Historia Białorusi od czasów najdawniejszych do roku 1991

Dla wielu mieszkańców Mołdawii i niemałej grupy rządzących nią polityków uzyskana w 1991 roku niepodległość miała być tylko przystankiem na drodze do zjednoczenia z rumuńską macierzą. Jednak nie wszyscy obywatele młodej republiki podzielali tę wizję. W Bukareszcie też nie pałano do niej entuzjazmem. W rezultacie sen o zjednoczeniu zakończył się tak szybko, jak się zaczął, a niewielki kraj dosłownie rozpadł się na trzy części. Nagle stało się jasne, że Mołdawię – która nigdy wcześniej nie miała okazji cieszyć się państwowością – trzeba będzie wymyślić, wymarzyć na nowo. Sprawić, by w oczach swoich obywateli i świata stała się państwem koniecznym, napełnionym treścią, leżącym w konkretnym miejscu na mapie. Zdanie to okazało się jednak bardzo trudne. Jak bowiem tworzyć państwo, gdy jedna czwarta obywateli opowiada się za jego likwidacją, a co trzeci posiada więcej niż jeden paszport? Jak znaleźć ideę jednoczącą naród, gdy jego przedstawiciele nie potrafią dojść do porozumienia nawet w sprawie nazwy używanego na co dzień języka? Jak przekonać ludzi, że warto poświęcić coś dla kraju, który jest młodszy od połowy jego mieszkańców i który nie potrafi zagwarantować swoim obywatelom zaspokojenia podstawowych potrzeb?

Książka Kamila Całusa opowiada o kraju zrodzonym z niespełnionych marzeń i o ludziach, którzy próbują znaleźć odpowiedź na pytanie, co to znaczy „być Mołdawianinem”.

Książka Nie możemy uciec przed swoją historią opisuje dramatyczne dziesięciolecia – od połowy lat 40. ubiegłego wieku do roku 1989 – gdy społeczeństwo rumuńskie żyło pod władzą szczególnie okrutnego reżimu komunistycznego. Jest to kontynuacja Pięknej opowieści o historii Rumunów (Amaltea 2018, tłum. Bogumił Luft), obejmującej okres od początków rumuńskiej państwowości w XIX wieku aż po wiek XX.
Publikacje te mogą przybliżyć rumuńskie doświadczenie polskiemu czytelnikowi, z uwagą przyglądającemu się – zwłaszcza w ostatnich latach – historii własnej i innych narodów naszego regionu Europy.

Fragment książki:
„Inną obsesją cenzury komunistycznej były słowa, które można było różnie interpretować. I tak na przykład pochodząca z Rumunii pisarka Herta Müller opowiada, jak w pewnym jej tekście opublikowanym w Rumunii cenzura skreślała wyraz „bagaże”, zawsze gdy się pojawiał. A to dlatego, że wyrażenie „pakować bagaże” [pol. „pakować manatki” – przyp. tłum.] w języku rumuńskim mogło oznaczać w tych latach wyjazd na zawsze. Napisane przez pisarkę narodowości niemieckiej słowa „pakować bagaże” mogło przywoływać fakt, że etniczni Niemcy emigrowali z Rumunii, co skądinąd było prawdą i działo się masowo w latach 70. i 80., ale reżim w ogóle o tym nie mówił.
Nawet historię dotknęły takie wymuszone modyfikacje. Postać historyczna z XIV wieku, hospodar Mircea Stary, został nagle przechrzczony w początku lat 80. i stał się Mirceą Wielkim. Jednym z powodów tej zmiany mógł być fakt, że Nicolae Ceauşescu właśnie skończył 63 lata, czyli tyle, ile miał w chwili swej śmierci Mircea Stary.
Wszystkie te próby modyfikowania języka mówionego zawaliły się, jak powiedziałem, bardzo szybko po upadku komunizmu. „Dziadek Mróz” stał się znów „Świętym Mikołajem, „Mircea Wielki” – „Mirceą Starym” i nikt dziś nie uważa, że reżim komunistyczny był siłą demokratyczną lub postępową.
Morał naszej opowieści jest taki, że dyktatura może siłą zmieniać na pewien czas sens słów, ale nie może zmienić rzeczywistości, która za nimi stoi.”

Publikacja opisuje politykę kierownictwa Komunistycznej Partii Słowacji między styczniem 1968 r. (wybór Alexandra Dubčeka na I sekretarza KPCz) a październikiem 1969 r. (ostateczne odrzucenie reform politycznych) oraz jej rolę w czechosłowackiej polityce ogólnopaństwowej i międzynarodowej. Praca oparta jest na obszernej kwerendzie archiwalnej w Bratysławie, Pradze i Warszawie. Szerokie ujęcie tematu pozwala czytelnikowi zapoznać się z najważniejszymi problemami nurtującymi społeczeństwo słowackie w tym okresie. Na kwestie reformy komunizmu nakładały się bowiem m.in. sprawy stosunków słowacko-czeskich, w tym dążenie Słowaków do równouprawnienia.
Popularne określenie ?praska wiosna? w odniesieniu do wydarzeń z lat 1968-1969 sugeruje wyłącznie czeski charakter zachodzących wówczas przemian politycznych. Tymczasem rola Słowacji i tamtejszych struktur partyjnych w rozpoczęciu procesu reform, a także w jego zakończeniu, była bardzo istotna. Jednocześnie przebieg wydarzeń i dyskurs publiczny miały na Słowacji własną dynamikę wynikającą z miejscowych warunków.

Szwajcaria to wręcz symbol polityki neutralności, która stanowi środek zapewniania bezpieczeństwa jej obywatelom i utrzymania terytorialnej integralności. Polityka ta jednak ewoluuje i wiele stereotypowych poglądów na ten temat nie ma już żadnego uzasadnienia w rzeczywistości. Autor ukazał w szczegółach zmiany szwajcarskiej polityki bezpieczeństwa w kontekście przekształceń międzynarodowego otoczenia i niewątpliwie jest to główny walor tej książki.

Turcja – potęga demograficzna i gospodarcza, której znaczenie na scenie międzynarodowej stale rośnie – niewątpliwie należy obecnie do „krajów wschodzących”. Położona w miejscu, gdzie stykają się ze sobą trzy ważne obszary: wspólnotowa Europa, Środkowy Wschód i kraje byłego ZSRR, tradycyjnie jest postrzegana jako most między Wschodem i Zachodem. Jednak za tym wyobrażeniem kryje się znacznie bardziej złożona rzeczywistość.
Przede wszystkim tureckie terytorium naznaczone jest trzema fundamentalnymi dychotomiami: naturalną opozycją między regionami nadmorskimi na obrzeżach i półpustynnym interiorem; opozycją w wymiarze rozwoju między uprzemysłowionym zachodem i zapóźnionym wschodem; brakiem równowagi miedzy regionami wiejskimi a miastami, w których żyje obecnie większość ludności i które są silnie zhierarchizowane. Zresztą ciągłość zachodząca między wewnętrzną dynamiką a przepływami ukierunkowanymi na zewnątrz sprawia, że kraj znajduje się w centrum pola sił demograficznych, gospodarczych i geopolitycznych. Turcja jest bowiem jednocześnie krajem emigracji, imigracji i intensywnej migracji wewnętrznej. Tradycyjne formy przemieszczeń ludności, jak koczownicze pasterstwo czy handlowe kursowanie karawan, nakładają się na współczesne migracje zarobkowe prowadząc do powstania złożonych form cyrkulacji migracyjnej.
Książka stanowi jedyną w swoim rodzaju, bogato ilustrowaną syntezę na temat kraju o silnej osobowości, którego zróżnicowanie i bogactwo wewnętrzne wciąż są mało znane.

Aleksander Łukaszenka, prezydent Białorusi, nazywany „ostatnim dyktatorem Europy”, konsekwentnie kreuje swój wizerunek najlepszego przyjaciela Chin w Europie. W jakich okolicznościach i kiedy zrodził się pomysł tej egzotycznej zażyłości? Jakie korzyści ze współpracy czerpią dwa, jakże odmienne, kraje o nieporównywalnym potencjale politycznym i gospodarczym? Na ile wreszcie sprawnie funkcjonuje współpraca Pekinu z Mińskiem?
Czy mowa o książce z dziedziny politologii? Nie, to temat nowej, barwnej, reporterskiej opowieści Marcina Sawickiego, autora Pestek winorośli i trzech jabłek. Reportaży z podróży do Gruzji i Armenii i Morza światła. Opowieści tadżyckich.
Sawicki, podróżując po Białorusi „chińskim szlakiem”, obserwuje, jak kształtują się kontakty białorusko-chińskie na poziomie relacji międzyludzkich. Jedzie między innymi do Dobruszu, prowincjonalnego miasteczka, gdzie w 2015 roku doszło do dramatycznego protestu chińskich robotników. W Mińsku słucha opowieści o trudnej miłości Chinki do Białorusina, tam poznaje historię Chińczyka - wokalisty stołecznego zespołu folkowego „Tutejsza Szlachta”. W swojej podróży dociera także na plac budowy Wielkiego Kamienia, „miasta przyszłości”, flagowego chińsko-białoruskiego przedsięwzięcia infrastrukturalnego na „nowym jedwabnym szlaku”. W Witebsku Sawicki poszukuje śladów chińskich komunistów, uczestników antyfaszystowskiego ruchu oporu. W efekcie otrzymujemy barwny obraz Białorusinów i Białorusi widzianej z nietypowej, bo dalekowschodniej perspektywy.
Warto poznawać chiński punkt widzenia, bo Państwo Środka odgrywać będzie coraz większą rolę w świecie. Warto przyglądać się Białorusinom, bliskim nam geograficznie i kulturowo sąsiadom. Reportaż Marcina Sawickiego jest dobrym punktem wyjścia do postawienia sobie pytań: co dalej? Parafrazując bowiem Stanisława Wyspiańskiego, wygląda na to, że Chińczycy w Europie trzymają się coraz mocniej, pytanie tylko, co z tego wynika dla Europy…