Estetyka jako źródło refleksji nad prawem

Współczesny człowiek musi nie tyle zmierzyć się z prawdą faktyczną o Zagładzie i nie tyle nawet wpleść opowieść o Zagładzie we własne życie, lecz wpleść samego siebie w opowieść o Zagładzie. Myślę, że ta teza jest doniosła - można powiedzieć, że w dużej mierze czynimy już to pierwsze (edukacja na temat Zagłady, piśmiennictwo, wiedza historyczna), a nawet to drugie (wrażliwość połączona z elementarną wiedzą sprawia, że Zagłada staje się częścią kondycji współczesnej jednostki), lecz to trzecie pozostaje niejako w horyzoncie możliwości i tę możliwość Sonia Ruszkowska wskazuje w swojej książce z całą jasnością.

Z recenzji prof. Roberta Piłata

Mistrzowie powieści szpiegowskiej pod lupą
Niektórzy pisarze czerpią garściami z własnych doświadczeń w pracy w służbach; inni prowadzą dogłębny research, docierając do byłych oficerów i szpiegów. Czy wszystko, co opisują, jest prawdą? Czy literatura szpiegowska może być źródłem informacji na temat pracy wywiadu?
Piotr Niemczyk i Jaś Kapela opisują nowoczesne metody inwigilacji, sposoby werbowania agentów, szyfrowania informacji, fałszowania dokumentów i prowadzenia tajnych przeszukań oraz to, jak nowoczesne technologie wpłynęły na pracę agencji wywiadowczych.
Krótki kurs szpiegowania to pasjonująca rozmowa o nowoczesnym wywiadzie i klasyce literatury szpiegowskiej i krytyczna ocena mistrzów gatunku – od Fredericka Forsytha, przez Toma Clancy’ego do Vincenta V. Severskiego.

Dobra literatura tak jak alkohol potrafi uzależnić i przenieść w odmienne stany świadomości. A gdyby tak obie rzeczy połączyć? Wtedy powstałaby mieszanka piorunująca, która zadowoli zarówno mola książkowego, jak i amatora napojów wyskokowych. Efektem takich alchemicznych poszukiwań jest Literacki almanach alkoholowy, będący kompendium wiedzy na temat alkoholowych gustów wybitnych pisarzy i stworzonych przez nich postaci. Jego lektura bywa zaskakująca, bo kto by pomyślał, że do książek pijackich można zaliczyć Anię z Zielonego Wzgórza, że Houellebecq nienawidzi polskich kelnerów, a Remarque nie pijał calvadosu! W almanachu, jak w dobrym koktajlu, liczą się proporcje. Poczucie humoru zmieszane zostało więc z erudycją literacką i odrobiną wiedzy kulinarnej, dając smakowite połączenie.

Na zdrowie!

Dobrosława Świerczyńska – absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, doktor nauk humanistycznych, od 1968 roku związana „etatowo” z Instytutem Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, obecnie emerytka. Główne kierunki zainteresowań naukowych: historia literatury, bibliografia i biografistyka, folklor (paremiografia i paremiologia), pseudonimy oraz pseudonimologia, edytorstwo. Autorka lub współautorka m.in. słowników pseudonimów, różnych edycji zbiorów przysłów, licznych artykułów i bibliografii.

Przedstawiony zbiór zawiera wybrane prace pisane i na ogół drukowane w latach 1972-2016, uporządkowane chronologicznie w grupach tematów, którymi zajmuję się właściwie stale. „Historia literatury” tu przedstawiana dotyczy częściej autorów minorum gentium, lub spraw drobnych, może marginalnych, wiążących się z twórcami z tzw. wyższej półki, co nie znaczy, że są to sprawy mało interesujące! W działach „Pseudonimy” i „Folklor” podejmowałam próby zaznajomienia polskiego badacza i czytelnika z tematami mniej u nas dotąd eksploatowanymi, leżącymi na poboczach badań historyczno-literackich, ale chyba ważnych dla szeroko rozumianej wiedzy humanistycznej, uprawianej od XIX do XXI wieku na świecie. „Varia” – to trochę historii literatury i jej nauk pomocniczych, trochę historii prasy, trochę biografistyki, wspomnień…
Dobrosława Świerczyńska

Słowo pupilla oznaczało w łacinie laleczkę, dziewczynkę, sierotę, osobę nieletnią znajdującą się pod czyjąś kuratelą – a zarazem źrenicę, pierwotnie nazywaną tak z powodu maleńkiego obrazu nas samych („laleczki”), jaki dostrzegamy w oku osoby, na którą patrzymy. Jednak pupa to po łacinie również poczwarka, czyli stadium rozwojowe owadów, które podlegają przeobrażeniu zupełnemu. W miękko brzmiącym słowie pupilla tkwi już zatem zapowiedź radykalnej metamorfozy.
Namysł nad figurą dwudziestowiecznej nimfetki to opowieść o tym szczególnym splocie znaczeń; o zaskakującym aliansie etymologii, entomologii i optyki. W masowej wyobraźni wywrotowa fille fatale pojawia się przede wszystkim dzięki Nabokovowskiej Lolicie, choć nie jest to ani pierwsza, ani ostateczna spośród rozlicznych inkarnacji drapieżnej dziewczynki. Małoletnie kochanki wielokrotnie powracają w minionym stuleciu jako autorki anarchistycznych posunięć, językowej rebelii, estetycznych i filozoficznych wybryków, oszustw i pułapek. Ich historie należy dziś być może przeczytać przede wszystkim jako traktaty optyczne, w bohaterkach dostrzec zaś nie tyle ofiary nadużyć, ile ich sprawczynie. Pupilla to bowiem figura inicjacji, patronująca odbieraniu niewinności – intelektualnej, erotycznej, metafizycznej. Figura paradoksalna: mechanizm jej działania opiera się przecież na udawaniu kogoś, kto sam inicjacji potrzebuje. W tym właśnie tkwi jej siła i na tym między innymi polega groza zapowiadanego przez nią doświadczenia.

Rymkiewicz, we właściwy sobie sposób, wybiera tematy nieoczywiste, wydawałoby się błahe, żeby swą opowieścią poprowadzić czytelnika do rzeczy najważniejszych, nierzadko ostatecznych. Razem z nim zaglądamy do paryskich mieszkań, chodzimy po paryskich ulicach i cmentarzach pierwszej połowy XIX wieku, śledzimy Mickiewicza w jego podróżach, podglądamy przy pracy i przez drzwi szpitala dla obłąkanych...
Mickiewicz, któremu poeta zadaje wiele pytań, pozostaje tajemnicą, chociaż dzięki Rymkiewiczowi, wiemy o nim znacznie więcej.