Instytut Naukowo-Badawczy Europy Wschodniej oraz Szkoła Nauk Politycznych w Wilnie (1930-1939)

Historia powstania oraz wojenna tradycja późniejszego 1 batalionu mostów kolejowych wiąże się z dziejami trzech oddzielnych oddziałów: kadry pułku kolejowego, I i II batalionu kolejowego.

Wśród świstu kul i w gwarze kawiarni - alkoholowe dzieje Polski od Wielkiej Wojny po wrzesień 1939 roku.
Po trudach wojennych Legionów, powstaniach i zwycięskiej walce z bolszewikami w 1920 roku Polska odzyskała i ugruntowała swą niepodległość. Odrodziła się jako II Rzeczpospolita, a radość, podniecana potężnymi dawkami alkoholu, była widoczna szczególnie w miastach. Uwidoczniło się to między innymi w rozkwicie dancingów z grającymi głośno jazzbandami, gdzie bawiono się do upadłego w restauracjach i kawiarniach. Nie wszyscy jednak korzystali z tych dobrodziejstw. Mit II Rzeczypospolitej jako oazy szczęścia ugruntowały elity, a nie szary człowiek borykający się z trudami codziennego życia.
Jerzy Besala plastycznie opisuje wszelkie wątki alkoholowe z tych czasów wśród różnych klas, warstw i grup społecznych: od wojska, społeczeństwa miejskiego i wiejskiego poczynając, na elitach dyplomatycznych i artystycznych kończąc. I znów – jak zwykle przy okazji alkoholowych opowieści i losów ludzi uwikłanych w pijaństwo i alkoholizm – dramat i tragedia przeplatają się z komizmem sytuacyjnym.

Co łączy współczesnych Polaków, Litwinów, Białorusinów oraz innych mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego, zwłaszcza najmłodsze pokolenia? Najłatwiej odpowiedzieć, że wspólna wielowiekowa przeszłość, sięgająca czasów Jagiellonów, wspólnota bytu państwowego Korony i Wielkiego Księstwa, ponadto europejska tożsamość i teraźniejszość. O przeszłości zwykle pamięta się przy okazji wielkich, okrągłych rocznic, takich jak setna rocznica restytucji polskiej państwowości. Wydarzenia, które miały miejsce w latach 1918–1922 zadecydowały ostatecznie o rozejściu się dróg obywateli Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Co sprawiło, że nie udało się w żadnej formie zrekonstruować wielkiego, nie tylko terytorialnie lecz i kulturowo, bytu politycznego, który był niegdyś dla Europy wzorem, a nawet budził zawiść wielu? Czy była to niechęć sąsiadów i wpływy obcych, Niemiec, bolszewickiej Rosji, aliantów zachodnich: Francji oraz Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych? Czy były to skutki wojny polsko-bolszewickiej 1918–1920, wprawdzie przez Rzeczpospolitą wygranej, lecz przegranego później traktatu pokojowego w Rydze (marzec 1921). A może błędy, które popełnił w swej polityce federacyjnej Józef Piłsudski, m.in. niepowodzenie operacji kijowskiej (kwiecień–maj 1920 roku), zdecydowany opór Litwinów przeciwko integracji czy też wynik „buntu” generała Lucjana Żeligowskiego? Wielu jest zdania, że powodem klęski i schyłku Wielkiego Księstwa Litewskiego były swary i nieprzygotowanie elit politycznych, zarówno polskich, jak i litewskich. Inni natomiast uważają, że sama idea była już wówczas politycznym anachronizmem i – jak to ujął Lukrecjusz (O naturze wszechrzeczy) – ex nihilo – nihil fit. Rozpoczęty przed stu laty dyskurs historyczny i publicystyczno-medialny trwa do dziś. Na powyższe i szereg innych pytań znajdzie Czytelnik odpowiedź w prezentowanej pracy.

W 1936 roku bolszewicy deportowali 100 tysięcy Polaków mieszkających w Związku Sowieckim, w pasie przygranicznym z Polską.Jednym z nich był Stanisław Żywutski. Jako mały chłopiec został uprowadzony przez bolszewików z rodzinnej Szepetówki na Podolu i rzucony wraz z rodziną w odległe azjatyckie stepy. W przeciwieństwie do tysięcy rodaków miał to szczęście, że przetrwał. I mógł opisać swoją gehennę, aby przekazać ją kolejnym pokoleniom. Wspomnienia Żywutskiego to lektura przejmująca. Unikalne świadectwo sowieckiego barbarzyństwa i polskiego hartu ducha.

„Książkę prof. Szymona Rudnickiego uważam za bardzo ważną w ramach badań nad II Rzeczpospolitą, zauważam jednocześnie, że w ostatnich latach niewiele wartościowych prac o tej państwowości się publikuje, co sprzyja szkodliwej mitologizacji lub po prostu niewiedzy i umożliwia kreowanie absurdalnych tez i poglądów w publicystyce i przestrzeni publicznej. Jest to więc też książka istotna jako kompendium wiedzy dotyczące współcześnie używanych nawiązań i zapożyczeń, które znamionują powrót do pokus totalitarnych”.
Prof. Andrzej Friszke

„Wydanie książki profesora Szymona Rudnickiego jest nie tylko uzasadnione i potrzebne, ale jest wręcz koniecznością. Po jej lekturze nie będzie się można już tłumaczyć nieznajomością faktów, historii czy stojących za członkami radykalnych ugrupowań nacjonalistycznych inspiracji ideologicznych. […] Pisarstwo Szymona Rudnickiego wyróżnia się solidną podstawą źródłową i wyważonymi ocenami, co wcale nie oznacza, że Autor stroni od wyrażenia własnego zdania. […] Interesują go przede wszystkim historyczne źródła opisywanej historii, które tropi z dociekliwością godną detektywa i zawsze stara się zrozumieć motywy ludzkich wyborów, nawet jeśli bywają to wybory kontrowersyjne, a nawet zbrodnicze. Jednak w zdecydowanej większości omawianych wydarzeń, faktów i osób ostateczną ocenę pozostawia czytelnikowi”.
Prof. Stanisław Obirek

Między parafią a łagrem to tom wspomnień ks. Józefa Kuczyńskiego (1904-1982), kapłana diecezji łuckiej, duszpasterza katolików na Ukrainie i w Kazachstanie. Przed wojną działał on w Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży i w ZHP, studiował też we Francji uzyskując doktorat z nauk społecznych. Od czasów przedwojennych datuje się jego przyjaźń z bł. ks. Władysławem Bukowińskim, „Apostołem Kazachstanu”. W latach 1939-1944 był proboszczem w Szumbarze i Dederkałach, na pograniczu Wołynia i Podola. Za zorganizowanie samoobrony Polaków przed atakami ukraińskich nacjonalistów został odznaczony przez AK Krzyżem Walecznych. W latach 1956-1958 pracował jako duszpasterz w Kazachstanie. Wielokrotnie był więziony, w łagrach spędził ponad 17 lat (w Workucie, na Uralu, w obwodzie irkuckim, w Kraju Mordowskim). Od 1966 roku do śmierci pracował w Barze i innych parafiach na Podolu. W swojej książce ks. Józef Kuczyński opisuje osobiste, często dramatyczne wspomnienia obejmujące okres wojny, podróże misyjne po Ukrainie, działalność duszpasterską w Kazachstanie, aresztowania, śledztwa i pobyty w łagrach oraz pracę w parafiach Podola. Jest świadectwem heroicznej walki o utrzymanie wśród wiernych na Wschodzie przynależności do Kościoła oraz więzów z polskością.