Kronos 4/2018 Sztuka Pod Dyktaturą

W latach poprzedzających Wielką Wojnę doszło w Rosji do konfliktu dwóch środowisk filozoficznych. Okcydentaliści związani z pismem „Logos” przekonywali, że dostarczają narzędzi koniecznych do odnowy filozofii narodowej i oczyszczenia jej z religijnych anachronizmów. Zarzucali tradycyjnej myśli rosyjskiej brak naukowości, nieodporność na wpływ doktryny prawosławnej, nieoryginalność, prowincjonalizm. „Pragnąc być filozofami – pisali – powinniśmy przede wszystkim być okcydentalistami. Musimy uznać, że jakkolwiek znaczące i interesujące byłyby poszczególne zjawiska w rosyjskiej filozofii naukowej, filozofia, która w dawnych czasach była grecka, obecnie jest przede wszystkim niemiecka” (przeł. M. Bohun). Władimir Ern, któremu oddajemy głos w „Prezentacjach”, nie chciał przystać na rozwiązanie proponowane przez redakcję „Logosu”. Kryzys kultury europejskiej, z jakim mamy do czynienia (mowa o pierwszej dekadzie XX stulecia), jest kryzysem samego rozumu pojętego jako Verstand, a więc bardziej jako pragmatyczny rozsądek niż jako Logos, którego rzekomo bronią okcydentaliści. Logos pojmowany jako Słowo to Rozum pojednany z naturą i Bogiem. Stanowi on rzeczywiste przezwyciężenie niszczącego w skutkach rozdwojenia na podmiot i przedmiot poznania, charakterystycznego dla epistemologii Kanta. O powrót do tak określonego Rozumu, strzegącego wartości Osoby, warto się strzelać, powiada Ern. Nie stanowienie podmiotowej autonomii moralnej, tylko zestrojenie ludzkiej duszy z duszą wszechświata może przynieść człowiekowi wolność, której on nie odrzuci ani też nie zechce poprawiać w imię wolności innej, prawdziwszej.

Niezależny i błyskotliwy umysł, wielki erudyta, mistrz stylu, słowem krytyk, który literaturze polskiej stawiał największe wymagania, formując jej sztukę rozumienia i gusty kolejnych pokoleń czytelników. Mało kto z nich zdawał sobie jednak sprawę, że Burek to także jeden z najwybitniejszych historyków literatury, znakomity badacz, który z niezrównaną wirtuozerią analizował wielkie utwory przeszłości, ucząc tym razem rozumienia historii literatury jako historii myśli. Ta część dorobku Tomasza Burka pozostawała jednak przez lata rozproszona.

Tym większa zasługa Zbigniewa Mentzla, który dokonał wyboru najważniejszych artykułów historycznoliterackich Tomasza Burka. Są wśród nich teksty należące do kanonu badań nad literaturą polską XX wieku: o Przybyszewskim, Irzykowskim, Boyu, o Młodej Polsce, o pokoleniu „Współczesności”. To dla czytelników prawdziwa uczta, bo sposób pisania Burka o literaturze, czyli jego sposób czytania klasyki literackiej, jest dziś nie tylko ,,nadal aktualny”, lecz przede wszystkim odkrywczy, odświeżający, odsłaniający problemy, które z głębi XX wieku oświetlają naszą współczesność od nieznanej lub zapomnianej strony.
Włodzimierz Bolecki

Nie ma czarnego romantyzmu bez szaleństwa i ryzyka życia. To ryzyko osobiste, które podejmuje pisarz, a czasem także czytelnik. Literatura czarnoromantyczna po prostu jest ryzykiem – dla wszystkich. Nie daje się skodyfikować, sklasyfikować. Jeśli istnieją jakieś jej odmiany – to indywidualne, przypisane do konkretnych osobowości, które tekstem wychodzą z mroku i w mrok po tekście wstępują. Nie ma w nurcie czarnego romantyzmu mowy o ideowości, głoszeniu idei, ideologii czy filozofii. Chyba że jest to idea niszczycielska lub filozofia podważająca samo filozofowanie i sens istnienia filozofa.

The essential guide to twentieth-century literature around the world For six decades the Penguin Modern Classics series has been an era-defining, ever-evolving series of books, encompassing works by modernist pioneers, avant-garde iconoclasts, radical visionaries and timeless storytellers. This reader's companion showcases every title published in the series so far, with more than 1,800 books and 600 authors, from Achebe and Adonis to Zamyatin and Zweig. It is the essential guide to twentieth-century literature around the world, and the companion volume to The Penguin Classics Book. Bursting with lively descriptions, surprising reading lists, key literary movements and over two thousand cover images, The Penguin Modern Classics Book is an invitation to dive in and explore the greatest literature of the last hundred years.

„Wycie w ciemności. Wilki i wilkołaki Europy” stanowi kontynuację tzw. „czarnej trylogii” zapoczątkowanej przez „W górach przeklętych. Wampiry Alp, Rudaw, Sudetów, Karpat i Bałkanów”. Bartłomiej Grzegorz Sala, historyk, etnolog i krajoznawca, opierając się na mitach, legendach i podaniach, sagach, romansach i dziełach hagiograficznych, autentycznych wydarzeniach, a w końcu klasyce literatury i kina grozy, nakreślił portret prawie sześćdziesięciu najciekawszych postaci przynależnych do wilczego i wilkołaczego rodu, jakie przemierzać miały przez epoki różne zakamarki Europy. Autor szczegółowo opisuje postać każdego wilka i wilkołaka, zaznacza przypisywane mu cechy i kreśli jego miejsce w kulturowych odniesieniach. Omawia też historyczne i kulturowe tło zapisanych opowieści, a nawet opisuje miejsca związane z konkretnymi postaciami. Dzięki temu książka stanowi kopalnię wiedzy, nie przestając być przygodą z najciekawszymi wilkami i wilkołakami Europy.

„AGATa. Sekrety Pierwszej Damy”! to druga książka pisarskiego duetu: Agnieszki Kuchnia-Wołosiewicz i Michała Kramka. Autorzy zapraszają do lektury tekstu poświęconego Pani Agacie Kornhauser-Dudzie, które jest osobą tym bardziej interesującą, że budowana jest wokół niej aura tajemniczości. Pierwsza Dama to jednak osoba bardzo otwarta, serdeczna i szczera – tak sądzą wszystkie osoby, które mogły Ją poznać osobiście i do których dotarli Agnieszka i Michał. Sekrety powstają dlatego, że nie nagłaśniana jest na co dzień szeroka działalność Pani Prezydentowej. Książka odkrywa je przed czytelnikami.