Konsekwencje nagradzania wyników pracy nauczycieli szkół publicznych

"Praca jest pierwszym, rozbudowanym i interdyscyplinarnym ujęciem zagadnień reform szkolnictwa wyższego w Polsce z unikalnej, fascynującej perspektywy analizy dyskursu. Wszystkim pragnącym poznać mechanizmy dyskursywne rządzące naszymi reformami – gorąco polecam!"
Z recenzji prof. dr. hab. Marka Kwieka, autora książki Uniwersytet w dobie przemian. Instytucje i kadra akademicka w warunkach rosnącej konkurencji (PWN, 2015)
"Opisane w książce badania pokazują dyskursywny obraz reformy szkolnictwa wyższego jako wielowarstwowy pejzaż, który splata wypowiedzi odnoszące się stricte do procesu i efektów reformowania tego sektora (tj. do polityki ministerstwa, regulacji prawnych, konkretnych rozporządzeń i decyzji ministerialnych) z bardziej ogólnymi wypowiedziami, wyrażającymi wiedzę (idee, przekonania i wyobrażenia) na temat edukacji, badań naukowych oraz uniwersytetu i jego związków z rynkiem, państwem i otoczeniem społecznym. Mamy nadzieję, że zaprezentowane tu analizy zainteresują zarówno badaczki i badaczy szkolnictwa wyższego, jak i wszystkich bezpośrednich uczestników, obserwatorów i twórców zmian."
Z Wprowadzenia dr hab. Heleny Ostrowickiej, prof. Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego

Liczne przykłady, choćby z historii powojennego szkolnictwa w Polsce, wskazują, że promotorzy zmian koncentrują się przede wszystkim na zapisach legislacyjnych i wydawaniu rozporządzeń. Kolejni ministrowie popełniali ten sam błąd. Dominowała i dominuje chęć decydowania za nauczycieli bez ich udziału. Ich swoboda jest zmarginalizowana. Czy jednak to upoważnia do rezygnowania z działań zmierzających do wdrażania koncepcji stawiających na nauczyciela refleksyjnego, myślącego krytycznie, stawiającego na autonomię własną i swoich wychowanków? Z pewnością jak nigdy dotąd szkoła potrzebuje innego typu nauczycieli, którzy nastawieni są na pracę traktowaną nie tyle jako wykonywane rzemiosło, ile jako profesję związaną z nieustannym rozwojem, potrzebą zaangażowania społeczno-ideowego, świadomego potrzeby krytycznego spojrzenia na wiedzę i działania praktyczne, nastawionego na poszukiwanie nowych rozwiązań.

Przed współczesną szkołą jako ważnym środowiskiem wychowawczym i instytucją edukacyjną stawia się coraz poważniejsze zadania oraz wskazuje na konieczność zmiany dotychczasowego funkcjonowania szkoły na taki, który pozwoli aktywnie dostosowywać uczniów do otaczającej ich rzeczywistości społecznej. Powielanie w procesie edukacji tradycyjnych koncepcji nauczania okazuje się bowiem mało skuteczne wobec nowych potrzeb życia jednostkowego, społecznego i gospodarczego i tym samym utrudnia otwarcie się młodego pokolenia na nowości.

Celem poznawczym pracy jest zbadanie opinii studentów kierunku pedagogika na temat posiadanych kompetencji społecznych służących realizacji założeń pedagogiki konstruktywistycznej promującej uczenie się jako główny paradygmat procesów edukacyjnych oraz służących likwidowaniu barier w dostępie do edukacji dzieci i młodzieży pochodzących ze środowisk spauperyzowanych, bardzo często niewydolnych wychowawczo i stanowiących poważne zagrożenie dla prawidłowego procesu socjalizacji młodego pokolenia. Jako cel praktyczny opracowania wskazano sformułowanie wskazań pedagogicznych służących upowszechnianiu idei społeczeństwa uczącego się oraz optymalizacji procesu służącemu zapewnianiu „równości w dostępie do edukacji” wszystkim dzieciom, bez względu na status społeczny i ekonomiczny rodziny pochodzenia, w jakiej przyszło im się wychowywać oraz nabywać pierwszych doświadczeń, uczyć się rozumienia norm i wartości, kształtować własne postawy społeczne oraz precyzować cele i plany życiowe oraz pracowanie zaleceń służących optymalizacji procesu edukacji nauczycielskiej ze szczególnym położeniem nacisku na kształtowanie szeroko rozumianych kompetencji społecznych nauczycieli i wychowawców.

W prezentowanej książce rozważania teoretyczne oraz podporządkowane im pytania i hipotezy badawcze są związane ze zjawiskiem academic resilience, definiowanym jako zwiększone prawdopodobieństwo sukcesu w szkole mimo doświadczania przeciwności spowodowanych przez przypisane cechy jednostki, jej warunki życiowe i przeżycia. Uczniowie określani jako academic resilient utrzymują wysoki poziom osiągnięć szkolnych pomimo obecności stresujących warunków i wydarzeń w trakcie nauki. W pracy przedstawiono nowe podejście do analizy zjawiska academic resilience, w którym uwzględniono nie tylko status społeczny, wyniki egzaminów zewnętrznych oraz różnice indywidualne między uczniami, ale również ich ścieżkę edukacyjną. Zjawisko academic resilience jest ujmowane jako czynnik odgrywający rolę w procesach ruchliwości społecznej oraz procesach selekcji do szkół ponadgimnazjalnych.

Praca ma charakter teoretyczno-empiryczny. W części teoretycznej opisano teorie odnoszące się do procesów ruchliwości w kontekście edukacji oraz wpływu statusu przypisanego na osiągnięcia szkolne. Zaprezentowano również sposoby przezwyciężenia wpływów statusowych oraz przykłady interwencji wobec determinizmu statusowego. Przedstawiono ponadto koncepcję resilience i jedną z jej odmian – academic resilience. Część badawcza pracy zawiera analizy empiryczne odpowiadające na dwa pytania badawcze: jaki jest zakres zjawiska academic resilience i jakie czynniki indywidualne i środowiskowe są skorelowane z edukacyjną ruchliwością w górę?

Dane wykorzystane w badaniu pochodzą z projektu „Ścieżki rozwoju edukacyjnego – szkoły ponadgimnazjalne”. W badaniu wzięło udział 5923 uczniów ze 100 liceów ogólnokształcących, 60 średnich szkół zawodowych oraz 40 zasadniczych szkół zawodowych. Badanie miało charakter panelowy. Wykorzystano w nim narzędzia do pomiaru umiejętności (egzaminy zewnętrzne), narzędzia psychologiczne oraz kwestionariusze ucznia z badania PISA (Programme for International Student Assessment).

Uzyskane wyniki poszerzyły wiedzę na temat oddziaływania wyników statusowych na osiągnięcia szkolne. Dzięki analizie skali znaczenia czynników statusowych i wyróżnionej grupie resilient uzyskano wsparcie dla głównej tezy, mówiącej, że zjawisko academic resilience występuje i ma znaczenie w procesach przejścia między etapami edukacyjnymi.

******

Overcoming the Status Determination of Educational Careers

The theoretical considerations and research questions and hypotheses presented in the book are connected to the phenomenon of academic resilience, defined as a higher probability of achieving success in school despite facing setbacks caused by the ascribed traits of the individual, his/her life circumstances and experiences. Students described as being “academically resilient” uphold a high level of educational achievements despite the presence of stressful conditions and events during their studies.

Zbiór dokumentów szkolnych wraz ze szczegółowym omówieniem, jak je wprowadzać, stosować, jakie organy je wydają oraz jaka powinna być podstawa prawna poszczególnych aktów normatywnych. Zawiera procedury związane z kształceniem na odległość i bezpieczeństwem w szkole w czasie pandemii. Płyta CD dołączona do publikacji zawiera ponad 100 wzorów dokumentów, gotowych do zastosowania w każdej szkole.

Jak nie zaprzepaścić wrodzonych możliwości i zdolności dziecka? Jak w toku pedagogicznej działalności wydobyć z naszych podopiecznych to, co najlepsze i najbardziej cenne? W żłobkach mamy do czynienia z małymi dziećmi, takimi, które nie zwerbalizują problemu. W jaki sposób mamy pomagać małym ludziom, aby stali się samodzielni, starali się żyć mądrze i potrafili odróżnić dobro od zła? Autorzy poszczególnych rozdziałów to uznani pedagodzy i psycholodzy, osoby pracujące z dziećmi i dla dzieci, wykładowcy uczelni pedagogicznych i kierownicy żłobków. W swoich tekstach dokonują analizy rzeczywistości żłobkowej i z refleksją, ale i pokorą podchodzą do dziecięcych możliwości oraz rozwiązań metodycznych opieki, wychowania i edukacji najmłodszego pokolenia.

Opieka, wychowanie i edukacja małych dzieci wymaga kierowania się mądrością i życzliwym podejściem do dziecka. Codzienne propozycje mają zachęcać do aktywności i wzbudzać ciekawość dzieci. Oferta spędzania czasu w żłobku powinna być atrakcyjna zarówno poznawczo, jak i emocjonalnie. Ma sprawić, aby dziecięca radość pokonała tęsknotę za domem i bliskimi. Mamy nadzieję, że po tę publikację sięgną opiekunowie małych dzieci – rodzice, pedagodzy, psycholodzy i studenci tych kierunków. Warto bowiem mieć świadomość możliwości żłobkowych w obszarze wychowania i edukacji. W serii polecamy: Żłobek. Opieka i wychowanie.