Gust i prestiż O przemianach polskiego świata fantastyki

Książka jest interesującym i bogatym empirycznie i teoretycznie opracowaniem dotyczącym zmian społecznych zachodzących w społeczeństwach proradzieckich, a zwłaszcza w społeczeństwie rosyjskich i narodach syberyjskich.

Zawarte w niej artykuły podejmują ważne kwestie poszukiwania swojej tożsamości i miejsca w ogromnej "przestrzeni" powstałej po rozpadzie ZSRR. Autorzy próbują odpowiedzieć na pytania dotyczące m.in. postaw wobec zróżnicowań etnicznych i kulturowych tych społeczeństw, poszukiwań i budowy ich odrębności kulturowo-etnicznej za pomocą zarówno "tradycyjnych" metod (takich jak pamięć genealogiczna lub odwołań do tradycyjnych kultów religijnych), jak i nowoczesnych środków, związanych z polityką i tworzeniem miejsc pamięci.

Analizowane procesy, zwłaszcza próby tworzenia własnych narracji o przeszłości lub jej zawłaszczania - jak piszą autorzy - nie są łatwe i toczą się zazwyczaj w sytuacji napięć i sporów.

Ważną częścią tej książki są opracowania na temat Polaków w krajach byłego ZSRR, analizy prób odnowienia pełnego życia narodowego oraz trudnych (i czasami zaskakujących) wyzwań związanych z trudami przyjazdu do kraju przodków.

Celem publikacji jest przedstawienie wybranych metod i perspektyw badawczych, stosowanych we współczesnej analizie dyskursu, która od początku była i pozostaje obszarem spotkania wielu dyscyplin: językoznawstwa, socjologii, historii, kulturoznawstwa, politologii, a także pedagogiki i filozofii. To spotkanie powoduje, że analiza dyskursu jawi się jako dziedzina w oczywisty sposób inter- i multidyscyplinarna. Niekiedy korzystanie z wielorodnych inspiracji prowadzi do wypracowania własnych, zintegrowanych, a zatem interdyscyplinarnych języków analitycznych. W innych przypadkach obserwujemy raczej sytuację multidyscyplinarną w postaci wzajemnego uzupełniania się odmiennych strategii badawczych.
Analizując polskie tekstów publiczne autorzy używają instrumentarium badawczego wywodzącego się z nauk humanistycznych i społecznych, uwzględniając obecne w polskiej tradycji nurty badawcze oraz specyfikę kontekstu społeczno-kulturowego. Prezentowane w tomie analizy były przedmiotem wspólnych dyskusji, które pozwalały na konfrontację różnych metodyk (dominującym ujęciem okazały się jakościowe metody semiotyczno-lingwistyczne) i metodologii oraz perspektyw teoretycznych (deskryptywna, krytyczna).
Teksty metodologiczne zostały podzielone na trzy kategorie: metody (przedstawiono wybrane metody analizy dyskursu: analizę pola semantycznego, analizę narracyjną, analizę multimodalną, analizę semiotyczną oraz analizy ramowania), perspektywy badawcze (perspektywa krytycznej analizy dyskursu, perspektywa postkolonialna, perspektywa feministyczna oraz perspektywa postfoucaultowskiej analizy dyskursu) a także dwie analizy tego samego materiału.
Prezentowany tom stanowi dobrą ilustrację zastosowania w praktyce badawczej reguł interdyscyplinarności i efektów multidyscyplinarności oraz zestawiania ze sobą różnych punktów widzenia w badaniach nad komunikowaniem publicznym, które jest wdzięcznym polem dla takich ujęć badawczych.
Książka powinna cieszyć się zainteresowanie wszystkich interesujących się debatą publiczną w Polsce, jej historycznymi odsłonami oraz poszukiwaniem narzędzi dla jej poznawania i analizy.

Książka dotyczy wybranych, choć nader ważnych zagadnień odnoszących się do współczesności: od jej pojmowania poprzez kwestie związane ze sztuką, mediami aż do problemów kryzysów i zagrożeń cywilizacji współczesnej. Kultura zdaje się płynąć nurtem, na którego przebieg i kształt nie mamy większego wpływu. Nurt ten toczy się dość bezwiednie i jest bardziej spontaniczny i niezależny od nas jako jednostek, niż chcielibyśmy w to wierzyć. A jednak mamy ochotę korygować i krytykować jego przebieg mimo pewnej jałowości tej krytyki. Kiedy więc piszemy o współczesności, korci nas, by obnażać jej słabości, manowce, niebezpieczeństwa. A przy tym niemal zawsze grozi to blamażem, gdyż albo krytyka jest mało skuteczna, albo po latach okazuje się śmieszna, albo jej pobudki same w sobie wymagałyby krytycznego podejścia. Paradoks polega na tym, że choć jako jednostki nie mamy większego wpływu na charakter współczesności, to jednak powinniśmy mieć wobec niej poczucie odpowiedzialności. Tak więc wobec współczesności i jej kultury nie możemy przejawiać postawy ani skrajnie krytycznej, ani w pełni aprobującej. Na współczesność nie można się obrażać, boczyć, wybrzydzać. Choć nie jest przecież całkowicie naszym własnym tworem, to jednak jest naszym depozytem, który nawet gdy nie jest nazbyt urodziwy i kształtny, musimy wszak przyjąć i uznać za swój.

Jest to zapierająca dech w piersiach swoim rozmachem panorama dziejów świata.
Autor, historyk i ekonomista, emerytowany profesor Uniwersytetu Harvarda, postawił sobie za zadanie wyśledzić i pojąć, jak przebiegał główny nurt postępu ekonomicznego i modernizacji: jak doszliśmy do tego, gdzie jesteśmy i kim jesteśmy. Landes mistrzowsko operuje anegdotą, szczegółem, zaskakującym porównaniem, sam zaś sprawia wrażenie demona erudycji.

Książka poświęcona jest zagadnieniu budowania narodów w Europie Południowo-Wschodniej. Autor na przykładzie nacjonalizmu boszniackiego w Bośni i Hercegowinie pokazuje, że naród powstaje w trakcie nieustannej walki politycznej o treści symboliczne, które stanowią o jego istocie. Na podstawie reinterpretacji historycznego procesu wyłaniania się boszniackiego nacjonalizmu oraz systematycznej analizy współczesnej polityki pamięci odnoszącej się do wojny lat 1992–1995 Tomasz Rawski przedstawia specyfikę procesu budowania narodu – jego złożoną, wielowątkową dynamikę, pełną wewnętrznych napięć, tarć i sprzeczności.

Praca jest bogatym w warstwie empirycznej, oryginalnym teoretycznie wkładem w dyskusję o procesach narodowotwórczych i polityce pamięci na terenie byłej Jugosławii. (...) To dzieło dojrzałe, spójne, wciągające i bardzo potrzebne na polskim rynku wydawniczym.
dr hab. Marcin Lubaś, prof. UJ

Książka Tomasza Rawskiego to nie tylko wąskie studium przypadku przeznaczone dla niewielkiego grona specjalistów; ze względu na teoretyczne zaplecze powinna zainteresować szersze grono czytelników – wszystkich, którzy chcieliby pogłębić swoją wiedzę na temat współczesnej teorii narodu i nacjonalizmu.
dr hab. Krzysztof Jaskułowski, prof. SWPS

Tomasz Rawski – socjolog, bałkanista, adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, stypendysta m.in. University College London, University of Uppsala i University of Sarajevo. Zajmuje się problematyką nacjonalizmu, polityki symbolicznej, polityki pamięci oraz budowania państw i narodów w Europie Wschodniej.

Moim zdaniem omawiana propozycja wydawnicza podejmuje bardzo ważny problem teorii społecznej, wykazuje bardzo dobrą orientację Autorki we współczesnej socjologii (a także w niektórych, potrzebnych tutaj, aspektach uprawiania dyscyplin pokrewnych), jej zdolność analitycznego a także syntetycznego myślenia, zdolność łączenia teorii społecznej z praktycznymi zagadnieniami społecznymi, które powinna ona wyjaśniać.”

Prof. dr hab. Janusz Mucha

Praca ta składa się z sześciu rozdziałów, tworzących przejrzystą, dobrze skonstruowaną całość. (…) Kluczowy i w moim odczuciu najciekawszy, bo podejmuje się w nim kwestie ciągle jeszcze słabo opracowane w polskim piśmiennictwie, jest rozdział piąty. Jest on poświęcony koncepcjom działania podmiotowego trojga najwybitniejszych myślicieli zajmujących się tym zagadnieniem: Pierre’a Bourdieu, Margaret Archer i Anthonego Giddensa. Rozdziały – trzeci poświęcony Maxowi Weberowi i czwarty poświęcony Colemanowi, których koncepcje autorka omawia wnikliwie i z czymś co określiłbym jako swadę intelektualną, traktować można jako wprowadzenie do wspomnianego rozdziału piątego. W efekcie otrzymujemy bardzo ciekawe, ukazane w szerokiej perspektywie historycznej opracowanie jednego z kluczowych w teoriach socjologicznych problemu – sprawstwa podmiotowego.

Prof. dr hab. Andrzej Szpociński