Katastrofa smoleńska 10 kwietnia 2010 w relacjach prasy brytyjskiej

(red.) Joanna Marszałek-Kawa, Katarzyna Chałubińska-Jentkiewicz - Azja i Europa: kultura i konflikt w warunkach cyfryzacji świata

8. tom serii Historia i Polityka pod redakcją Jana Sadkiewicza



Człowiek, państwo, wojna to jedna z najważniejszych książek o stosunkach międzynarodowych. Lektura obowiązkowa dla każdego, kto chce zrozumieć, dlaczego państwa toczą ze sobą wojny.

prof. John J. Mearsheimer, Uniwersytet w Chicago



Trudno wyobrazić sobie współczesną naukę o stosunkach międzynarodowych bez dorobku Kena Waltza. Nawet jego krytycy nie mają wątpliwości, że był on najbardziej znaczącą postacią w naszej dziedzinie w epoce powojennej.

prof. Ken Booth, Uniwersytet w Aberystwyth (emeritus)



Wybitny teoretyk politycznych zmagań o potęgę, bezlitośnie rozwiewał nadzieje na to, że siła moralna, liberalne zasady lub demokratyczne krucjaty mogą położyć kres wojnom. Jednocześnie zaprzeczał powszechnemu przekonaniu, jakoby realiści byli bezwzględnymi jastrzębiami, czerpiącymi przyjemność z używania siły.

prof. Richard K. Betts, Uniwersytet Columbia



Książka nie tylko dla tych, którzy zajmują się polityką profesjonalnie, ale dla wszystkich, którzy się nią pasjonują i pragną ją zrozumieć.

prof. dr hab. Piotr Kimla, Uniwersytet Jagielloński



Prawdopodobnie najważniejsza książka, jaką kiedykolwiek napisano na temat teorii stosunków międzynarodowych.

prof. Robert Gallucci, Uniwersytet Georgetown



Kenneth N. Waltz (1924–2013) – jeden z najwybitniejszych teoretyków i właściwie współtwórca dyscypliny naukowej o nazwie stosunki międzynarodowe. Profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley oraz Uniwersytetu Columbia, członek zespołów naukowych najbardziej prestiżowych ośrodków badawczych jak: Centrum Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Harvarda, Międzynarodowego Ośrodka Naukowego Woodrowa Wilsona w Waszyngtonie, Wydziału Studiów nad Wojną King’s College w Londynie, Uniwersytetów w Pekinie i Fudan w Chinach. Stypendysta Fundacji Guggenheima i Narodowej Agencji Nauki w USA oraz profesor gościnny na wielu uniwersytetach na czterech kontynentach. Jego prace są najczęściej zadawanymi lekturami dla studentów stosunków międzynarodowych na amerykańskich uniwersytetach. Autor dwóch klasycznych dzieł: Struktura teorii stosunków międzynarodowych oraz Człowiek, państwo, wojna.

Klepsydra i tron jest zbiorem refleksji nad pojmowaniem czynnika czasu przez polityków i dyplomatów. Autor ilustruje je konkretnymi przykładami, także z własnych doświadczeń zawodowych – praktyka dyplomacji. Publikacja nie jest systematycznym wykładem, lecz eseistyczną peregrynacją po rozmaitych aspektach czasu i potęgi.

Dokonująca się obecnie rewolucja technologiczna przyspieszyła czas, spłaszczyła jego wymiar. Globalizacja synchronizuje kulturowe zegary świata, a skala wyzwań globalnych wymusza wydłużenie temporalnych perspektyw w myśleniu politycznym.
Polityka była zawsze naznaczona pokusą do zapanowania nad czasem, dążeniem do jego kontrolowania. Dziś, aby być skuteczna, musi zaakceptować prymat czasu i uznać całkowitą temporalność politycznej rzeczywistości.

Piotr Antoni Świtalski jest zawodowym dyplomatą w randze ambasadora tytularnego. Był m.in. wiceministrem spraw zagranicznych w rządzie Marka Belki. Sprawował funkcje ambasadora – stałego przedstawiciela RP przy Radzie Europy, ambasadora – szefa delegatury Unii Europejskiej w Armenii, dyrektora planowania politycznego w Sekretariacie Rady Europy, szefa departamentu w Sekretariacie OBWE, dyrektora departamentu strategii i planowania MSZ, dyrektora departamentu Azji i Pacyfiku MSZ. Jest doktorem nauk humanistycznych. Poglądy wyrażone w książce mają wyłącznie osobisty charakter.

W książce omówiono dawne i współczesne niemieckojęzyczne dyskursy medialne o Rosji, argumentując, że warto je studiować ze względu na kluczową rolę odgrywaną przez Niemcy i Rosję w stosunkach międzynarodowych.
Przekaz niemieckich polityków i ludzi mediów jest słyszany i często traktowany jako głos Unii Europejskiej – stąd wypływa odpowiedzialność Niemców za współkształtowanie europejskich dyskursów, stereotypów, narracji dotyczących największego państwa świata.
Język i kultura niemiecka nie ograniczają się jednak do terytorium Niemiec. Do grupy krajów niemieckiego obszaru językowego należą także Austria i Szwajcaria. Państwa te z kolei odgrywają już bardziej specyficzną rolę na naszym kontynencie –Austria jako swoisty obstruktor, Szwajcaria zaś – outsider procesów integracji europejskiej. Znaczenie ich dyskursów medialnych w kształtowaniu postaw społecznych Europejczyków nie jest więc tak doniosłe, jak Niemiec. Wieloaspektowa analiza różnych dyskursów niemieckojęzycznych pozwala jednak na dokonanie porównań i umożliwia pogłębione zbadanie roli i specyfiki właśnie narracji niemieckich.

Wspomnienia Michała Żórawskiego, w latach 1990-1996 pierszego konsula odzyskującej wówczas suwerennośc Polski w stolicy Federacji Rosyjskiej - Moskwie, to ważne źródło wiedzy o przełomowym momencie w stosunkach z naszym największym sąsiadem. Autor zajmował się nie tylko pracą konsularną - wydawaniem wiz i kontaktami z Polonią, ale także poszukiwaniem śladów Polaków (a także m.in. Raoula Wallenberga), którzy wpadli niegdyś w szpony NKWD. Przyczynił się m.in. do odnalezienia grobów polskich oficerów w Miednoje, a także ustalenia miejsc pochówku gen. L. Okulickiego i S. Jasiukowicza (skazanych w tzw. procesie "szesnastu" w Moskwie w 1945 r.) na Cmentarzu Dońskim w Moskwie, grobu ostatniego Komendanta Okręgu AK Lublin płk. K. Tumidajskiego oraz mogiły słynnego szwedzkiego dyplomaty Raoula Wallenberga, który uratował w 1944 r. w Budapeszcie tysiace Żydów.

Kulisy nierównej dyplomatycznej gry...

Po wznowieniu oficjalnych stosunków między USA a ZSRR w 1933 roku i w czasie całej prezydentury Franklina D. Roosevelta, wyjątkowo ważną i trudną funkcję pełniło pięciu pierwszych ambasadorów Stanów Zjednoczonych w Związku Radzieckim. William Bullitt, Joseph Davies, Laurence A. Steinhardt, William H. Standley i William Harriman różnie wywiązywali się z tej trudnej dyplomatycznej misji. Sytuacja skomplikowała się w momencie wybuchu II wojny światowej, a zwłaszcza po 22 czerwca 1941, kiedy to Niemcy zaatakowały ZSRR, a kilka miesięcy później Józef Stalin stał się oficjalnym sojusznikiem aliantów w wojnie z hitlerowskimi Niemcami. Jednak wbrew rozsądnym i rzetelnym raportom swoich ambasadorów o prawdziwych intencjach i charakterze władz Kraju Rad, prezydent USA nie przestawał zabiegać o względy Stalina, ignorując przejawy coraz wyraźniejszej ekspansjonistycznej polityki ZSRR w Europie Środkowo-Wschodniej.

Bogdan Grzeloński, wykorzystując mało znane amerykańskie i rosyjskie materiały źródłowe omawia stosunki między USA a ZSRR w latach 1933–1945, na pierwszym planie stawiając działalność ambasadorów amerykańskich w ZSRR. Prezentuje ich relacje z ludźmi radzieckiej władzy, opinie o ZSRR i bieżących wydarzeniach politycznych. Treść wzbogaca ciekawymi angedotami z życia radzieckich i amerykańskich polityków. Z interesującej perspektywy ujawnia kulisy polityki międzynarodowej m.in. – rozmowy o sprawie polskiej, konferencje „wielkiej trójki” w Teheranie i Jałcie oraz realizację pomocy ZSRR w ramach lend-lease act.

Stając się formalnie od grudnia 1941 r. sojusznikiem Stalina, Roosevelt skrupulatnie wypełniał podejmowane wobec niego zobowiązania. Choć nie miał złudzeń co do istoty stalinowskiej dyktatury, nie zmienił zdania, uważając, że jest ona mniej groźna niż hitlerowska, bo nie zakładała podboju świata z użyciem militarnej siły. Roosevelta nie nurtował dylemat, jaką cenę płaci za sojusz z Kremlem.

Roosevelt nie reagował, kiedy Stalin obciążył Niemców zbrodnią katyńską albo dyskredytował polski rząd na emigracji, zrywając z nim stosunki dyplomatyczne i oskarżając o współpracę z faszystami, lub kiedy odmówił Waszyngtonowi wykorzystywania lotnisk na Ukrainie w czasie powstania warszawskiego.