Estetyczne impresje.

Całemu zbiorowi nadana została przejrzysta i logiczna struktura, która sprzyja uważnej lekturze przyszłego odbiorcy i jednocześnie pozwala uniknąć możliwego w takich zbiorach wrażenia braku spójności lub ewentualnej przypadkowości skomponowanej ad hoc książki. Zdecydowanie mamy do czynienia z przemyślaną koncepcją, za którą stoi także określona wizja tego, czym jest krytyka literacka i jakie są jej fundamentalne powinności.

Tak, autor książki ma świadomość swojego fachu, a jednocześnie zdecydowanym gestem odrzuca pokusę powierzchownego utylitaryzmu i unika ściśle pragmatycznego podejścia, stawiając sobie za cel – co szczególnie cenne – poszukiwanie istoty opisywanych przez siebie zjawisk. Warto jednocześnie podkreślić, że nie jest w swoich tekstach krytykiem dogmatycznym. Charakteryzuje go postawa, której istotą jest raczej stawianie pytań i inspirowanie dalszej lektury niż udzielanie gotowych, podręcznikowych w swej naturze odpowiedzi. Nie oznacza to jednak, że autor unika jednocześnie formułowania wyrazistych opinii i ocen. Przeciwnie, zgodnie z najlepszą tradycją krytycznoliteracką horyzont aksjologiczny czyni on istotnym punktem odniesienia dla swojego myślenia o literaturze.

Kolejne części książki składają się z serii szkiców poświęconych Andrzejowi Zawadzie, Łukaszowi Musiałowi, Marcinowi Pliszce, pisarstwu Juliana Kornhausera, Wojciecha Kassa, Stanisława Barańczaka, Feliksa Netza, Heleny Raszki, Bogusława Kierca, Ewy Lipskiej i Adama Zagajewskiego.
(z recenzji wydawniczej dr. hab. Pawła Panasa)

Mikołaj Oloch z Szamotuł, mistrz Uniwersytetu Krakowskiego (wypromowany w 1459 r.), był wieloletnim kaznodzieją i altarzystą katedry w Poznaniu. Spod jego pióra wyszły dwa wierszowane łacińskie dziełka, zatytułowane "De hiis malis que aguntur in hoc mundo" (O niedolach, które rządzą na tym świecie) oraz "De curie miseria" (O marności życia dworskiego). Pierwsze należy do tzw. form sentencjonalnych – czyli zbiorów przysłów i sentencji, cenionych bardzo w średniowiecznej dydaktyce szkolnej. Oloch zebrał pouczenia dotyczące chciwości, gadatliwości i obmowy, kłamstwa, nieuczciwości w handlu, nieobyczajnści. Ze względu na treść można "De hiis malis" przypisać do nurtu literatury poświęconej krytyce ludzkich ułomności i grzechów w rodzaju satyry stanowej (Standessatire). Natomiast "De curie miseria" jest wierszowanym minitraktatem poświęconym krytyce życia dworskiego. Autor pokazuje w krzywym zwierciadle życie na dworze, nędzne warunki, w jakich dworzanie i pachołkowie mieszkają, jak się źle odżywiają, przede wszystkim jednak jest to krytyka stosunków społecznych tam panujących. Oloch wskazuje zatem antywartości, jakim służą dworzanie: pochlebstwo, zdrada, chciwość, nielojalność, brutalność, a więc przywary będące zaprzeczeniem dworskości i łączącej się z nią rycerskości (curialitas). Obie prace stanowią rzadki w Polsce przykład literatury szkolnej XV w. Edycji krytycznej obu dziełek towarzyszą przekład na język polski oraz objaśnienia.

"Dobrze się myśli literaturą to zbiór esejów" o praktykowaniu wiary w literaturę, rozumianą jako konieczność mówiącego człowieka. Ryszard Koziołek przekonuje, że ilekroć próbujemy coś wyjaśnić, porozumieć się z innym lub wyrazić własne emocje, jesteśmy skazani na literaturę. Czynimy to również bez lektury, ale – jak przekonuje autor – czytanie ulepsza nasze myślenie i mowę. W myśleniu literaturą autor sięga do twórczości klasyków – jak Prus, Kraszewski, Sienkiewicz, Przybyszewska czy Mrożek – oraz pisarzy współczesnych – Springera, Stasiuka, Pilcha czy Karpowicza. Życiorysy są dla niego równie ważne, jak fikcje, jeśli tylko pozwalają myśli ruszyć z miejsca i ćwiczyć się w wyrażaniu i opowiadaniu świata. Eseje Ryszarda Koziołka to także głos w sprawie przywrócenia literaturze należnego jej miejsca, które ostatnimi czasy osłabiły media wizualne. Autor udowadnia, że dla człowieka nie ma lepszego programu symulacyjnego do trenowania wyobraźni, mowy i myślenia niż literatura.

Stanisław Lem jako krytyk literacki… nigdy nienapisanych książek!

Nowe wydanie jednego z najważniejszych dzieł publicystycznych wybitnego myśliciela i twórcy literatury science fiction

Przeczytać książkę i napisać jej recenzję, nic trudnego. A co, gdyby stworzyć analizę książki, która nigdy nie powstała? Podjął się tego Stanisław Lem, dając kolejny dowód, jak nietypowymi drogami wędrowały jego myśli.

Doskonała próżnia to zbiór mistrzowskich tekstów, w których krakowski pisarz z niezwykłą erudycją, głęboką refleksją ontologiczną, a także ironią (a jakże!) pisze o fikcyjnych tekstach, próbując skomentować i uporządkować współczesne zdarzenia. Recenzja to tylko pretekst do zagłębienia się w rozważania filozoficzne, które nurtowały Lema przez całe życie.

„Pisanie powieści to forma utraty swobód twórczych. (...) Z kolei recenzowanie książek to katorga jesz-cze mniej szlachetna. O pisarzu da się przynajmniej powiedzieć, że sam siebie zniewolił — obranym tematem. Krytyk jest w gorszym położeniu: jak katorżnik do swych taczek, tak do dzieła omawianego przykuty jest recenzent. Pisarz traci wolność we własnej, krytyk — w cudzej książce. (…) Literatura opowiadała nam dotąd o fikcyjnych postaciach. My pójdziemy dalej: będziemy opisywali fikcyjne książki. Oto szansa odzyskania swobód twórczych, a jednocześnie zaślubiny dwóch sprzecznych duchów — beletrysty i krytyka”. (fragment książki)

Co z tych zaślubin wynikło? Lem w najlepszej możliwej formie – błyskotliwy, głęboki, zaskakujący i bardzo zabawny.

This volume of essays — dedicated to the memory of Professor Zdzisław Najder (1930–2021) — is a collective gift made by Conrad scholars from the United States, Canada and Europe. It comprises seventeen essays in English and twelve in Polish (including several texts containing reminiscences of Professor Najder), a bibliography of Professor Najder’s publications and an index of names. The essays discuss Joseph Conrad’s literary achievements and the ever-relevant questions they continue to raise, as well as drawing attention to Conrad’s European (and especially Polish) cultural roots — a field of research that for many years was of particular interest to Zdzisław Najder, who is shown to have been an unforgettable scholar and colleague — known not only for his thorough research into Conrad’s life and works, but also for his editorial work, his incisive literary criticism, his noble heart, his sensitivity and his friendly and inspiring approach to students. For many years, Professor Najder was the President of the Polish Joseph Conrad Society. He also founded the Jagiellonian University Joseph Conrad Research Centre, one of whose tasks is to publish the Yearbook of Conrad Studies (Poland). Dedykowane pamięci Profesora Zdzisława Najdera (1930–2021) Essays on Joseph Conrad / Eseje o Josephie Conradzie są wspólnym darem znanych conradystów z USA, Kanady i Europy. Tom zawiera siedemnaście tekstów w języku angielskim i dwanaście w języku polskim (w tym kilka szkiców wspomnieniowych), bibliografię prac Profesora oraz indeks nazwisk. Eseje wprowadzają w artystyczny świat Conrada i ciągle aktualną problematykę jego twórczości, ukazują europejskie, zwłaszcza polskie, zaplecze kulturowe wielkiego angielskiego pisarza, tak gruntownie udokumentowane przez Zdzisława Najdera. Ukazują również postać samego Profesora: wszechstronnego humanisty, wnikliwego krytyka literackiego, rzetelnego badacza życia i twórczości Josepha Conrada-Korzeniowskiego, wydawcy jego dzieł, a także niezapomnianego, szlachetnego i wrażliwego człowieka oraz oddanego studentom mistrza i przyjaciela. Profesor Najder był wieloletnim prezesem Polskiego Towarzystwa Conradowskiego, założycielem Ośrodka Dokumentacji i Badania Twórczości Josepha Conrada na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz anglojęzycznego czasopisma „Yearbook of Conrad Studies (Poland)”. Jolanta Dudek

Żyjemy w przeświadczeniu, że tradycja i kultura europejska wywodzą się ze starożytnej Grecji i Rzymu. Zapominamy jednak o starożytnych Egipcjanach lub po prostu jesteśmy nieświadomi egipskiego pochodzenia wielu wynalazków, idei i motywów. Dotyczy to nie tylko religii czy filozofii. To dzięki Egipcjanom ktoś może nosić imię Zuzanna lub Onufry. To dzięki nim znamy słowa takie jak: bazalt, heban czy chemia. To wreszcie dzięki nim dzielimy dobę na dwadzieścia cztery godziny.
Z podziwem patrzymy na niezrozumiałe teksty na ścianach egipskich świątyń i grobowców. A gdybyśmy spróbowali je odczytać? Zajrzenie w niezwykły świat hieroglifów może przynieść ze sobą zdumiewające odkrycia i wielką satysfakcję, gdy uda nam się rozszyfrować to, co przez wieki było ukryte i tajemnicze. Kamienie zaczynają wtedy mówić, a mają naprawdę wiele do powiedzenia.