Krajobraz w czasach populizmu i postprawdy

Autor przedstawia Olsztyn z czasów przynależności do państwa pruskiego, czasów rozwoju technicznego i zmian społeczno-gospodarczych, które zachodziły w XIX i XX wieku i pozwoliły mu wyrosnąć na stolicę rejencji i jedno z większych miast regionu. Olsztyn swój dynamiczny rozwój zawdzięczał rozwojowi linii kolejowych, które przekształciły go w ważny węzeł komunikacyjny. To sprawiło, że ulokowano tu garnizon i siedzibę okręgu wojskowego, a także liczne urzędy prowincjonalne wraz z siedzibą rejencji. Stało się to motorem do rozbudowy miasta. Powstały liczne reprezentacyjne gmachy urzędowe i budynki użytkowe, a także okazałe kamienice mieszkalne, wybudowano nowe ulice, nastąpiła elektryfikacja miasta, powstała komunikacja tramwajowa i transport samochodowy, założono gaz, rozwijał się handel, rzemiosło i przemysł. Dzięki tym zmianom Olsztyn piękniał i stawał się nowoczesny, jednocześnie jednak stawał się coraz bardziej niemiecki.


Nie oznacza to jednak końca polskich wątków. Wciąż żyli i pracowali tu posługujący się polskim językiem mieszkańcy, obecna była polska prasa i kultura. Tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej „Gazeta Olsztyńska” (1914, nr z 2 maja) pisała: „Dom polski jest twierdzą polskości”. O takich właśnie domach polskich traktuje niniejsza książka. Dla mieszkańców Olsztyna i okolic takim domem były nie tylko budynki, ale także przestrzeń miejska. Książka szeroko prezentuje dzieje miejsc nierozłącznie związanych z działaniami Polaków. Lekka narracja autora i wplecione w nią liczne cytaty z ówczesnej prasy oddają w niepowtarzalny atmosferę miasta tamtych lat.

Miasta – od tysięcy lat nie potrafimy wyobrazić sobie bez nich życia. Są odzwierciedleniem osiągnięć cywilizacyjnych. Zdarza nam się jednak, że na nie narzekamy, bo męczą nas tłok, spaliny i nieznośny hałas. Życie w aglomeracjach ma swoje wady i zalety, ale mimo wszystko są miasta, które uwielbiamy. Marzymy, żeby móc je poznać lub do nich wrócić. Książka Cuda Świata. Najpiękniejsze miasta prezentuje kilkadziesiąt metropolii z sześciu kontynentów. Wyjątkowym zdjęciom towarzyszy rys historyczny, ciekawostki oraz informacje o najbardziej urokliwych zakątkach danego miejsca.

Autor opisuje działalność niemieckich planistów przestrzennych, urbanistów, architektów, projektantów wnętrz i ich „obsesję porządkowania”, mającego służyć całkowitej germanizacji nowo opanowanych terenów. Jako przykłady podaje liczne projekty i realizacje, nieomawiane wcześniej w literaturze przedmiotu. Analizuje moralne aspekty tej pracy oraz aktywne zaangażowanie jej wykonawców w politykę okupacyjną i Zagładę. Śledzi losy konkretnych specjalistów zarówno podczas wojny, jak i po jej zakończeniu.

******

An Order Obsession. German Architects’ Plans in Occupied Poland 1939–1945

The author explores the activities of German spatial and urban planners, architects and interior designers as well as their “order obsession”, which was to be used in the Germanisation of the newly subjugated territories. He provides numerous examples of projects and realisations which have not been discussed before in the subject literature. He analyses the moral aspects of this ordering work and the active engagement in occupation policy and the Holocaust of those implementing it. He follows the fates of particular specialists during and after the war.

Książka Katarzyny Rozmarynowskiej to monografia poświęcona gdańskim ogrodom publicznym: promenadom spacerowym, parkom i zieleńcom, niegdyś tętniącym życiem, dziś często zapomnianym i powoli znikającym z krajobrazu miasta. Autorka przedstawia historię prawie czterdziestu miejskich ogrodów – od Błędnika (1708) po modernistyczne zieleńce z lat trzydziestych XX wieku. Czytelnik znajdzie tu również informacje o sposobie zarządzania zielenią miejską i postaciach związanych z miejscowym ruchem ogrodniczym, a także, w zarysie, tło kulturowe pojawienia się w miastach ogólnodostępnej zieleni publicznej.

Książka ma charakter naukowy, przeznaczona jest jednak dla szerokiego grona czytelników. Wszechstronny i obszerny materiał ilustracyjny (archiwalne ryciny, mapy i pocztówki oraz współczesne zdjęcia i rysunki) sprawia, że praca ta może służyć jako bogaty w informacje przewodnik po gdańskich ogrodach.

Ogrody odchodzące…? są plonem wieloletnich doświadczeń zawodowych i badań naukowych autorki, prowadzonych na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej z nadzieją, że wydobycie z zapomnienia gdańskich miejskich ogrodów przyczyni się do ich ocalenia i poprawy wizerunku miasta, ponieważ, jak dowodził na początku dziewiętnastego wieku krakowski polityk, botanik i ogrodnik hrabia Stanisław Wodzicki (1764–1843), z ogrodów właśnie wysnuć można „wniosek na cywilizację narodów”.

Niniejsza publikacja to wielowątkowe rozważania na temat planowania i projektowania urbanistycznego – dziedzin mających ogromny wpływ na kreowanie przemian przestrzennych miasta.
Z jednej strony może stanowić klasyczny podręcznik dla osób studiujących architekturę i urbanistykę. Z drugiej – to doskonałe źródło praktycznej wiedzy dla urbanistów oraz przedstawicieli władz samorządowych odpowiedzialnych za proces rozwoju miast.
Pierwsza część książki prezentuje w chronologicznym porządku fakty, które powodowały powstawanie nowoczesnych miast, to znaczy takich, w których wprowadzano wszelkiego rodzaju nowości techniczne ułatwiające życie, dbając jednocześnie o ich urodę. Autor omawia tu m.in.: zagadnienie miast epoki rewolucji przemysłowej oraz miast linearnych, teorię zbliżenia miasta z regionem oraz teorię miasta rozumianego jako dzieło sztuki i rodzącą się teorię miasta funkcjonalnego. Istotą narracji nie jest tu jednak wymienianie suchych faktów, nazw i dat, lecz pokazanie ciągłości i trwania wczesnych doświadczeń urbanistycznych.
W drugiej części Autor omawia najistotniejsze problemy współczesnej urbanistyki, takie jak: rozpraszanie się miast i nasz stosunek do tego fenomenu, zanikanie jednych miast i nadmierny rozrost innych, upadek nowych zgrupowań miejsc pracy, aż wreszcie rola technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Udowadnia, że żadne działanie jednostki nie jest autonomiczne, lecz wpływa na funkcjonowanie całego miasta.
„Urbanistyka XXI wieku” to wspaniałe kompendium wiedzy urbanistycznej dla wszystkich tych, którzy mają do czynienia w jakikolwiek sposób z planowaniem przestrzennym i projektowaniem urbanistycznym inwestycji miejskich. Dotyczy to nie tylko studentów i badaczy tego zjawiska ale także przedstawicieli rządowych oraz samorządowych władz wykonawczych i ustawodawczych, oraz wszystkich tych, którzy w obszarze szeroko rozumianej urbanistyki będą chcieli mieć wpływ, lub będą go mieli, na procesy rozwoju miast. Wykorzystana literatura bibliograficzna jest bardzo bogata i dobrana właściwie, ze znaczącym udziałem tytułów obcojęzycznych. Odniesienia w opracowaniu, do wymienionej w bibliografii literatury przedmiotu, pozwalają docenić nowatorskie podejście Autora do tematu, a jednocześnie uświadamiają ogromne jego znaczenie dla działań związanych z procesami inwestycyjnymi w miastach."
prof. dr hab. inż. arch. Robert Masztalski, Wrocław

Czym powinno być współczesne projektowanie urbanistyczne? Nauka coraz częściej wskazuje na to, jak miejsca, w których żyjemy: uczymy się, pracujemy i mieszkamy, kształtują nasze życie. W niniejszej publikacji zostały wskazane elementy, których zastosowanie pozwala na wykreowanie cech przestrzennych Zdrowej Urbanistyki. Zdrowe miasto to zadanie zależne od wielu czynników, na które nie ma prostego przepisu, takich jak: czas, miejsce, charakter zabudowy, relacje przestrzenne pomiędzy budynkami czy relacje społeczne, będące spoiwem środowiska zbudowanego i wprowadzające dodatkowo czynnik oczekiwań, wyobrażeń czy subiektywnej interpretacji. Opracowanie obejmuje trzy zagadnienia: zrównoważony rozwój, planowanie przestrzenne oraz zdrowie.