eleWator 36 (2-4/2021) Eksperyment

Tom rozpoczynają artykuły z zakresu szeroko rozumianej ekologii kulturowej. To nie przypadek. Cieszyński ośrodek etnologii i antropologii kulturowej zajmuje się tą problematyką od wielu lat, a w ostatnim czasie, na tej podstawie, utworzono na studiach II stopnia nową specjalność. Ekologia to jednak nie wszystko. W tomie są także artykuły, które – co nas szczególnie cieszy – ukierunkowane są na Afrykę. To kontynent, który za sprawą zarówno wyjątkowości, jak i uniwersalności swych problemów skupia na sobie coraz większą uwagę badaczy. Widać to także w naszym czasopiśmie. W części Spojrzenie na Afrykę znajdziecie Państwo, między innymi, informacje o bolączkach edukacji wśród społeczności postpasterskich, konsekwencjach i specyfice globalizacji i konsumeryzmu afrykańskiego, dyskursie kolonialnym i jego współczesnych reminiscencjach czy percepcji czasu. Wszystko to zostało ukazane w oryginalnych pracach badawczych. Numer zamykają teksty, których spinającą klamrą jest typowo antropologiczne spojrzenie (lub, jak kto woli, Antropologiczne konteksty kultury).



/fragment – od redakcji, M. Kurcz, M. Szalbot/

We współczesnym świecie uwagę opinii międzynarodowej przyciągają problemy jednoczesnej unifikacji i dywersyfikacji kulturowej, a w tym politycznej. W procesach tych zmienia się pozycja ustrojowa państw i ich instytucji. Egzemplifikację tej rzeczywistości stanowi usytuowanie w środowisku międzynarodowym Armenii. W jej obliczu kulturowym obserwuje się zderzanie dziedzictwa przeszłości z otwartością na wyzwania globalizacyjne teraźniejszości. W prezentowanej książce z dużą starannością ukazuje się Armenię i Ormian w kontekście współczesnych przemian cywilizacyjnych. Badania armenistyczne są też nośne ze względu na diasporę Ormian. Z uznaniem zatem należy odnieść się do zagadnień zaprezentowanych w niniejszej książce. Zwraca uwagę ich nośność poznawcza, jak i warstwa eksplanacyjna i predyktywna. Książka zasługuje na uwagę szerokiego kręgu odbiorców, a w tym interesujących się międzynarodowymi stosunkami politycznymi oraz kształtowaniem się tożsamości narodu ormiańskiego.
Prof. dr hab. Andrzej Chodubski

Pomysł na niniejszą publikację zrodził się podczas “Spotkań z kulturą współczesną”. [...] Oprócz różnorodności podjętych zagadnień (tradycja w kulturze, kultura słowa, kultura audiowizualna, reklama, komiks), teksty reprezentują zróżnicowaną formę. [...] Autorzy artykułów dokonali starań, by proponowany zbiór mógł stanowić materiał dydaktyczny, pomoc dla nauczycieli, by pomógł kształtować refleksyjną i krytyczną ocenę zjawisk współczesnej kultury. Mam nadzieję, że pozwala spojrzeć na fenomen różnorakich aspektów kultury w sposób interdyscyplinarny (ze Wstępu).
Beacie Lisowskiej udała się trudna sztuka uczynienia książki prawdziwym podręcznikiem dla nauczycieli podejmujących w swej pracy wątki kulturoznawcze [...] omówione w tomie obszary to te sfery kultury współczesnej, z którą młodzi ludzie spotykają się najczęściej. Problem polega na tym, że często brakuje im rozsądnego „przewodnika”, który nauczyłby ich, jak być świadomym i krytycznym odbiorcą reklamy i powiedział, dlaczego komiks jest (może być) wartościowym gatunkiem literackim. […] Nauczyciele znajdą w niej scenariusze lekcji, ale także teksty analityczne. Z wszystkich – przy odrobinie dobrej woli – mogą zrobić dobry użytek (z recenzji prof. Andrzeja Pitrusa).

Tematem rozprawy jest autobiografizm filmowy, próba jego zdefiniowania oraz wyznaczenia głównych nurtów, z których się wywodzi (kina awangardy, undergroundowego oraz nowofalowego). Analiza postawy autobiograficznej twórcy zawartej w dziele wskazuje, że realizuje się ona przez wielogłosowy status „ja” autobiograficznego, reprodukcyjny charakter obrazu, fabularyzację oraz kreację. Ślad-trop, który autor pozostawia w filmie, zwraca się jednocześnie ku niemu samemu. Powtarzające się tropy tworzą natomiast podstawę retoryki twórczości autobiograficznej, czyli katalog najczęściej powracających tropów-sygnałów wskazujących na rzeczywistą osobę autora filmowego. Odmienne sposoby zawierania z widzem paktu autobiograficznego pozwalają uporządkować twórczość autobiograficzną według trzech typów „ja” autorskiego, czyli „ja” empirycznego, porte-parole oraz „ja” sylleptycznego, które stały się podstawą analiz twórczości trojga autorów – odpowiednio: Jonasa Mekasa, Márty Mészáros oraz Jerzego Skolimowskiego.

Gry komputerowe są obecnie jednymi z najgwałtowniej i najciekawiej rozwijających się mediów. Książka łączy perspektywy badawcze teorii gier, filmu i literatury, groznawstwa, aby ukazywać, czym gry komputerowe są, w jaki sposób tworzą się relacje między nimi a graczami, a przede wszystkim jak funkcjonują one jako teksty i jak tworzą znaczenia. Są w niej również zaproponowane narzędzia analityczne dotyczące zarówno ich warstwy tekstowej, jak i procesu recepcji, ukazując, w jaki sposób na styku tych strategii badawczych rodzi się bardziej zrozumiały obraz grywalnych tekstów oraz kultur, które się wokół nich tworzą. Jednym z problemów poruszanych w książce jest kwestia przestrzennych własności gier, które mogą ewokować opowiadania ze względu na angażujące i interpretacyjne procesy, którym podlega gracz, oraz że możliwe jest postrzeganie środowiska gry nie tylko jako wizualnego spektaklu, lecz także lokacji, która generuje znaczenie. W publikacji pojawia się ponadto zagadnienie tworzenia medialnych reprezentacji światów, które generują opowiadania oraz dostarczają różnorodnych sposobów ich doświadczania, będąc głosem w dyskusji związanej ze świadomą medialnie narratologią.
Książka jest bardzo wartościowa z naukowego punktu widzenia, gdyż proponuje świeże spojrzenie na kwestię narracyjności gier wideo oraz ich specyficznych cech, takich jak retoryka proceduralna, warunki określone przez mechaniki gier oraz silniki gier, a także ich usytuowanie w szerszym pejzażu współczesnej kultury audiowizualnej (funkcjonowanie w ramach kultury konwergencji). Autorka sięga po aktualne dyskusje teoretyczne w tym obszarze oraz prezentuje własne podejście krytyczne.
Z recenzji prof. dr hab. Anny Nacher

Publikowana w oryginale i w paralelnym przekładzie miniatura – "List o filozofii ewangelicznej" Erazma z Rotterdamu – jest dziełem tyleż doniosłym, co w twórczości niderlandzkiego humanisty niezwykłym. Pośród innych jego tekstów o podobnej treści, a całkowicie odmiennej poetyce tworzy swoisty analogat do śmiałej Erazmowej myśli o niezwykłości misji Chrystusa i Nowego Testamentu. "Epistola" Erazma jest compendium jego wcześniejszych — zwłaszcza z "Paraclesis" i z "Ratio" verae theologiae — refleksji o chrześcijaństwie jako "philosophia Christi", ujętym w raczej rzadko obecnej gdzie indziej perspektywie historiozoficznej.

"List…" ma w formowaniu się i ekspresji myśli Erazma rangę niewspółmierną ani do swych nikłych rozmiarów, ani do swej przypadkowej genezy. Przekład dokonany przez profesora Juliusza Domańskiego czyta się z przyjemnością i filologiczną satysfakcją. Imponuje biegłość językowa Tłumacza, świetnie oddającego Erazmową semantykę. Tekstowi towarzyszą przypisy, które pozwalają wytropić cytaty i kryptocytaty pojawiające się w Epistola oraz dostarczają niezbędnych dla odbiorcy informacji edytorskich i translatorskich.

Książka Profesora Juliusza Domańskiego […] jest cenną monografią Listu o filozofii ewangelicznej – nieco zaniedbanego czy nawet niedocenianego przez innych badaczy – precyzyjnie i w szerokim kontekście ukazującą historiozofię Erazma, zarówno ewolucję, jak i spójność jego refleksji filologicznych i teologicznych. (Z recenzji wydawniczej Marii Chantry)

Praca [Juliusza Domańskiego] to nowe wydanie […] krótkiego tekstu Erazmiańskiego, Epistola de philosophia evangelica, który miał służyć jako wstęp do wydanego w 1522 roku Novum Testamentum […], jednego z największych filologicznych i edytorskich przedsięwzięć niderlandzkiego humanisty. […] jest pewną syntezą ponadsześćdziesięcioletniego erazmiańskiego dorobku największego żyjącego polskiego przedstawiciela studia humanitatis. (Z recenzji wydawniczej Danilo Fakki)

*********

The Letter About Evangelical Philosophy by Desiderius Erasmus of Rotterdam

A bilingual edition of the Epistola de philosophia evangelica by Erasmus of Rotterdam, with the preface dedicated to the origin of the Letter, the history of the dispute with Martin Luther and Erasmus’s philosophia Christi. A profound study of the text, unique not only to Polish scientific literature.

*********

Prof. dr hab. Juliusz Domański (ORCID 0000-0001-5468-0767) – emerytowany profesor Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk oraz Instytutu Filologii Klasycznej Uniwersytetu Warszawskiego. Wydawca literatury nowołacińskiej i autor licznych opracowań poświęconych humanizmowi renesansowemu.