Głos Lema. Antologia W Rocznicę Urodzin Stanisława Lema

„Trzydzieści jeden opowiadań napisanych przed marcem 2020 roku. Zbiór wielogłosowy, a przede wszystkim różnorodny tematycznie i stylistycznie. Zderzają się tutaj: działanie i bierność, ruch i pasywność – zawieszone w ciągłej walce. Po której stronie stanąć? Które wyjście uchroni od nadchodzącej katastrofy? Czy katastrofa to tylko gra naszej wyobraźni? A może jednak nie ma się czym martwić? Podczas lektury antologii zadamy nie tylko powyższe pytania, lecz także te o sprawczość literatury. Być może nie uda się odpowiedzieć na żadne z nich, a być może jedynie pogłębimy swoje wątpliwości. Pewne jest natomiast, że z tego starcia nie wyjdziemy nienaruszeni.” Maciej Libich

Blisko 30 legend spisanych przez Dawida Junga o mieście Kłecko. Królewskie miasto Kłecko. Pewnie nawet spora część Klecczan nie jest świadoma królewskości tego uroczego miasteczka, które jak wieść głosi, założył Wełna –ulubiony rycerz legendarnego Lecha. To przypomnienie nie jest bezzasadne. Zacznijmy jednak od dedykacji. Nad głową autorów, czytelników i ludzi prostych topór 100 Rocznicy Odzyskania Niepodległości, mógł więc autor dla jakiejś złudy ważności, dokleić do publikacji wąsy marszałka, albo co bliższe wielkopolskim legendom gębę Dmowskiego. Nie uczynił tego z sobie wiadomych powodów. Legenda nigdy nie była w niewoli, ten element kultury podobnie jak pieśni spod stodoły to ta Polska, której nigdy żaden zaborca niczego nie zabrał. Zatem Dawid Jung dedykuje swoją książkę najważniejszemu z ważnych naszej polskości. Oskarowi Kolbergowi – człowiekowi, który ocalał Polskę, nie flagi i godła, a Polskę właśnie.

Anderman nie oszczędza nikogo, nie pochlebia nikomu i nikomu nie stwarza iluzji. The Guardian Opowiadania Andermana czyta się jak gryps, przerzucony do nas przez kraty. Encounter Anderman pisze – wydawałoby się – z najbardziej szorstkim realizmem, a jednak wywołuje to w rezultacie efekt magiczny. Los Angeles Times   Janusz Anderman – mistrz krótkiej formy, genialny językowo – pisze z właściwą dla siebie błyskotliwością, dystansem i szczerością, które sprawiają, że jego opowiadania są żywe, wielobarwne i intrygujące Autor wynajduje antybohaterów i posługując się nimi, pokazuje od wewnątrz koszmar  sytuacji społecznych, ludzką naturę skażoną przez Historię, i odmitologizowuje dwuznaczność zrywów społecznych, martyrologii. Znajduje na to własny sposób – charakterystyczny, przemawiający do wyobraźni, silnie działający na emocje. Wciela się przy tym – z fenomenalnym wyczuciem języka – w postaci – tyleż charakterystyczne, co przerażające. Zbiór obejmuje trzy tomy: Brak tchu, Londyn, 1983; Kraj świata, Paryż 1988; Tymczasem, Lublin 1998.  

„Rozrywki” Jana Michalskiego to satyry na polskie środowisko artystyczne. Pisane w latach 2009-2015 i rozsyłane mailowo subskrybentom budziły wielkie kontrowersje – autor nie uznawał żadnych autorytetów, a środowisko artystyczne opisywał ze znawstwem i socjologicznym dystansem, od środka i od zewnątrz, żywo, barwnie, zabawnie. Wiele tekstów ma formę opowiadań – od klasycznej opowieści grozy do opowieści łotrzykowskiej. Do książki wybrano 43 z 54 utworów i opatrzono ją Posłowiem autora. Bohaterem „Rozrywek” jest liberalny krytyk zagubiony w realiach współczesnego Sozialstaat. To konsekwentny indywidualista, który uznaje jedynie kryterium smaku i wartość prywatnej opinii, sceptycznie odnosi się do poglądów kolektywnych, z własnego punktu widzenia komentuje postawy ludzi i przemiany społeczeństwa. Oprócz Krytyka przez „Rozrywki” paraduje cała galeria postaci: przyjaciół, z którymi wędruje po wystawach, barach, salach koncertowych, halach sportowych, żartuje i toczy burzliwe spory; plastyków i muzyków, marszandów, krytyków, polityków, filozofów. Występują i zabierają głos dorośli, dzieci i zwierzęta, postaci rzeczywiste, znane Krytykowi osobiście, oraz postaci historyczne i alegoryczne. Pojawiają się Papież, Prezydent, Premier, Ministrowie i Senatorowie obok „zwykłych idiotek”. Obraz polskiego środowiska artystycznego z okresu boomu, jaki wyłania się z „Rozrywek”, jest jedyny w swoim rodzaju – to jego przekrój poziomy, pionowy i boczny. Autor ukazuje ludzi w działaniu, interesują go fakty, opinie, plotki, teorie naukowe, strzępy podsłuchanych rozmów, ale przede wszystkim – dziwactwa epoki, której jest wnikliwym obserwatorem i aktywnym uczestnikiem. Wiele partii tekstów to wielogłosowe dialogi – dowcipne, pisane ciętym, naturalnym językiem. W „Rozrywkach” przedstawiane są na konkretnych przykładach typy społeczne właściwe epoce transformacji: Artysty Bez Osobowości, Homo Oeconomicusa, Krytyka, Kupca, Polityka Kulturalnego… Pojawiają się także tematy nieobecne we współczesnej refleksji o sztuce, takie jak zachwyt, duma i honor artysty. Jest to wewnętrzny nurt „Rozrywek” – sztuka i filozofia są dla Krytyka wartościami absolutnymi i nieprzemijającymi. „Rozrywki” Jana Michalskiego są osobliwością w polskim piśmiennictwie o sztuce – ze względu na temat należą do dziedziny krytyki artystycznej, ze względu na horyzont zagadnień do dziedziny filozofii kultury, ze względu na wartości literackie do literatury pięknej.

Paweł Hertz (1918-2001) – pisarz, poeta, tłumacz i wydawca, przez wiele lat związany z Państwowym Instytutem Wydawniczym – jedna z najważniejszych postaci polskiej kultury i humanistyki XX wieku. Autor przeszło dziesięciu tomów poetyckich i ponad 15 eseistycznych. Tłumaczył m.in. twórczość Lwa Tołstoja, Iwana Turgieniewa, Anatola France’a, Marcela Prousta, Jacoba Burckhardta, Hugo von Hofmannsthala; redakcyjnie opracowywał dzieła wybrane m.in. Aleksandra Puszkina, Fiodora Dostojewskiego, Zygmunta Kraińskiego, czy Juliusza Słowackiego. Sedan jest jedynym zbiorem autobiografizowanych opowiadań Pawła Hertza, zbiorem, przedstawiającym czasy przedwojenne, wojenne i nową powojenną rzeczywistość. Jest to opis upadku i wewnętrznej destrukcji świata kultury mieszczańskiej. W tej przejmującej opowieści o nieistniejącej epoce, przedmiotach i ludziach, którzy przeminęli, stali się wręcz niewyraźnym wspomnieniem, Hertz ukrył wiele kluczy i niejasnych obrazów, które zmuszają czytelnika do uważnej lektury, jednocześnie wciągają go w tragedię, jaką przeżył świat, w nieco romantycznej perspektywie.

Oto narodziła się pisarka Joanna Bator Czy można pozostać sobą, gdy ktoś bliski straci pamięć i zapomni, kim jesteśmy? Hanna Maj żyła po cichu, a jej życie skończyło się na długo przed śmiercią. Choroba sprawiła, że przestała rozpoznawać żyjących, za to coraz częściej odwiedzali ją zmarli. Pola wraca do rodzinnego domu dzień przed pogrzebem babki. Chce odzyskać wspomnienia, które straciła Hanna. Wchodzi w pamięć jak w pokutę. Co stało się z bratem babki, który pewnego dnia zniknął? Skąd w siostrze Hanny tyle złości i goryczy? Czy Pola zdoła odkryć to, o czym wszyscy w rodzinie milczą? Paulina Jóźwik pisze z czułością i wrażliwością na drugiego człowieka. Strupki to opowiedziana ciepłym szeptem powieść o godzeniu się z życiem, pamięci i rodzinnym domu, którego głos pozostaje w nas na zawsze. *** Krystaliczny debiut literacki Paulina Jóźwik – rocznik 1988. Wychowała się na śląskim blokowisku, mieszka w Krakowie, najchętniej pisze o wsi. Inspiruje ją twórczość Magdaleny Tulli i Elizabeth Strout. O swojej debiutanckiej powieści mówi: „odkryłam, że pisać to pamiętać, a snucie opowieści ocala pamięć, dzięki której istniejemy”.