorem opracowań poświęconych szczególnym, wybranym zagadnieniom tzw. dyscypliny finansów publicznych. Jednym z podstawowych celów przygotowywanych opracowań było uwzględnienie zmian, które weszły w życie w dniu 11 lutego 2012 roku. Była to dodatkowa trudność w przygotowaniu opracowania, aby uczynić publikację oferowaną Czytelnikowi jak najbardziej aktualną; publikację, która z powodzeniem może stanowić swoistą recenzję dla wprowadzanych zmian reżimu odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Książka stanowi cenne źródło informacji dla osób zajmujących się finansami publicznymi, w tym dyscypliną finansów publicznych. Publikację należy polecić przede wszystkim kierownikom, specjalistom z zamówień publicznych, głównym księgowym jednostek sektora finansów publicznych. Wśród zamieszczonych opracowań znaleźć można również kwestie interesujące podmioty spoza sektora finansów publicznych, które gospodarują środkami publicznymi.

Finanse publiczne i ubezpieczenia społeczne są przedmiotem stałego zainteresowania zarówno ekonomistów, finansistów, jak i opinii publicznej, a chroniczna nierównowaga w finansach publicznych, w tym w budżecie państwa, stanowi jeden z poważniejszych problemów, z którymi boryka się polska gospodarka. Dostrzegamy, że coroczne występowanie deficytów w całym sektorze finansów publicznych, a co za tym idzie - powiększanie się ogólnego długu państwa, tworzy potrzeby pożyczkowe państwa. Jeśli deficyt budżetowy ma charakter chroniczny (jak to jest w przypadku Polski), potrzeby pożyczkowe wynikają nie tylko z nierównowagi pomiędzy dochodami i wydatkami budżetowymi w danym roku (potrzeby pożyczkowe netto), ale również z konieczności spłaty zaciągniętego w latach poprzednich długu publicznego (potrzeby pożyczkowe brutto).

W rozwiniętych krajach istnienie różnego rodzaju zabezpieczeń społecznych jest dla ich obywateli oczywistością. Mało które państwo pozostawia zabezpieczenie skutków ryzyka socjalnego tylko w gestii indywidualnych decyzji członków społeczeństwa. Chcąc zabezpieczyć się przed wystąpieniem różnych rodzajów ryzyka, takich jak choroba, starość czy śmierć, obywatele opłacają składki na ubezpieczenie społeczne, które dają gwarancję ochrony ubezpieczeniowej.

W monografii pokazano finansowe aspekty funkcjonowania powszechnego systemu ubezpieczenia społecznego w Polsce, który obejmuje ubezpieczenie: emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe. System ten nie jest doskonały, a proces starzenia się społeczeństwa nie ułatwia jego funkcjonowania, a wręcz przeciwnie, niesie za sobą kolejne wyzwania dla rządzących.

Książka stanowi solidne kompendium wiedzy z zakresu finansów publicznych państwa i samorządu, jak też ubezpieczeń społecznych, którego treści nie powinny być obce żadnemu obywatelowi. Skierowana jest do szerokiego grona odbiorców, w tym pracowników administracji publicznej, pracowników administracji skarbowej oraz studentów na kierunkach ekonomii, zarządzania, finansów i rachunkowości.

Autorami poszczególnych części podręcznika są specjaliści z danych dziedzin – profesorowie, doktorzy habilitowani i doktorzy będący pracownikami Katedry Prawa Finansowego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
W książce autorzy omówili m.in.:
– pojęcie i funkcję finansów publicznych,
– zasady odpowiedzialności i kontroli w sektorze finansów publicznych (w tym: kompetencję i zadania NIK oraz audyt wewnętrzny),
– problematykę budżetu państwa i innych publicznych planów finansowych,
– procedurę budżetową stosowaną w zakresie budżetu państwa (zasady budżetowe, budżet zadaniowy, Wieloletni Plan Finansowy Państwa, budżet środków europejskich),
– dług publiczny i deficyt budżetowy państwa,
– specyfikę finansów publicznych w sektorze samorządowym (w tym zagadnienia takie jak: wieloletnia prognoza finansowa, procedura budżetowa),
– zagadnienia publicznych aspektów prawa bankowego i rynku finansowego, prawa walutowego i dewizowego, dochody i wydatki j.s.t., dług publiczny i deficyt budżetowy j.s.t, rolę oraz kompetencje nadzorcze i kontrolne Regionalnej Izby Obrachunkowej,
– odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych,
– publiczne prawo bankowe i prawo rynku finansowego,
– podstawowe elementy prawa walutowego i prawa dewizowego,
– wybrane problemy finansowania zamówień publicznych i ubezpieczeń społecznych,
– zasady i zakres gospodarki finansowej przedsiębiorstw państwowych.
W podręczniku ponadto znajdują się materiały pomocnicze niezbędne do nauki przed kolokwium lub egzaminem:
– kazusy, które Czytelnik może samodzielnie rozwiązać,
– zestaw pytań kontrolnych pomocnych w utrwaleniu wiedzy,
– spis polecanej literatury do pogłębionej analizy zagadnień.

W książce przedstawiono rolę pomocy publicznej w finansowaniu małych i średnich przedsiębiorstw, pokazano modelową ewolucję tych podmiotów, przeanalizowano dostępność pomocy publicznej, zidentyfikowano bariery rozwoju z uwzględnieniem zarówno nowo powstałych przedsiębiorstw, jak i podmiotów z wieloletnim doświadczeniem.

Broszura zawiera najnowszy tekst jednolity ustawy o finansach publicznych ze zmianami oraz przepisy wprowadzające ww. ustawę. Zaletą książki jest jej praktyczny, poręczny format, przejrzysty układ graficzny. Publikacja przeznaczona m.in. dla studentów i praktyków prawa, administracji, finansów, a także pracowników jednostek sektora publicznego. Łatwą orientację w materiale umożliwia skorowidz oraz opatrzenie ostatnich zmian przypisami redakcyjnymi.