Imperium znaków

W prezentowanej antologii problemy wynikające z potraktowania archiwum jako fenomenu kultury rozpatrywane są na gruncie empirycznego archiwum. Archiwum nie stanowi tu pretekstu do rozważań nad, przykładowo, pamięcią czy zapomnieniem, władzą czy też konstruowaniem przeszłości, jak to jest we współczesnej humanistyce za sprawą „zwrotu archiwalnego”. Nie oznacza to, że te problemy nie są w niniejszym zbiorze podejmowane. Przeciwnie – jednak, podobnie jak inne, którymi zajmują się autorzy poszczególnych artykułów zawartych w pracy, są one rozpatrywane w kontekście kulturowej praktyki gromadzenia, przechowywania i udostępniania archiwaliów. Refleksja prezentowana jest w antologii na gruncie archiwistyki – dyscypliny naukowej zajmującej się badaniem dziedziny archiwalnej. To, co ponadto wiąże zebrane w antologii artykuły, to zwracanie się w postrzeganiu archiwum jako fenomenu kulturowego pośrednio czy też bezpośrednio do antropologii kulturowej jako tej dyscypliny, która ten fenomen pozwoli zrozumieć.

Autoportret Wydawnictwa to książka obrazująca działalność wydawnictwa na przestrzeni ostatnich dwudziestu pięciu lat. Bogato ilustrowana dotychczas zrealizowanymi projektami publikacja symbolicznie wieńczy pewien etap dorobku wydawniczego.

Siedemnasty tomik serii „Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych” poświęcony jest bibliotekarzom i pracownikom książki województwa śląskiego. Zamieszczamy w nim biogramy i wspomnienia o 22 zmarłych osobach, zasłużonych dla rozwoju bibliotekarstwa, informacji, czytelnictwa i szkolnictwa akademickiego.

Przez dwieście lat działalności Zakładu Narodowego im. Ossolińskich gromadzono w nim kolekcje, które stanowiły zarówno znaczące zabytki kultury, jak i ważny materiał źródłowy do badań naukowych w podstawowych dziedzinach humanistyki. Niniejsza publikacja zwraca uwagę na nieprzemijającą wartość tej instytucji, jaką tworzą jej zbiory biblioteczne i muzealne; wartość, którą należy doceniać nie tylko w okresie dramatycznych zwrotów historii, ale i w czasie względnej stabilizacji.
Losy ossolińskich kolekcji są materiałem na wiele opowieści – snują je tutaj pracownicy poszczególnych działów i Gabinetu Kartografii. W tomie prześledzić można początki, kształtowanie się i stan obecny najważniejszych zasobów Ossolineum, takich jak: rękopisy, stare druki, wydawnictwa książkowe i prasowe XIX–XXI wieku, dokumenty życia społecznego, kartografia, dzieła sztuki, obiekty numizmatyczne i medalierskie, a wreszcie materiały stanowiące odzwierciedlenie nowych technologii – mikrofilmy czy dokumenty cyfrowe.
Istotnym wątkiem opowieści pracowników jest pamięć o opiekunach owych dóbr kultury, którzy znacząco wpłynęli na dzieje poszczególnych kolekcji.

„Drugiego lipca 1941 roku dr Kai Mühlmann, specjalny komisarz do spraw zabezpieczenia dzieł sztuki w Generalnym Gubernatorstwie, wymusił na Mieczysławie Gębarowiczu pokazanie ukrywanych od początku wojny rysunków norymberskiego artysty, a następnie orzekł konfiskatę 26 obiektów. Po tej grabieży z pierwotnej «dürerowskiej» kolekcji pozostały w zbiorach jedynie cztery dzieła: «Głowa brodatego starca», «Gołąb dwugłowy» oraz «Maria» i «Anioł» ze sceny «Zwiastowania», uznawane wówczas za kopie lub przypisane innym artystom.
Utrata rysunków Dürera była dla dawnych zbiorów muzealnych w tym czasie stratą najdotkliwszą, ale nie jedyną – z lwowskich muzeów niemieccy urzędnicy wypożyczali do przyozdobienia zajmowanych mieszkań czy biur pojedyncze obiekty (w tym obrazy pochodzące z Muzeum Lubomirskich), które zazwyczaj do tych instytucji już później nie wracały”.
Katarzyna Kenc, „Gabinet Grafiki”

W okresie międzywojennym na terenie powiatu świeckiego wydawanych było więcej gazet, niż kiedykolwiek później. Co miało wpływ na to, że mieszkańcy regionu z takim entuzjazmem czytali prasę? O czym pisali lokalni dziennikarze? Jak bardzo w publikowane treści ingerowały sądy?

O tym wszystkim pisze doktor Krzysztof Halicki, ekspert w zakresie historii regionu. Na łamach książki przypomniano dziesiątki nazwisk wydawców, drukarzy, dziennikarzy i kolporterów prasy. To wciąż żywy element tożsamości regionu i świadectwo burzliwych czasów międzywojnia.

Hans Rudolf Bosshard, wybitny szwajcarski typograf, autor książki Der Typografishe Raster/The Typographic Grid, w której rozwinął podstawy teoretyczne i opisał różne metody projektowania na siatkach. Jego książka Reguła i intuicja jest próbą wyjaśnienia wzajemnych powiązań reguł i intuicji oraz funkcji, jakie pełnią one w procesie projektowania typograficznego.