Formiści. Twórczość i programy artystyczne

Kino policyjne wykrystalizowało się w Stanach Zjednoczonych w okresie, gdy w amerykańskim społeczeństwie dokonała się niezwykła przemiana. Dominujący porządek zakwestionowany został nie tylko przez grupy dotychczas wyrzucone poza nawias - Afroamerykanów. Przeciwko jego «dobrodziejstwom» wystąpiły również kobiety (druga fala feminizmu) i młodzi ludzie (studenci). Z biegiem czasu dołączyli również do grona buntowników legitymujący się nienormatywną tożsamością seksualną: geje, lesbijki, transwestyci i transseksualiści. Filmowi policjanci musieli zmagać się z czymś, co prezentowano jako społeczne skutki przeobrażeń lat pięćdziesiątych. sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku.

Postać policjanta zbawiającego pogrążony w chaosie świat stanowi kluczowy element amerykańskiego popularnego kina policyjnego. „Zacietrzewiony glina” – jak przyjęło się go w literaturze przedmiotu określać – stanowi również odpowiedź na wielokrotnie wówczas wyrażaną potrzebę silnej jednostki władnej zaprowadzić porządek. Utożsamienie jej z hegemonicznym modelem męskości doprowadziło do ścisłego powiązania pomiędzy ideą możliwości ochrony i zbawienia świata a koniecznością restytucji tradycyjnej męskości. Zaważyło to nie tylko na wymowie kina policyjnego głównego nurtu, ale również zdeterminowało kształt jego rozwoju.

Bożena Fabiani, historyk, pedagog i popularyzatorka historii kultury, wprowadza nas w czasy i świat ludzi sztuki od mistrzów mozaiki bizantyńskiej do Salvadora Dali i opowiada o nich tak, jakby to byli jej dobrzy znajomi. Pokazuje jak patrzeć na ich dzieła, wyjaśnia ukryty sens obrazów, zastanawia się, czy talent i charakter idą w parze, czy artysta był swobodny w swej twórczości i czy był szczęśliwy w życiu... Bogactwo materiału jest imponujące! Autorka pisze przy tym z taką werwą, że bez reszty wciąga czytelnika w swoją opowieść. I chociaż gawędy te dotyczą tylko wybranych i ulubionych artystów autorki, to niewątpliwie mogą zachęcić czytelnika do podjęcia dalszych poszukiwań na własną rękę.

Przedstawiamy Państwu pierwszy tom monografii Dziedzictwo rzemiosła artystycznego – tradycyjne techniki oraz nowoczesna konserwacja i restauracja będącej zbiorem dziesięciu artykułów, napisanych przez uczestników I edycji Konferencji Naukowej pod tym samym tytułem. Stanowią one cenne źródło wiedzy. W poszczególnych rozdziałach prezentowanych jest wiele nowych rozwiązań zarówno materiałowych, jak i metodologicznych z zakresu badań oraz konserwacji i restauracji różnorodnych obiektów rzemiosła artystycznego, które nie były jak dotąd tak szczegółowo omawiane w literaturze. Tematyka monografii stanowi odbicie zainteresowań autorów i jednocześnie wpisuje się w aktualne trendy i zagadnienia podejmowane nie tylko w kraju, ale także na świecie.

Książka jest pierwszą publikacją na temat architektury i wyposażenia ponad 350 kościołów protestanckich wzniesionych na terenie dawnego zaboru pruskiego oraz roli mecenatu państwa w dziedzinie architektury na tym terenie. Jest to nie tylko szkic historii reformacji XIX wieku i teorii budownictwa ewangelickiego na tym obszarze, ale przede wszystkim dzieje wielu inwestycji kościelnych, w większości przypadków odtworzone po raz pierwszy. Autor rekonstruuje procesy inwestycyjne, identyfikuje architektów, rzeźbiarzy, malarzy i witrażowników biorących udział w budowie setek kościołów i kaplic. Przedstawia też historię wielu nieistniejących już ołtarzy, ambon, chrzcielnic, dzwonów, organów i złotnictwa kościelnego (ujawnia m.in. inspiracje sztuką bizantyjską czy twórczością Albrechta Dürera).

Monografię kończy temat związków pomiędzy państwem pruskim a Kościołem unijnym, który stał się silnym narzędziem cesarskiego wpływu politycznego na społeczeństwo Niemiec. Poznajemy proces budowania Ewangelickiej Rzeszy Narodu Niemieckiego przez cesarza Wilhelma II, skupiającego w swym ręku władzę polityczną i religijną.

Książka wprowadza czytelnika w dysputę na temat sztuki religijnej, prowadzoną we Francji od początku XVI do końca XVIII wieku z licznymi odwołaniami do starożytnej i średniowiecznej tradycji Kościoła gallikańskiego. W debatę tę angażowali się nie tylko teologowie katoliccy i protestanccy, ale także pisarze świeccy, początkowo wspierający działania Kościoła, a później dystansujący się od niego i próbujący zastąpić dogmatyczne chrześcijaństwo nową „religią rozumu”, Elementem łączącym zdecydowaną większość ich wypowiedzi było przekonanie, że obraz religijny nie może być postrzegany jako jako „portret Boga”, ale należy widzieć w nim tylko „znak odłączony” od tego niewidzialnego pierwowzoru, nie uosabiający go, ale wyłącznie przypominający o nim wiernym. Francuscy pisarze opowiadali się więc za powściągliwym kształtowaniem obrazów i rzeźb, aby nie zachwycały one przesadnie widzów wyszukanymi formami, ani nie nie poruszały zbytnio ich emocji ekspresyjnymi ujęciami „historii świętej”. Dla owych autorów chrześcijaństwo było przede wszystkim religią Słowa, zaś obrazy jawiły się im jako duszpasterska pomoc dla „prostaczków”, którzy nie umieli czytać lub nie potrafili zrozumieć tekstów katechizmowych i prostych homilii. Pisarze ci podchodzili więc z dystansem do sztuki religijnej, przyjmując że jej znaczenie będzie maleć wraz z postępami oświecenia. Poddając się takim założeniom teoretycznym, twórcy sztuki religijnej we Francji osiągnęli w wieku XVII wysoki poziom, naznaczony szlachetną prostotą i czystością, ale w następnym stuleciu popadli w banalne schematy, nie chcąc angażować się zbytnio działalność coraz bardziej lekceważoną przez elity.

Skąd się wzięła opera? Czy pierwotnie była ona sztuką dworską, czy rozrywką gawiedzi? W jakich opałach znajdowali się najwybitniejsi kompozytorzy? Czy nuty można zapisać w testamencie? Kto mógł zarzucić Mozartowi nadmiar nut w kompozycji? Skąd się wziął reżyser w operze? Kto zarzucił Mozartowi zbyt dużą liczbę nut? Jak brzmiał anielski głos trzeciej płci? Kiedy na scenie pojawiła się nagość? Czym jest opera w świecie współczesnej polityki? Na te i wiele innych pytań znajdziecie odpowiedzi w tej książce. Jacek Marczyński snuje pasjonującą opowieść o historii opery, prezentując temat w popularny, przystępny sposób. Całość składa się z gawęd o wybitnych kompozytorach, artystach, o narodzinach opery i przełomach w tym gatunku muzyki. O jego fenomenie i niesłabnącej popularności.
Bohaterami poszczególnych rozdziałów są przede wszystkim najważniejsi kompozytorzy w historii opery. Sylwetki wielkich ludzi opery ukazano na tle obyczajowo-politycznym: wydarzeń epoki, zainteresowań publiczności itd. Poznajemy ich pasje, miłości, przyjaźnie, słabości, rozterki. Opowieść uzupełniają wątki poświęcone najciekawszym współczesnym zjawiskom i artystom operowym: reżyserom, dyrygentom, śpiewakom.
Książka jest przeznaczona dla miłośników muzyki klasycznej: zarówno znawców, jak i osób, które chciałyby zbliżyć się do fascynującego świata opery.
„Francesca Cuzzoni, znana z pięknego głosu, ale i z trudnego charakteru, przyjechała do Londynu w pierwszych dniach 1723 r., zaproszona przez Georga Friedricha Händla, który skomponował nową operę Ottone, król Germanii. Niestety, kapryśnej Włoszce nie spodobała się aria jej bohaterki, bo przypominała zwykłą piosenkę, nie dawała pola do popisu efektownymi trylami. Stanowczo odmówiła więc jej zaśpiewania, ale Händel nie znosił sprzeciwu. Otworzył okno, chwycił wiotką Francescę i krzyknął, że jeśli natychmiast nie zaśpiewa tego, co skomponował, wyrzuci ją na ulicę. Przestraszona Cuzzoni uległa i więcej się nie sprzeciwiała. Przynajmniej do premiery, potem znów stała się gwiazdą”.
Fragment tekstu